«Սրբուհի Տյուսաբ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Hayazg-ից
 
(Միևնույն մասնակցի 9 միջանկյալ տարբերակներ թաքցրված է)
Տող 2. Տող 2.
 
| name-am        = Սրբուհի Տյուսաբ
 
| name-am        = Սրբուհի Տյուսաբ
 
| name-am-aliases = Սրբուհի Վահանյան
 
| name-am-aliases = Սրբուհի Վահանյան
−
| name-ru        = Фамилия Имя Отчество
+
| name-ru        = Србуи Тюсаб
−
| name-ru-aliases = Фамилия Имя Отчество2
+
| name-ru-aliases = Србуи Ваганян
 
| name-lat        =  
 
| name-lat        =  
−
| name-en        = Surname Name
+
| name-en        = Srbuhi Tyusab
 
| name-fr        =
 
| name-fr        =
−
| image          = Boy.jpg
+
| image          = Srbuhi Tyusab1.jpg
 
| birth-date      = 1841
 
| birth-date      = 1841
−
| birth-place    = Քաղաք, Պետություն
+
| birth-place    = Կոստանդնուպոլիս, Թուրքիա
 
| death-date      = 03.01.1901
 
| death-date      = 03.01.1901
−
| death-place    = Քաղաք, Պետություն
+
| death-place    = Կոստանդնուպոլիս, Թուրքիա
 
| description    = Արևմտահայ գրող, բանաստեղծ, հրապարակախոս և հասարակական-մանկավարժական գործիչ:
 
| description    = Արևմտահայ գրող, բանաստեղծ, հրապարակախոս և հասարակական-մանկավարժական գործիչ:
 
}}
 
}}
Տող 17. Տող 17.
 
Ծնվել է  1841թ. Թուրքիայի Կոստանդնուպոլիս քաղաքի Միջագյուղ (Օրթագյուղ, Օրթաքյոյ) թաղամասում:
 
Ծնվել է  1841թ. Թուրքիայի Կոստանդնուպոլիս քաղաքի Միջագյուղ (Օրթագյուղ, Օրթաքյոյ) թաղամասում:
  
−
Մահացել է  1901թ. հունվարի 3(16)-ին:
+
Մահացել է  1901թ. հունվարի 3(16)-ին Թուրքիայի Կոստանդնուպոլիս քաղաքում:
  
 
==Կրթություն==
 
==Կրթություն==
Տող 26. Տող 26.
 
*1880թ. մայիսից նա Դպրոցասեր հայուհյաց ընկերության գործուն անդամներից էր՝ Ընդհանուր ժողովի ատենապետը:
 
*1880թ. մայիսից նա Դպրոցասեր հայուհյաց ընկերության գործուն անդամներից էր՝ Ընդհանուր ժողովի ատենապետը:
  
