«Նժդեհ Գարեգին»–ի խմբագրումների տարբերություն
Hayazg-ից
| (Միևնույն մասնակցի 3 միջանկյալ տարբերակներ թաքցրված է) | |||
| Տող 16. | Տող 16. | ||
=Կենսագրություն= | =Կենսագրություն= | ||
Ծնվել է 1886թ. հունվարի 1-ին Մեծ Հայքի Վասպուրական նահանգի Նախճավան գավառոի Կզնուտ (այժմ` Գյուզնյուտ) գյուղում, որն այժմ գտնվում է Ադրբեջանական Հանրապետության կազմում գտնվող Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության Բաբեկի շրջանում: | Ծնվել է 1886թ. հունվարի 1-ին Մեծ Հայքի Վասպուրական նահանգի Նախճավան գավառոի Կզնուտ (այժմ` Գյուզնյուտ) գյուղում, որն այժմ գտնվում է Ադրբեջանական Հանրապետության կազմում գտնվող Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության Բաբեկի շրջանում: | ||
| − | |||
| − | |||
==Կրթություն== | ==Կրթություն== | ||
| Տող 31. | Տող 29. | ||
*ՀՀ (1918-1920) հռչակման առաջին իսկ օրվանից զբաղվել է ազգային բանակի կազմավորման և ուսուցման գործով: | *ՀՀ (1918-1920) հռչակման առաջին իսկ օրվանից զբաղվել է ազգային բանակի կազմավորման և ուսուցման գործով: | ||
*1919թ. օգոստոսից՝ Զանգեզուրում զինված ուժերի հրամանատար: | *1919թ. օգոստոսից՝ Զանգեզուրում զինված ուժերի հրամանատար: | ||
| + | *1920թ. դեկտեմբերի 25-ին Նժդեհն ընտրվել է «Ինքնավար Սյունիքի» (Լեռնահայաստանի Հանրապետություն) սպարապետ՝ դիկտատորի լիազորություններով: | ||
| + | *ԱՄՆ-ում հիմնել է «Ցեղակրոն» շարժումը: | ||
| + | *Երկրորդ աշխարհամարտի (1939-1945) ժամանակ մասնակցել է գերմանական բանակում հայկական ազգային լեգեոն կազմավորելու գործին: | ||
==Ձեռքբերումներ== | ==Ձեռքբերումներ== | ||
| Տող 41. | Տող 42. | ||
*1912թ. Անդրանիկի հետ կազմակերպած հայկական կամավորական վաշտը (270 զինվոր) բուլղարական բանակի շարքերում 1913թ. կռվել է Թուրքիայի դեմ, որի համար բուլղարիայի կառավարությունը Նժդեհին պարգևատրել է Սպայական խաչով: | *1912թ. Անդրանիկի հետ կազմակերպած հայկական կամավորական վաշտը (270 զինվոր) բուլղարական բանակի շարքերում 1913թ. կռվել է Թուրքիայի դեմ, որի համար բուլղարիայի կառավարությունը Նժդեհին պարգևատրել է Սպայական խաչով: | ||
*1916թ. անցել է Ալեքսանդրապոլ: | *1916թ. անցել է Ալեքսանդրապոլ: | ||
| + | *Զորավարական տաղանդը դրսևորվել է հատկապես 1919թ. նոյեմբերին Զանգեզուրի վրա հարձակման ժամանակ թուրք-թաթարական զորքերին կազմակերպված դիմադրություն ցույց տալիս: | ||
| + | *Նժդեհը չի ընդունել Խորհրդային Ռուսաստանի և ՀՀ միջև 1920թ. օգոստոսի 10-ին կնքված համաձայնագիրը, որով Կարմիր բանակը գրավելու էր Ղարաբաղը, Զանգեզուրն ու Նախիջևանը, և շարունակել է պայքարը, իսկ հոկտեմբերի 10-ին Նժդեհի գլխավորությամբ սկսվել է համազանգեզուրյան ապստամբությունը: Նոյեմբերի 21-ին Կարմիր բանակը պարտված հեռացել է Գորիսից: | ||
