«Ախվերդյան Գևորգ Ախվերդիի»–ի խմբագրումների տարբերություն
Hayazg-ից
(→Տե՛ս նաև) |
|||
| (10 intermediate revisions by 3 users not shown) | |||
| Տող 8. | Տող 8. | ||
| name-fr = | | name-fr = | ||
| image = Ախվերդյան_Գևորգ_Ա.PNG | | image = Ախվերդյան_Գևորգ_Ա.PNG | ||
| − | | birth-date = | + | | birth-date =05.06.1818 |
| birth-place = Թիֆլիս, Վրաստան | | birth-place = Թիֆլիս, Վրաստան | ||
| death-date = 17.11.1861 | | death-date = 17.11.1861 | ||
| Տող 15. | Տող 15. | ||
}} | }} | ||
=Կենսագրություն= | =Կենսագրություն= | ||
| + | Ծնվել է 1818թ. հունիսի 5-ին Վրաստանի Թիֆլիս քաղաքում: | ||
==Կրթություն== | ==Կրթություն== | ||
*1834թ. ավարտել է Մոսկվայի Լազարյան ճեմարանը: | *1834թ. ավարտել է Մոսկվայի Լազարյան ճեմարանը: | ||
| − | *1839թ. Մոսկվայի համալսարանի բժշկական բաժինը: | + | *1839թ. ավարտել է Մոսկվայի համալսարանի բժշկական բաժինը: |
==Աշխատանքային գործունեություն== | ==Աշխատանքային գործունեություն== | ||
| − | * Ղեկավարել է Կովկասյան | + | *1839-1842թթ.՝ զինվորական բժիշկ Կովկասում: |
| − | * Մասնակցել է Կովկասյան երկրամասի ոսկու արդյունահանման նախագծի մշակմանը: | + | *Եղել է ռազմական մինիստր Չերնիշևի անձնական բժիշկը Պետերբուրգում։ |
| + | *1846թ.-ից՝ Թիֆլիսում փոխարքայի գրասենյակի պաշտոնյա: | ||
| + | *Կարանտինամաքսային գործերի ավագ աստիճանավոր։ | ||
| + | *Ղեկավարել է Կովկասյան շրջանի դասագրքեր հաստատող կոմիտեի հայոց լեզվի բաժինը: | ||
| + | *Մասնակցել է Կովկասյան երկրամասի ոսկու արդյունահանման նախագծի մշակմանը: | ||
| + | ==Ձեռքբերումներ== | ||
| + | *Ստացել է գեներալի կոչում։ | ||
| + | |||
| + | ==Այլ== | ||
| + | *Դեռևս համալսարանի երկրորդ կուրսում գրած ռեֆերատի համար Ախվերդյանը հանդիսավոր պայմաններում ստացել է ավարտական կուրսի առաջադեմ ուսանողների համար նախատեսված մրցանակը՝ ոսկե մեդալը։ | ||
| + | *Մասնագիտությանը զուգընթաց Ախվերդյանը ծավալել է գրական-հասարակական բազմակողմանի գործունեություն, զբաղվել բանասիրությամբ, բարբառագիտությամբ, պատմության հարցերով։ Հայ բանասիրությունը Ախվերդյանին է պարտական Գահնամակի հայտնաբերման համար։ | ||
| + | *Հանդես է եկել նաև համքարային կազմակերպությունների պաշտպանությամբ, գրել ուսումնասիրություն Թիֆլիսի համքարությունների մասին: | ||
| + | *Հետաքրքրվել է հայ ժողովրդական բանահյուսությամբ, հավաքել հայ աշուղների ստեղծագործությունները՝ հրատարակելու մտադրությամբ։ Բժիշկ [[Հովհաննես Փանդայանի]] մոտ հայտնաբերել է Սայաթ Նովայի «Դավթար»-ը և ամբողջ եռանդով նվիրվել դրա վերծանմանը, ապա՝ հրատարակմանը։ «Դավթար»-ում նա գտել է 114 ադրբեջաներեն երգ՝ գրված հայկական տառերով, 46 հայերեն երգ՝ վրացական տառերով և մի քանի վրացերեն երգեր։ | ||
| + | *Վերծանել է հայկական երգերը, դրանց գրառման համար մշակել հնչյունային տառադարձման հատուկ համակարգ: | ||
| + | *«Գուսանք» գրքի հ. 1-ը նվիրված է Սայաթ-Նովային, որին կցել է առանձին ուսումնասիրություն Թիֆլիսի բարբառի մասին` փաստորեն հիմնադրելով հայ բարբառագիտությունը («Թիֆլիզու բարբառի մի քանի հատկություններու վրա»)։ | ||