−
==Ձեռքբերումներ==
+
==Գրական գործունեություն==
−
*2008թ.՝ պատմական գիտությունների թեկնածու:
+
*Գրական գործունեության սկզբում Մ. Պեշիկթաշլյանի ազդեցությամբ գրել է գրաբար ու աշխարհաբար ոտանավորներ, որոնցից «Գարունը» 1864թ. տպագրվել է «Բազմավեպում»:
−
*2009թ.՝ Ակադեմիայի իսկական անդամ:
+
*«Աշխարհաբառ հայ լեզուն»  գրքույկում հանդես է եկել նոր լեզվի պաշտպանությամբ:
−
*2012թ.՝ շքանշան «Վիլյամ Սարոյան»:
+
*Տյուսաբի գեղարվեստական ստեղծագործության նախերգանքը 1880-1882թթ. Կ. Պոլսի և Զմյուռնիայի մամուլում տպագրված հրապարակախոսական հոդվածներն են («Կանանց դաստիարակությունը», «Քանի մը խոսք կանանց անգործության մասին», «Կանանց աշխատության սկիզբը», «Հայ ընկերությունք»), որոնցում նա բողոքել է կանանց անազատ վիճակի դեմ, առաջ քաշել կրթության և աշխատանքի իրավունքի պահանջները: Այս գաղափարները ցայտուն արտահայտվել են նրա «Մայտա» (1883) վեպում:
 +
*Գրողը կնոջը համարել է «ողորմելի զոհ», ում առաջ փակ են «ամեն ազատ շավիղ», ծաղրել է Ֆրանսիական հեղափոխության հռչակած «ազատություն և հավասարություն» սկզբունքները, որոնք «պարզապես ահագին բառեր են»: Տյուսաբի կարծիքով կինը կարող է ազատություն նվաճել լուսավորվելու, նախապաշարմունքների դեմ պայքարելու և աշխատելու միջոցով: Տյուսաբի հայացքները հուզել են ժամանակի արևմտահայ հասարակական գործիչներին: Մի շարք մտավորականներ (Ռ. Պերպերյան, Գ. Զոհրապ, Հ. Պարոնյան, Գ. Չիլինկիրյան, Մ. Մամուրյան, Ե. Տեմիրճիպաշյան և այլք) հանդես են եկել մամուլում, արտահայտել նպաստավոր կամ մերժողական կարծիքներ: Տյուսաբը շարունակել է իր ծավալած պայքարը, քննադատությանը պատասխանել «Սիրանույշ» (1884) և «Արաքսիա կամ Վարժուհին» (1887) վեպերով: Դրանցից առաջինում նա ցույց է տվել իր հռչակած գաղափարների անհարիրությունը իրականությանը, պաշտպանել ազատ սիրո իրավունքը, մերժել բռնի ամուսնությունը, իսկ երկրորդում փորձել է հիմնավորել այն գաղափարը, որ կնոջ ազատագրության կարևոր նախապայմանը աշխատանքն է, որ կարող է «անկախ վիճակ» ստեղծել նրա համար: Նրա երկերով ոգևորված են եղել նաև Զապել Եսայանն ու Արշակուհի Ճեզվեճյանը, իսկ դրանցում տեղ գտած գաղափարները հետագայում արժանացել են Շիրվանզադեի և այլոց ուշադրությանը:
 +
 
 +
==Քաղվածքներ==
 +
*Թույներից լավ դեղեր են պատրաստում, բայց թույների շնորհիվ չէ, որ մենք ապրում ենք:
 +
*Գրիչը ճշմարտության գործիքն ըլլալու է. ինչ փույթ եթե հալածվի և դատապարտվի:
 +
*Անիրավության և նախապաշարման թշնամին եմ. հետևապես սրտմտելով կը տեսնեմ այն շղթաները, որով կանացի սեռը կաշկանդված է, այնպես որ կնոջ ո՛չ խոսքը, ո՛չ գործը և ո՛չ շարժումը բնական է կամ ճշմարիտ, և միթե լուծի ներքև ճշմարտությունը կրնա՛ ապրիլ երբեք:
 +
*Զի ամեն ոք իրականապես կրնա սիրել բայց ինչ որ ճանչցած և գնահատած է:
  
 
==Այլ==
 
==Այլ==
Տող 45. Տող 52.
 
=Նկարներ=
 
=Նկարներ=
 
<gallery>
 
<gallery>
−
Պատկեր: HAYAZG ENCI.jpg|նկարի նկարագրության տեքստ
+
Պատկեր:Srbuhi.T..jpg
 +
Պատկեր:Page6-680px-Երկեր - Սրբուհի Տյուսաբ.djvu.jpg
 
</gallery>
 
</gallery>
−
 
−
=Տեսանյութեր=
 
−
*[http://www.example.org Տեսանյութի նկարագրության տեքստ:]
 
  
 