| + | *Նժդեհի գործունեությունը խափանել է Լեռնային Ղարաբաղի և Նախիջևանի հետ Զանգեզուրը ևս Ադրբեջանին հանձնելու բոլշևիկյան ծրագիրը: | ||
| + | *1921թ. հուլիսին Զանգեզուրից անցել է Պարսկաստան, այնտեղից՝ Սոֆիա: | ||
| + | *1932-1934թթ. բնակվել է ԱՄՆ-ում: | ||
| + | *Երբ խորհրդային բանակը մտել է Բուլղարիա (1944), Նժդեհը կամավոր ներկայացել է խորհրդային ռազմական իշխանությանը, տեղափոխվել Մոսկվա, որտեղ 1944թ. նոյեմբերի 2-ին ձերբակալվել է, Երևանում դատապարտվել 25 տարվա բանտարկության: | ||
| + | *1948թ. Երևանից տեղափոխել են Վլադիմիր ք-ի բանտ, որտեղ և մահացել է: | ||
| + | *1983թ. աճյունը գաղտնի տեղափոխվել է Հայաստան և 1986թ., Նժդեհի կտակի համաձայն, մի փոքր մասունք ամփոփվել է Խուստուփ լեռան լանջին, աճյունը՝ Սպիտակավոր Ս. Աստվածածին վանքում (ՀՀ Վայոց ձորի մարզի Վերնաշեն գյուղի մոտ): | ||
| + | *Տաթևի վանքի, որը եղել է Լեռնահայաստանի Հանրապետության ղեկավարի նստավայրը, բակում կանգնեցվել է (2003թ.) Նժդեհի հուշարձանը: | ||
| + | *Նժդեհի անունով Երևանում կոչվել են հրապարակ, փողոց, մետրոպոլիտենի կայարան: | ||
=Նկարներ= | =Նկարներ= | ||
| Տող 54. | Տող 65. | ||
=Մատենագիտություն= | =Մատենագիտություն= | ||
| − | * | + | *Նժդեհ Գ., Երկեր, հ. 1-2, Երևան, 2002: |
| − | * | + | *Նժդեհ Գ., Հատընտիր, Երևան, 2001: |
| + | *Նժդեհ Գ., Մեծ գաղափար (նորահայտ նյութեր), Երևան, 2002: | ||
| + | Նժդեհ Գ., Գրական երկեր, Երևան, 2003: | ||
=Տե՛ս նաև= | =Տե՛ս նաև= | ||
| − | *Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ. | + | *Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.2, Ճաղարյան-Ֆրիկ, 2007: |
| + | *Ավո, Նժդեհ. Կեանքն ու գործունէութիւնը, Բեյրութ, 1968: | ||
| + | *Առաքելյան Վ., Նժդեհ, Երևան, 1989: | ||
| + | *Գևորգյան Վ., Լեռնահայաստանի հերոսամարտը (1919-1921), Երևան, 1991: | ||
| + | *Լալայան Մ., Գարեգին Նժդեհ (Կյանքը և գործունեությունը), Երևան, 1995: | ||
| + | *Ղազախեցյան Վ., Նժդեհը Ձանգեգուրում. 1920թ. վերջ - 1921թ. հուլիս, Երևան, 2001: | ||
| + | *Գարեգին Նժդեհ, կենսագրական յաւելումներ, անտիպ գրութիւններ ու խորհրդածութիւևներ, Երևան, 2005: | ||
| + | *Սարգսյան Ա., Փիլիսոփայականը և գաղափարականը Գ. Նժդեհի տեսական ժառանգության մեջ, Երևան, 2011: | ||
*[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Գրքի վերնագիր, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2005:] | *[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Գրքի վերնագիր, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2005:] | ||
*[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ 2, էջ 41-45:] | *[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ 2, էջ 41-45:] | ||