| + | *Ախվերդյանը քննաբար ներկայացրել է այդ բարբառի ձևաբանական համակարգը, օրինակներով ցույց տվել գոյականների, դերանունների հոլովման և բայերի խոնարհման բնորոշ առանձնահատկությունները։ Երգերին կցած առաջաբանում շոշափել է դրանց ուղղագրությանը, գրաբարի և որոշ հայ բարբառների ծագմանը վերաբերող հարցեր։ Գիտական որոշակի արժեք ունեն հատկապես Սայաթ Նովայի երգերի ծանոթագրությունները, ուր Ախվերդյանը բացատրել է փոխառյալ և անհասկանալի բառերը, բարբառային հատուկ քերականական ձևերն ու իրողությունները։ | ||
| + | *Գ. Ախվերդյանի հավաքած հայ աշուղական երգերի հաջորդ հատորը («Գուսանք», հ. 2) հրատարակել է նրա դուստր Մանե Ախվերդյանը 1903թ., Թիֆլիսում: | ||
| + | *Տպագրության է պատրաստել նաև Պետրոս դի Սարգիս Գիլանենցի օրագրերը` Ջուղայի բարբառի ուսումնասիրությամբ: | ||
| + | *Ախվերդյանի «Նյութեր Վրաստանի պատմության համար` հայկական աղբյուրների հաղորդած տեղեկություններով» աշխատությունը (անտիպ) պահպանվում է Երևանի գրականության և արվեստի թանգարանում: | ||
=Մատենագիտություն= | =Մատենագիտություն= | ||
| − | * | + | *Ախվերդյան Գ.Ա., Պետրոս դի Սարգիս Գիլանենցի օրագրերը, Ջուղայի բարբառի ուսումնասիրություն: |
| − | * | + | *Ախվերդյան Գ.Ա., Նյութեր Վրաստանի պատմության համար՝ հայկական աղբյուրների հաղորդած տեղեկություններով: |
| + | *Ախվերդյան Գ.Ա., Գուսանք», հ. 1, Մոսկվա, 1852: | ||
| + | *Ախվերդյան Գ.Ա., Գուսանք», հ. 2, Թիֆլիս, 1903: | ||
=Տե՛ս նաև= | =Տե՛ս նաև= | ||
| − | *Ով ով է.հայեր(կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ.,Հ.1,Աբալյան-Ղուշչյան,2005: | + | *Ով ով է.հայեր(կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1,Աբալյան-Ղուշչյան, 2005: |
| − | + | *Էնֆիաճյանց Հ., Գեորգ Ախվերդյան. «Կռունկ Հայոց աշխարհին», Թիֆլիս, 1861, № 11: | |
| + | *Լևոնյան Գ., Գևորգ Ախվերդյան. Կյանքը և գործերը. «Անահիտ», Փարիզ, 1929, № 2: | ||
| + | *Ավետիսյան Ա., Գևորգ Ախվերդյան, Երևան, 1963: | ||
| + | *[https://avproduction.am/?ln=am&page=person&id=3686 AV Production - Գևորգ Ախվերդյան:] | ||
| + | *[http://hpj.asj-oa.am/4667/ Գևորգ Ախվերդյան (Սայաթ-Նովայի ծննդյան 275-ամյակի առթիվ):] | ||
| − | [[Category:Բանասերներ]] [[Category:Բժիշկներ]] [[Category:Տնտեսագետներ]] | + | [[Category:Բանասերներ]] [[Category:Բժիշկներ]] [[Category:Տնտեսագետներ]] [[Category:Գեներալներ]] [[Category:Հասարակական գործիչներ]] |
Ընթացիկ տարբերակը 06:51, 19 Նոյեմբերի 2018-ի դրությամբ
| Ախվերդյան Գևորգ Ախվերդիի | |
| Ахвердян Геворг Ахвердович | |
| |
| Անգլերեն: | Akhverdyan Gevorg |
| Հայերեն: | Ախվերդյան Գևորգ Ախվերդիի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 05.06.1818 |
| Ծննդավայրը: | Թիֆլիս, Վրաստան |
| Մահվան տարեթիվը: | 17.11.1861 |
| Մահվան վայրը: | Թիֆլիս, Վրաստան |
| Համառոտ տվյալներ: Բանասեր, բժիշկ, տնտեսագետ: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1818թ. հունիսի 5-ին Վրաստանի Թիֆլիս քաղաքում:
Կրթություն
- 1834թ. ավարտել է Մոսկվայի Լազարյան ճեմարանը:
- 1839թ. ավարտել է Մոսկվայի համալսարանի բժշկական բաժինը:
Աշխատանքային գործունեություն
- 1839-1842թթ.՝ զինվորական բժիշկ Կովկասում:
- Եղել է ռազմական մինիստր Չերնիշևի անձնական բժիշկը Պետերբուրգում։
- 1846թ.-ից՝ Թիֆլիսում փոխարքայի գրասենյակի պաշտոնյա:
- Կարանտինամաքսային գործերի ավագ աստիճանավոր։
- Ղեկավարել է Կովկասյան շրջանի դասագրքեր հաստատող կոմիտեի հայոց լեզվի բաժինը:
- Մասնակցել է Կովկասյան երկրամասի ոսկու արդյունահանման նախագծի մշակմանը:
Ձեռքբերումներ
- Ստացել է գեներալի կոչում։
Այլ
- Դեռևս համալսարանի երկրորդ կուրսում գրած ռեֆերատի համար Ախվերդյանը հանդիսավոր պայմաններում ստացել է ավարտական կուրսի առաջադեմ ուսանողների համար նախատեսված մրցանակը՝ ոսկե մեդալը։
- Մասնագիտությանը զուգընթաց Ախվերդյանը ծավալել է գրական-հասարակական բազմակողմանի գործունեություն, զբաղվել բանասիրությամբ, բարբառագիտությամբ, պատմության հարցերով։ Հայ բանասիրությունը Ախվերդյանին է պարտական Գահնամակի հայտնաբերման համար։
- Հանդես է եկել նաև համքարային կազմակերպությունների պաշտպանությամբ, գրել ուսումնասիրություն Թիֆլիսի համքարությունների մասին:
- Հետաքրքրվել է հայ ժողովրդական բանահյուսությամբ, հավաքել հայ աշուղների ստեղծագործությունները՝ հրատարակելու մտադրությամբ։ Բժիշկ Հովհաննես Փանդայանի մոտ հայտնաբերել է Սայաթ Նովայի «Դավթար»-ը և ամբողջ եռանդով նվիրվել դրա վերծանմանը, ապա՝ հրատարակմանը։ «Դավթար»-ում նա գտել է 114 ադրբեջաներեն երգ՝ գրված հայկական տառերով, 46 հայերեն երգ՝ վրացական տառերով և մի քանի վրացերեն երգեր։
- Վերծանել է հայկական երգերը, դրանց գրառման համար մշակել հնչյունային տառադարձման հատուկ համակարգ:
- «Գուսանք» գրքի հ. 1-ը նվիրված է Սայաթ-Նովային, որին կցել է առանձին ուսումնասիրություն Թիֆլիսի բարբառի մասին` փաստորեն հիմնադրելով հայ բարբառագիտությունը («Թիֆլիզու բարբառի մի քանի հատկություններու վրա»)։
- Ախվերդյանը քննաբար ներկայացրել է այդ բարբառի ձևաբանական համակարգը, օրինակներով ցույց տվել գոյականների, դերանունների հոլովման և բայերի խոնարհման բնորոշ առանձնահատկությունները։ Երգերին կցած առաջաբանում շոշափել է դրանց ուղղագրությանը, գրաբարի և որոշ հայ բարբառների ծագմանը վերաբերող հարցեր։ Գիտական որոշակի արժեք ունեն հատկապես Սայաթ Նովայի երգերի ծանոթագրությունները, ուր Ախվերդյանը բացատրել է փոխառյալ և անհասկանալի բառերը, բարբառային հատուկ քերականական ձևերն ու իրողությունները։
- Գ. Ախվերդյանի հավաքած հայ աշուղական երգերի հաջորդ հատորը («Գուսանք», հ. 2) հրատարակել է նրա դուստր Մանե Ախվերդյանը 1903թ., Թիֆլիսում:
- Տպագրության է պատրաստել նաև Պետրոս դի Սարգիս Գիլանենցի օրագրերը` Ջուղայի բարբառի ուսումնասիրությամբ:
- Ախվերդյանի «Նյութեր Վրաստանի պատմության համար` հայկական աղբյուրների հաղորդած տեղեկություններով» աշխատությունը (անտիպ) պահպանվում է Երևանի գրականության և արվեստի թանգարանում:
Մատենագիտություն
- Ախվերդյան Գ.Ա., Պետրոս դի Սարգիս Գիլանենցի օրագրերը, Ջուղայի բարբառի ուսումնասիրություն:
- Ախվերդյան Գ.Ա., Նյութեր Վրաստանի պատմության համար՝ հայկական աղբյուրների հաղորդած տեղեկություններով:
- Ախվերդյան Գ.Ա., Գուսանք», հ. 1, Մոսկվա, 1852:
- Ախվերդյան Գ.Ա., Գուսանք», հ. 2, Թիֆլիս, 1903:
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր(կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1,Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
- Էնֆիաճյանց Հ., Գեորգ Ախվերդյան. «Կռունկ Հայոց աշխարհին», Թիֆլիս, 1861, № 11:
- Լևոնյան Գ., Գևորգ Ախվերդյան. Կյանքը և գործերը. «Անահիտ», Փարիզ, 1929, № 2:
- Ավետիսյան Ա., Գևորգ Ախվերդյան, Երևան, 1963:
- AV Production - Գևորգ Ախվերդյան:
- Գևորգ Ախվերդյան (Սայաթ-Նովայի ծննդյան 275-ամյակի առթիվ):