=Հրապարակումներ մամուլում=
 
=Հրապարակումներ մամուլում=
−
*[http://www.armin.am Մամուլի նյութի նկարագրության տեքստ:]
+
*[http://blog.womennet.am/%D6%85%D6%80%D5%A5%D5%B6%D6%84%D5%A8-%D5%AC%D5%A1%D6%80-%D5%A7-%D6%83%D5%A1%D5%A9%D5%A1%D5%A9%D5%A5%D5%AC-%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D6%81-%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%81/ Օրենքը լար է փաթաթել կանանց պարանոցին. Սրբուհի Տյուսաբ:]
 +
*[http://lurer.com/?l=am&p=90788 Նազլը Վահանը` Սրբուհի Տյուսաբի մայրը, ժամանակի ամենազարգացած և հարգված հայ կանացից էր:]
  
 
=Մատենագիտություն=  
 
=Մատենագիտություն=  
−
*[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Գրքի վերնագիր, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2005:]
+
*Սրբուհի Տյուսաբ, Աշխարհաբառ հայ լեզուն, գրքույկ, 1880:
−
*[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի  վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ  2, էջ 41-45:]
+
*Սրբուհի Տյուսաբ, Մայտա, վեպ, 1883:
 +
*Սրբուհի Տյուսաբ, Սիրանույշ, վեպ, 1884:
 +
*Սրբուհի Տյուսաբ, Արաքսիա կամ Վարժուհին, վեպ, 1887:
 +
*Սրբուհի Տյուսաբ, Երկեր, Երևան, 1959:
 +
*Սրբուհի Տյուսաբ, Երկեր, Երևան, 1981:
 +
 
 +
==Հոդվածներ==
 +
*Սրբուհի Տյուսաբ, Կանանց դաստիարակությունը:
 +
*Սրբուհի Տյուսաբ, Քանի մը խոսք կանանց անգործության մասին:
 +
*Սրբուհի Տյուսաբ, Կանանց աշխատության սկիզբը:
 +
*Սրբուհի Տյուսաբ, Հայ ընկերությունք:
  
 
=Տե՛ս նաև=
 
=Տե՛ս նաև=
−
*Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
+
*Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.2, Ճաղարյան-Ֆրիկ, 2007:
−
*[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Գրքի վերնագիր, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2005:]
+
*Ալպոյաճյան Ա., Ուսումնասիրութիւն Սրբուհի Տիւսաբի, Վենետիկ, 1901:
−
*[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի  վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ  2, էջ 41-45:]
+
*Շարուրյան Ա., Սրբուհի Տյուսաբ. Կյանքը և ստեղծագործությունը, 250 էջ, Երևան, 1963:
 +
*Արդի հայ գրականութիւն, Բեյրութ, էջ 134–138:
 +
*[http://hpj.asj-oa.am/312/ Սրբուհի Տյուսաբ. Պատմա-բանասիրական հանդես:]
 +
*[http://life.mediamall.am/?id=23393 Սրբուհի Տյուսաբ. հայ ֆեմինիզմի հիմնադիրն ու հայոց Ժորժ Սանդը:]
 +
*[http://archive.ankakh.com/?p=107696 Սրբուհի Տյուսաբ. «Պարզապես Հայուհի մ’եմ»:]
 +
*[https://armenianwomen.wordpress.com/2012/03/13/srpuhi-dussap-vahanian-%D5%BD%D6%80%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%B0%D5%AB-%D5%BF%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%A2-%D5%BE%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6-1840-1901/ Srpuhi Dussap (Vahanian) – Սրբուհի Տյուսաբ (Վահանյան)...:]
 +
*[http://hpj.asj-oa.am/312/1/61-3-4(166).pdf ՍՐԲՈԻՀԻ ՏՅՈՒՍԱԲ (Ծննդյան 120 Լ մահվան 60-ամ՚ւակ ...):]
  
−
[[Category:թեգ1]]  [[Category:թեգ2]]
+
[[Category:Գրողներ]]  [[Category:Բանաստեղծներ]] [[Category:Հրապարակախոսներ]] [[Category:Հասարակական գործիչներ]] [[Category:Մանկավարժական գործիչներ]]

Ընթացիկ տարբերակը 16:07, 29 Մարտի 2016-ի դրությամբ

Սրբուհի Տյուսաբ
Србуи Тюсаб
Srbuhi Tyusab1.jpg
Այլ անուններ: Սրբուհի Վահանյան
Անգլերեն: Srbuhi Tyusab
Հայերեն: Սրբուհի Տյուսաբ
Ծննդյան տարեթիվը: 1841
Ծննդավայրը: Կոստանդնուպոլիս, Թուրքիա
Մահվան տարեթիվը: 03.01.1901
Մահվան վայրը: Կոստանդնուպոլիս, Թուրքիա
Համառոտ տվյալներ:
Արևմտահայ գրող, բանաստեղծ, հրապարակախոս և հասարակական-մանկավարժական գործիչ:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1841թ. Թուրքիայի Կոստանդնուպոլիս քաղաքի Միջագյուղ (Օրթագյուղ, Օրթաքյոյ) թաղամասում:

Մահացել է 1901թ. հունվարի 3(16)-ին Թուրքիայի Կոստանդնուպոլիս քաղաքում:

Կրթություն

  • Սկզբնական կրթությունը ստացել է Միջագյուղի ֆրանսիական դպրոցում:
  • Ֆրանսերեն, բնական գիտություններ և պատմություն է ուսանել եղբոր՝ քիմիկոս ու պետական բարձրաստիճան պաշտոնյա Հովհաննես Վահանի մոտ:

Աշխատանքային գործունեություն

  • 1880թ. մայիսից նա Դպրոցասեր հայուհյաց ընկերության գործուն անդամներից էր՝ Ընդհանուր ժողովի ատենապետը:

Գրական գործունեություն

  • Գրական գործունեության սկզբում Մ. Պեշիկթաշլյանի ազդեցությամբ գրել է գրաբար ու աշխարհաբար ոտանավորներ, որոնցից «Գարունը» 1864թ. տպագրվել է «Բազմավեպում»:
  • «Աշխարհաբառ հայ լեզուն» գրքույկում հանդես է եկել նոր լեզվի պաշտպանությամբ:
  • Տյուսաբի գեղարվեստական ստեղծագործության նախերգանքը 1880-1882թթ. Կ. Պոլսի և Զմյուռնիայի մամուլում տպագրված հրապարակախոսական հոդվածներն են («Կանանց դաստիարակությունը», «Քանի մը խոսք կանանց անգործության մասին», «Կանանց աշխատության սկիզբը», «Հայ ընկերությունք»), որոնցում նա բողոքել է կանանց անազատ վիճակի դեմ, առաջ քաշել կրթության և աշխատանքի իրավունքի պահանջները: Այս գաղափարները ցայտուն արտահայտվել են նրա «Մայտա» (1883) վեպում:
  • Գրողը կնոջը համարել է «ողորմելի զոհ», ում առաջ փակ են «ամեն ազատ շավիղ», ծաղրել է Ֆրանսիական հեղափոխության հռչակած «ազատություն և հավասարություն» սկզբունքները, որոնք «պարզապես ահագին բառեր են»: Տյուսաբի կարծիքով կինը կարող է ազատություն նվաճել լուսավորվելու, նախապաշարմունքների դեմ պայքարելու և աշխատելու միջոցով: Տյուսաբի հայացքները հուզել են ժամանակի արևմտահայ հասարակական գործիչներին: Մի շարք մտավորականներ (Ռ. Պերպերյան, Գ. Զոհրապ, Հ. Պարոնյան, Գ. Չիլինկիրյան, Մ. Մամուրյան, Ե. Տեմիրճիպաշյան և այլք) հանդես են եկել մամուլում, արտահայտել նպաստավոր կամ մերժողական կարծիքներ: Տյուսաբը շարունակել է իր ծավալած պայքարը, քննադատությանը պատասխանել «Սիրանույշ» (1884) և «Արաքսիա կամ Վարժուհին» (1887) վեպերով: Դրանցից առաջինում նա ցույց է տվել իր հռչակած գաղափարների անհարիրությունը իրականությանը, պաշտպանել ազատ սիրո իրավունքը, մերժել բռնի ամուսնությունը, իսկ երկրորդում փորձել է հիմնավորել այն գաղափարը, որ կնոջ ազատագրության կարևոր նախապայմանը աշխատանքն է, որ կարող է «անկախ վիճակ» ստեղծել նրա համար: Նրա երկերով ոգևորված են եղել նաև Զապել Եսայանն ու Արշակուհի Ճեզվեճյանը, իսկ դրանցում տեղ գտած գաղափարները հետագայում արժանացել են Շիրվանզադեի և այլոց ուշադրությանը:

Քաղվածքներ

  • Թույներից լավ դեղեր են պատրաստում, բայց թույների շնորհիվ չէ, որ մենք ապրում ենք:
  • Գրիչը ճշմարտության գործիքն ըլլալու է. ինչ փույթ եթե հալածվի և դատապարտվի:
  • Անիրավության և նախապաշարման թշնամին եմ. հետևապես սրտմտելով կը տեսնեմ այն շղթաները, որով կանացի սեռը կաշկանդված է, այնպես որ կնոջ ո՛չ խոսքը, ո՛չ գործը և ո՛չ շարժումը բնական է կամ ճշմարիտ, և միթե լուծի ներքև ճշմարտությունը կրնա՛ ապրիլ երբեք:
  • Զի ամեն ոք իրականապես կրնա սիրել բայց ինչ որ ճանչցած և գնահատած է:

Այլ

  • Հայ առաջին վիպասանուհի:
  • Մեկ տարեկան հասակում կորցրել է հորը։
  • 1869թ. մեկնել է Փարիզ, կապեր հաստատել ֆրանսիացի հայտնի խմբագիր Ժյուլյետա Ադանի, կոմպոզիտոր Շառլ Գունոյի, Ամպրուազ Թոմայի և այլոց հետ։ 1891թ. վերադարձել է Կոստանդնուպոլիս։
  • Բանաստեղծուհու կյանքում բեկումնային է եղել ծանոթությունը բանաստեղծ Մկրտիչ Պեշիկթաշլյանի հետ, ումից Տյուսաբը հայերենի դասեր էր վերցնում։ Հետագայում նրանց միջև մտերմական սերտ կապերը վերաճել են զգացմունքների։
  • Մի շարք ուսումնասիրողներ անդրադարձել են բանաստեղծի անպատասխան սիրուն իր աշակերտուհու հանդեպ, որը երևում է նրա որոշ բանաստեղծություններում։ Ա. Շարուրյանի համոզմամբ, որոշ հիմքեր կան կարծելու, որ Սրբուհին նույնպես խոր և քնքուշ զգացմունքներ է ունեցել իր ուսուցչի հանդեպ։ Պեշիկթաշլյանի վաղաժամ մահվան բոթը ծնունդ է տվել «Ի հիշատակ պ. Մ. Պեշիկթաշլյանի» ողբերգին։ 1864թ., երբ բանաստեղծուհու մայրը՝ Նազլը Վահանը, հիմնում է Աղքատախնամ տիկնանց ընկերությունը և դառնում նրա ատենապետուհին, Սրբուհին՝ որպես օգնական ատենադպիր, աջակցում է մորը, մասնակցում տարբեր միջոցառումների կազմակերպմանը։
  • 1869 կամ 1870-ական թվականներին Սրբուհին ամուսնացել է իր երաժշտության ուսուցիչ, ֆրանսիացի դաշնակահար, «ամուսիններուն լավագույնը» Պոլ Տյուսաբի հետ, որը ժամանակագրի կողմից հիշվում է որպես բեյ, այնուհետև փաշա տիտղոսով և վարում էր արքունական երաժշտախմբի ղեկավարի պաշտոնը:
  • Տյուսաբը հասարակական ասպարեզ է իջնում 1880-ական թվականներին:
  • 1887թ. հետո քրոնիկական գլխացավերի պատճառով դադարում է զբաղվել գրական գործունեությամբ: Հանգանակություններ է կատարում Դպրոցասեր տիկնանց ընկերության և Երզնկայի դպրոցի օգտին, օժանդակում է Գալֆայան որբանոցին, այցելում մի շարք դպրոցներ: Նրա շնորհիվ ձեռք է բերվում Հովհ. Այվազովսկու նկարներից մեկը և դրվում Միացյալ ընկերության վիճակահանության: Տյուսաբը հովանավորում է նաև Ասիական ընկերության լսարանները՝ կազմակերպելով գրական-երաժշտական հանդեսներ, ղեկավարում Պետրոս Ադամյանի բեմական գործունեության 25-ամյա հոբելյանի տոնակատարության մասնախումբը:
  • 1889թ. նոյեմբերին Տյուսաբը դստեր հետ մեկնում է Փարիզ՝ բուժվելու: Ճանապարհին կանգ է առնում Պլովդիվ քաղաքում, որտեղ նևրոպաթոլոգ Ժան Մարտեն Շարկոն նրա մոտ հայտնաբերում է նյարդային սուր բորբոքումներ և իր նշանակած բուժումով էապես թեթևացնում նրա վիճակը: Տյուսաբը մոտ երկու տարի մնում է Փարիզում: 1891թ.՝ Պոլիս վերադառնալուց մի քանի ամիս անց, թոքախտից մահանում է նրա դուստը՝ 18-ամյա Դորին:
  • Տյուսաբը մահացել է 60 տարեկան հասակում՝ քաղցկեղից: Նրա աճյունն ամփոփվում է Շիշլիի Լատինաց գերեզմանատանը՝ դստեր կողքին: Հարազատների կողմից նրա շիրմին կանգնեցվում է համեստ մի հուշարձան ֆրանսերեն տապանագրով. «Հրաշալի կնոջն ու մորը, նրան, որ ուներ սրտի բոլոր առաքինությունները և մտքի բոլոր շնորհները: Հավերժ հարգանք ու ափսոսանք»:

Նկարներ

  • Srbuhi.T..jpg
  • Page6-680px-Երկեր - Սրբուհի Տյուսաբ.djvu.jpg

Հրապարակումներ մամուլում

Մատենագիտություն

  • Սրբուհի Տյուսաբ, Աշխարհաբառ հայ լեզուն, գրքույկ, 1880:
  • Սրբուհի Տյուսաբ, Մայտա, վեպ, 1883:
  • Սրբուհի Տյուսաբ, Սիրանույշ, վեպ, 1884:
  • Սրբուհի Տյուսաբ, Արաքսիա կամ Վարժուհին, վեպ, 1887:
  • Սրբուհի Տյուսաբ, Երկեր, Երևան, 1959:
  • Սրբուհի Տյուսաբ, Երկեր, Երևան, 1981:

Հոդվածներ

  • Սրբուհի Տյուսաբ, Կանանց դաստիարակությունը:
  • Սրբուհի Տյուսաբ, Քանի մը խոսք կանանց անգործության մասին:
  • Սրբուհի Տյուսաբ, Կանանց աշխատության սկիզբը:
  • Սրբուհի Տյուսաբ, Հայ ընկերությունք:

Տե՛ս նաև

Ստացված է «https://am.hayazg.info/index.php?title=Սրբուհի_Տյուսաբ&oldid=25136» էջից