| − | [[Category: | + | [[Category:Ռազմական գործիչներ]] [[Category:Քաղաքական գործիչներ]] [[Category:Պետական գործիչներ]] [[Category:Գնդապետներ]] [[Category:Հրապարակախոսներ]] [[Category:Փիլիսոփաներ]] |
Ընթացիկ տարբերակը 09:27, 10 Մայիսի 2018-ի դրությամբ
| Նժդեհ Գարեգին | |
| Фамилия Имя Отчество | |
| |
| Այլ անուններ: | Տեր-Հարությունյան Գարեգին Եղիշեի |
| Անգլերեն: | Surname Name |
| Հայերեն: | Նժդեհ Գարեգին |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 01.01.1886 |
| Ծննդավայրը: | Կզնուտ |
| Մահվան տարեթիվը: | 21.12.1955 |
| Մահվան վայրը: | Վլադիմիր, Ռուսաստան |
| Համառոտ տվյալներ: Ռազմական, քաղաքական, պետական գործիչ, գնդապետ, հրապարակախոս, փիլիսոփա: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1886թ. հունվարի 1-ին Մեծ Հայքի Վասպուրական նահանգի Նախճավան գավառոի Կզնուտ (այժմ` Գյուզնյուտ) գյուղում, որն այժմ գտնվում է Ադրբեջանական Հանրապետության կազմում գտնվող Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության Բաբեկի շրջանում:
Կրթություն
- Սովորել է Նախիջևանի ռուսական 7-ամյա դպրոցում:
- Սովորել է Թիֆլիսի ռուսական գիմնազիայում:
- Սովորել է Ս. Պետերբուրգի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետում (1904թ. դուրս է եկել):
- 1907թ. ավարտել Սոֆիայի սպայական դպրոցը:
Աշխատանքային գործունեություն
- 1912թ. Անդրանիկի հետ կազմակերպել է հայկական կամավորական վաշտ (270 զինվոր):
- 1914թ. տեղափոխվել է Թիֆլիս, զինվորագրվել հայկական կամավորական շարժմանը, նշանակվել կամավորական 2-րդ զորաջոկատի հրամանատարի տեղակալ:
- 1918թ. մասնակցել է Ղարաքիլիսայի ճակատամարտին (մայիսի 24-29):
- ՀՀ (1918-1920) հռչակման առաջին իսկ օրվանից զբաղվել է ազգային բանակի կազմավորման և ուսուցման գործով:
- 1919թ. օգոստոսից՝ Զանգեզուրում զինված ուժերի հրամանատար:
- 1920թ. դեկտեմբերի 25-ին Նժդեհն ընտրվել է «Ինքնավար Սյունիքի» (Լեռնահայաստանի Հանրապետություն) սպարապետ՝ դիկտատորի լիազորություններով:
- ԱՄՆ-ում հիմնել է «Ցեղակրոն» շարժումը:
- Երկրորդ աշխարհամարտի (1939-1945) ժամանակ մասնակցել է գերմանական բանակում հայկական ազգային լեգեոն կազմավորելու գործին:
Ձեռքբերումներ
- 1907-1937թթ.՝ ՀՀԴ կուսակցության անդամ:
- Պարգևատրել է Սպայական խաչով:
Այլ
- 1909թ. Կովկասում ցարական ոստիկանությունը ձերբակալել է Նժդեհին (զենք տեղափոխելու համար):
- 1911թ. ազատվել է բանտից և մեկնել Բուլղարիա:
- 1912թ. Անդրանիկի հետ կազմակերպած հայկական կամավորական վաշտը (270 զինվոր) բուլղարական բանակի շարքերում 1913թ. կռվել է Թուրքիայի դեմ, որի համար բուլղարիայի կառավարությունը Նժդեհին պարգևատրել է Սպայական խաչով:
- 1916թ. անցել է Ալեքսանդրապոլ:
- Զորավարական տաղանդը դրսևորվել է հատկապես 1919թ. նոյեմբերին Զանգեզուրի վրա հարձակման ժամանակ թուրք-թաթարական զորքերին կազմակերպված դիմադրություն ցույց տալիս:
- Նժդեհը չի ընդունել Խորհրդային Ռուսաստանի և ՀՀ միջև 1920թ. օգոստոսի 10-ին կնքված համաձայնագիրը, որով Կարմիր բանակը գրավելու էր Ղարաբաղը, Զանգեզուրն ու Նախիջևանը, և շարունակել է պայքարը, իսկ հոկտեմբերի 10-ին Նժդեհի գլխավորությամբ սկսվել է համազանգեզուրյան ապստամբությունը: Նոյեմբերի 21-ին Կարմիր բանակը պարտված հեռացել է Գորիսից:
- Նժդեհի գործունեությունը խափանել է Լեռնային Ղարաբաղի և Նախիջևանի հետ Զանգեզուրը ևս Ադրբեջանին հանձնելու բոլշևիկյան ծրագիրը:
- 1921թ. հուլիսին Զանգեզուրից անցել է Պարսկաստան, այնտեղից՝ Սոֆիա:
- 1932-1934թթ. բնակվել է ԱՄՆ-ում:
- Երբ խորհրդային բանակը մտել է Բուլղարիա (1944), Նժդեհը կամավոր ներկայացել է խորհրդային ռազմական իշխանությանը, տեղափոխվել Մոսկվա, որտեղ 1944թ. նոյեմբերի 2-ին ձերբակալվել է, Երևանում դատապարտվել 25 տարվա բանտարկության:
- 1948թ. Երևանից տեղափոխել են Վլադիմիր ք-ի բանտ, որտեղ և մահացել է:
- 1983թ. աճյունը գաղտնի տեղափոխվել է Հայաստան և 1986թ., Նժդեհի կտակի համաձայն, մի փոքր մասունք ամփոփվել է Խուստուփ լեռան լանջին, աճյունը՝ Սպիտակավոր Ս. Աստվածածին վանքում (ՀՀ Վայոց ձորի մարզի Վերնաշեն գյուղի մոտ):
- Տաթևի վանքի, որը եղել է Լեռնահայաստանի Հանրապետության ղեկավարի նստավայրը, բակում կանգնեցվել է (2003թ.) Նժդեհի հուշարձանը:
- Նժդեհի անունով Երևանում կոչվել են հրապարակ, փողոց, մետրոպոլիտենի կայարան:
Նկարներ
նկարի նկարագրության տեքստ
Տեսանյութեր
Հրապարակումներ մամուլում
Մատենագիտություն
- Նժդեհ Գ., Երկեր, հ. 1-2, Երևան, 2002:
- Նժդեհ Գ., Հատընտիր, Երևան, 2001:
- Նժդեհ Գ., Մեծ գաղափար (նորահայտ նյութեր), Երևան, 2002:
Նժդեհ Գ., Գրական երկեր, Երևան, 2003:
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.2, Ճաղարյան-Ֆրիկ, 2007:
- Ավո, Նժդեհ. Կեանքն ու գործունէութիւնը, Բեյրութ, 1968:
- Առաքելյան Վ., Նժդեհ, Երևան, 1989:
- Գևորգյան Վ., Լեռնահայաստանի հերոսամարտը (1919-1921), Երևան, 1991:
- Լալայան Մ., Գարեգին Նժդեհ (Կյանքը և գործունեությունը), Երևան, 1995:
- Ղազախեցյան Վ., Նժդեհը Ձանգեգուրում. 1920թ. վերջ - 1921թ. հուլիս, Երևան, 2001:
- Գարեգին Նժդեհ, կենսագրական յաւելումներ, անտիպ գրութիւններ ու խորհրդածութիւևներ, Երևան, 2005:
- Սարգսյան Ա., Փիլիսոփայականը և գաղափարականը Գ. Նժդեհի տեսական ժառանգության մեջ, Երևան, 2011:
- Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Գրքի վերնագիր, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2005:
- Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ 2, էջ 41-45:
