«Թումանյան Հովհաննես Թադևոսի»–ի խմբագրումների տարբերություն

Hayazg-ից
 
(27 intermediate revisions by one other user not shown)
Տող 2. Տող 2.
 
| name-am        = Թումանյան Հովհաննես Թադևոսի
 
| name-am        = Թումանյան Հովհաննես Թադևոսի
 
| name-am-aliases =  
 
| name-am-aliases =  
−
| name-ru        = Фамилия Имя Отчество
+
| name-ru        = Туманян Ованес Тадевосович
−
| name-ru-aliases = Фамилия Имя Отчество2
+
| name-ru-aliases =
 
| name-lat        =  
 
| name-lat        =  
−
| name-en        = Surname Name
+
| name-en        = Tumanyan Hovhannes
 
| name-fr        =
 
| name-fr        =
−
| image          = Boy.jpg
+
| image          = Tumanyan Hovhannes T..jpg
−
| birth-date      = 07(19).02.1869
+
| birth-date      = 07.02.1869
 
| birth-place    = Դսեղ, Հայաստան  
 
| birth-place    = Դսեղ, Հայաստան  
 
| death-date      = 23.03.1923
 
| death-date      = 23.03.1923
Տող 33. Տող 33.
 
*1918թ.՝ Հայոց հայրենակցական միությունների միության (ՀՀՄՄ) նախագահ:
 
*1918թ.՝ Հայոց հայրենակցական միությունների միության (ՀՀՄՄ) նախագահ:
 
*1921-1922թթ.՝ Հայաստանի օգնության կոմիտեի նախագահ:
 
*1921-1922թթ.՝ Հայաստանի օգնության կոմիտեի նախագահ:
 +
*Մասնակցել է «Լուսաբեր» դասագրքի և «Հայ գրողներ» քրեստոմատիայի ստեղծմանը:
 +
 +
===Հասարակական գործունեություն===
 +
*1905-1907թթ. մեծ ջանքեր է գործադրել ցարական իշխանությունների հրահրած հայ-թաթարական ընդհարումներին վերջ տալու համար: Այդ պատճառով երկու անգամ ձերբակալվել է (1908-1909, 1911-1912):
 +
*1918թ.՝ հայ-վրացական պատերազմի ժամանակ, խստագույնս քննադատել է 2 հավատակից ժողովուրդների թշնամությունը հրահրողներին:
 +
*Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին սերտորեն համագործակցել է զորավար Անդրանիկի հետ, երկու անգամ եղել Արևմտյան Հայաստանում, անձամբ (դստեր հետ) մասնակցել Էջմիածնում հավաքված արևմտահայ գաղթականության և հատկապես որբ երեխաների խնամքի կազմակերպմանը:
 +
*1914թ. Թումանյանը միանում է «Պատերազմից վնասվածներին օգնող կոմիտե»-ին, որ հետագայում օգնում է մազապուրծ եղած հայ գաղթականներին Էջմիածնում հաստատվել:
 +
 +
===Ստեղծագործական գործունեություն===
 +
*Գրել է բանաստեղծություններ, պոեմներ, քառյակներ, բալլադներ, պատմվածքներ ու հեքիաթներ, ակնարկներ, քննադատական ու հրապարակախոսական հոդվածներ:
 +
*«Հառաչանք», «Լոռեցի Սաքո», «Մարո», «Անուշ» (համանուն օպերա՝ 1912, կինոնկար՝ 1983) պոեմներում պատկերված է հայ նահապետ, գյուղն իր սովորույթներով, պատկերացումներով, սոցիալ-կենցաղային հակասություններով:
 +
*«Դեպի Անհունը» պոեմում բանաստեղծն անդրադառնում է կեցության հավերժական գաղտնիքներին, կյանքի ու մահվան առեղծվածին:
 +
*«Պոետն ու Մուսան» պոեմում ծաղրել է անտարբեր ու գռեհիկ վերաբերմունքը ստեղծագործական աշխատանքի, գրողի և հասարակության փոխհարաբերության նկատմամբ:
 +
*Իրական կյանքի պատկերն ու սոցիալական անարդարության դեմ խտացված բողոքն են արտահայտված «Գութանի երգը», «Խրճիթում» և այլ բանաստեղծություններում:
 +
*«Հայոց լեռներում» բանաստեղծության մեջ, խոսելով հայ ժողովրդի դարավոր պատմության, մաքառումների և տանջալից ուղու մասին, հավատով է պատկերել հայրենիքի անպարտելի ու ստեղծագործ ոգին:
 +
*«Հայրենիքիս հետ» բանաստեղծությունը Թումանյանը գրել է Մեծ Եղեռնի օրերին. նրա յուրաքանչյուր տունը մեր պատմության ու գոյափիլիսոփայության յուրօրինակ խտացում է։ Առաջին 2 քառատողերում «Զարկված ու զրկված, ողբի ու որբի հայրենիքի» պատկերներն են, իսկ երրորդը և չորրորդն ավարտվում են «Լույսի և հույսի, նոր ու հզոր հայրենիք» արտահայտություններով:
 +
*XXդ. սկզբին Թումանյանը մշակել է երկու տասնյակից ավելի հայկական ժողովրդական հեքիաթներ, փոխադրել Գրիմ եղբայրների, ռուսական, հնդկական, ճապոնական, իտալական և այլ ժողովրդական հեքիաթներ:
 +
*Իր հոդվածներում արծարծել է հասարակական կյանքի, գրականության, բանահյուսության, հայոց լեզվի ու բարբառների զարգացման հարցեր, գրել է ուսումնասիրություններ Նահապետ Քուչակի, Նաղաշ Հովնաթանի, Խաչատուր Աբովյանի և նրա «Վերք Հայաստանի» վեպի, Սայաթ-Նովայի, հայ հերոսական էպոսի պատմական արմատների մասին:
 +
*Թարգմանել է Ալեքսանդր Պուշկինի, Ջորջ Բայրոնի, Միխայիլ Լերմոնտովի, Հենրի Լոնգֆելլոյի և ուրիշների գործերից:
  
 
==Ձեռքբերումներ==
 
==Ձեռքբերումներ==
−
*2008թ.՝ պատմական գիտությունների թեկնածու:
+
*Ամենայն հայոց բանաստեղծ:
−
*2009թ.՝ Ակադեմիայի իսկական անդամ:
 
−
*2012թ.՝ շքանշան «Վիլյամ Սարոյան»:
 
  
 
==Այլ==
 
==Այլ==
Տող 44. Տող 61.
 
*Թումանյանի նախաձեռնությամբ Թիֆլիսում ստեղծված «Վերնատուն» գրական խմբակի անդամներն էին Ավետիք Իսահակյանը, Դերենիկ Դեմիրճյանը, Լևոն Շանթը, Ղազարոս Աղայանը, Պերճ Պռոշյանը, Նիկոլ Աղբալյանը և ուրիշներ: Որոշ ընդիջումներով այն գոյատևել է մինչև 1908թ.:
 
*Թումանյանի նախաձեռնությամբ Թիֆլիսում ստեղծված «Վերնատուն» գրական խմբակի անդամներն էին Ավետիք Իսահակյանը, Դերենիկ Դեմիրճյանը, Լևոն Շանթը, Ղազարոս Աղայանը, Պերճ Պռոշյանը, Նիկոլ Աղբալյանը և ուրիշներ: Որոշ ընդիջումներով այն գոյատևել է մինչև 1908թ.:
 
*Առաջին աշխարհամարտի ավարտից հետո ՀՀՄՄ շրջանակներում Թումանյանի գլխավորությամբ ստեղծվել է Քննիչ հանձնաժողով՝ Փարիզում հրավիրվելիք վեհաժողովին պատերազմում հայերի կրած վնասների մասին փաստաթուղթ պատրաստելու համար:  
 
*Առաջին աշխարհամարտի ավարտից հետո ՀՀՄՄ շրջանակներում Թումանյանի գլխավորությամբ ստեղծվել է Քննիչ հանձնաժողով՝ Փարիզում հրավիրվելիք վեհաժողովին պատերազմում հայերի կրած վնասների մասին փաստաթուղթ պատրաստելու համար:  
−
*Թումանյանը սկսել է ստեղծագործել 1880-ական թթ. կեսից: Որպես բանաստեղծ հայտնի է դարձել 1890-ական թթ.:
+
*Թումանյանը սկսել է ստեղծագործել 1880-ական թթ. կեսից: Որպես բանաստեղծ հայտնի է դարձել 1890-ական թթ.՝ «Բանաստեղծություններ» հավաքածուի (1-2 հատոր) լույս տեսնելուց հետո:
−
*Թումանյանի ստեղծագործական հասունության և ժողովրդայնության ամենաբարձր փուլը սկսվել է XXդ. առաջին տարիներին: Թումանյանի ստեղծագործական սկզբունքները հատկապես ցայտուն են դրսևորվել պոեմներում ու բալլադներում:
+
*Թումանյանն իր ստեղծագործություններով հեղաշրջում է կատարել հայ բազմադարյան գրականության մեջ: Նրա լեզուն և մտածողությունը պարզ են, ժողովրդական։ Նա խորությամբ է արտացոլել հայ ժողովրդի հոգեբանությունը, մտքերն ու ձգտումները: Թումանյանն իր քնարերգության մեջ արծարծել է հայրենասիրական, սոցիալական, քաղաքական, փիլիսոփայական, սիրային թեմաներ:
 
*1921թ. աշնանը Թումանյանը մեկնում է Կոստանդնուպոլիս՝ հայ գաղթականների համար օգնություն գտնելու նպատակով: Մի քանի ամիս մնալով այնտեղ նա վերադառնում է հիվանդացած: 1922թ. տարած վիրահատությունից հետո Թումանյանի ինքնազգացողությունը լավանում է, սակայն սեպտեմբերին հիվանդությունը դարձյալ իրեն զգացնել է տալիս: Թումանյանին տեղափոխում են Մոսկվայի հիվանդանոցներից մեկը, սակայն 1923թ. մարտի 23-ին, 54 տարեկան հասակում Հովհաննես Թումանյանը վախճանվում է:
 
*1921թ. աշնանը Թումանյանը մեկնում է Կոստանդնուպոլիս՝ հայ գաղթականների համար օգնություն գտնելու նպատակով: Մի քանի ամիս մնալով այնտեղ նա վերադառնում է հիվանդացած: 1922թ. տարած վիրահատությունից հետո Թումանյանի ինքնազգացողությունը լավանում է, սակայն սեպտեմբերին հիվանդությունը դարձյալ իրեն զգացնել է տալիս: Թումանյանին տեղափոխում են Մոսկվայի հիվանդանոցներից մեկը, սակայն 1923թ. մարտի 23-ին, 54 տարեկան հասակում Հովհաննես Թումանյանը վախճանվում է:
 
*Թաղված է Թբիլիսիի Խոջիվանքի պանթեոնում:
 
*Թաղված է Թբիլիսիի Խոջիվանքի պանթեոնում:
 +
*Թումանյանի բազմաթիվ երկեր թարգմանվել են ռուսերեն, ուկրաիներեն, բելառուսերեն, վրացերեն, տաջիկերեն, ուզբեկերեն, լիտվերեն, անգլերեն, պարսկերեն, իտալերեն, իսպաներեն, հունարեն, արաբերեն, ճապոներեն, շվեդերեն, չինարեն, ղազախերեն և այլ լեզուներով:
 +
*1980թ.  սահմանվել է Հայաստանի գրողների միության Թումանյանի անվան ամենամյա մրցանակը:
 +
*1957թ.  օպերայի և բալետի թատրոնի շենքի առջև՝ Թատերական հրապարակում, կանգնեցվել է նրա հուշարձանը:
 +
*Հայաստանում կա Թումանյանի երկու թանգարան՝ տուն-թանգարանը ծննդավայր Դսեղում և Երևանում: Վերջինս բացվել է 1953թ.:
 +
*ՀՀ 5-հազարանոց թղթադրամի վրա պատկերված է Թումանյանի դիմանկարը:
 +
*Ի պատիվ Հովհաննես Թումանյանի են անվանվել փողոցներ, գյուղեր, Վանաձորի պետական մանկավարժական ինստիտուտը, Երևանի տիկնիկային թատրոնը և այլն: Կա Թումանյանի հրապարակ (Площадь Туманяна)  Մոսկվայի Հյուսիսային Վարչական շրջանում:
 +
 +
===Հովհաննես Թումանյանի ստեղծագործությունների հիման վրա նկարահանված ֆիլմեր===
 +
*Անուշ, Ի. Պերեստիանի, համր կինո (1930):
 +
*Գիքոր, Ա. Մարտիրոսյան, համր կինո (1934):
 +
*Տերն ու ծառան, Դ. Քեոսեյան, Հայֆիլմ (1962):
 +
*Ախթամար, Ե. Մարտիրոսյան, Հայֆիլմ (1969):
 +
*Աղքատի պատիվը, Բ. Հովհաննիսյան, Ա. Սամվելյան, Հայֆիլմ (1969):
 +
*Չախչախ թագավորը, Դ. Քեոսեյան;, Հայֆիլմ (1969):
 +
*Սուտլիկ որսկանը, Արամայիս Սարգսյան, Հայֆիլմ (1969):
 +
*Սովի ժամանակից, Է. Մարտիրոսյան, Հայֆիլմ (1974):
 +
*Գիքոր, Ս. Իսրաելյան, Հայֆիլմ (1982):
 +
*Капля меда, Հենրիխ Մալյան, ռուսերեն, Հայֆիլմ (1982):
 +
 +
===Հովհաննես Թումանյանի ստեղծագործությունների հիման վրա նկարահանված մուլֆիլմեր===
 +
*Մի կաթիլ մեղրը, Վ. Պոդպոմոգով (1968):
 +
*Փարվանա, Վ. Պոդպոմոգով (1968):
 +
*Սուտլիկ որսկանը, Է. Բադալյան (1969):
 +
*Ձախորդ Փանոսը, Ս. Գալստյան (1980):
 +
*Կիկոսի մահը, Ռոբերտ Սահակյանց (1986):
 +
*Քաջ Նազարը, Ռոբերտ Սահակյանց (1986):
 +
 +
===Քաղվածքներ===
 +
*Արևը ստվեր չի տեսնում:
 +
*Հասել ենք մի ժամանակի, երբ բանը գիրքն է, մանավանդ նրա համար, ով որոշ տարածություն անցել է արդեն, --նստի ու պարապի: Ի՜նչ կա ավելի լավ բան, քան գիրքն ու գրականությունը:
 +
*Գեղարվեստը հայրենիք ունի:
 +
*Արվեստը պետք է լինի աչքի նման թափանցիկ, պարզ և աչքի նման բարդ:
 +
*Երաժշտությունը արվեստների մեջ էն կախարդ ուժն է, որ անմարմին արտահայտություններով կարողանում է անմիջականորեն և միանգամայն տիրել մարդու բովանդակ գոյությանը, նրա մարմնին ու հոգուն՝ և տիրաբար տանել, ուր որ կամենա:
 +
*Բանաստեղծը միայն մարմին է տալիս իր մտքերին ու զգացմունքներին և իր ոգևորություններով կենդանության շունչ է շնչում նրան, որ նա ապրի մշտապես, բայց որ նա թռչի, դրա համար նրան թևեր են հարկավոր, իսկ թևեր առնել նա կարող է միայն էն կախարդական աշխարհքում, որ կոչվում է երաժշտություն:
 +
*Երեք բան երբեք չեն վերադառնում՝ արձակված նետը, ասված խոսքը և անցած օրերը:
 +
*Բանաստեղծի համար մի բառը մի աշխարք է:
 +
*Թարգմանությունը ապակու տակ դրված մի վարդ է:
 +
*Անցալի պատմությունը մի լուսատու լապտեր է, որ ամեն մի ժողովուրդ ձեռքին պետք է ունենա իր ճամփեն անմոլոր գնալու համար:
 +
*Մեծությունը օրենքներ ու կանոններ չի ճանաչում, իրեն ցանկապատով չի փակում, եղած ցանկապատն էլ քանդում է:
 +
*Ոչ մի պաշտոն կամ կոչում չկա, որ հավասար լինի և կարելի լինի համեմատել մարդ կոչումի հետ:
 +
*Մի՞թե դու չես փորձել, էնպես մարդ կա, որ տեսնելիս ուրախանում ես, էնպեսը կա՝ սիրտդ նեղանում է, էնպեսը կա՝ ոգևորվում ես, էնպեսը կա՝ հիմարանում ես:
 +
*Գրականությունը ազգի հոգին է և գրողներն էդ հոգու ծնունդներն ու արտահայտիչները:
 +
 +
===Մեջբերումներ Թումանյանի մասին===
 +
*Ազգերի եղբայրացման ոսկե օղակն էր նա կովկասյան ժողովուրդների միջև...  Ավետիք Իսահակյան
 +
*Օհաննեսը կենտրոնաձիգ անձնավորություն էր՝ հյուրասեր, մարդամոտ։ Զրույցի համար հոգի էր տալիս։ Օրվա որ ժամին գնայիր նրա մոտ, ձեռքի գործը կթողներ և, ժպիտը դեմքին,
 +
կնստեր զրույցի...  Ավետիք Իսահակյան
 +
*Թումանյանի պոեզիան Հայաստանն ինքն է՝ հնադարյան և նոր, հարություն առած և բանաստեղծությամբ արտահայտված՝ մեծ վարպետի ձեռքով:  Վալերի Բրյուսով
 +
*Ես կարդում եմ նրան ու ասում.
 +
- Այս հմո՛ւտ, հանճարեղ Լոռեցին Հոմերի, Գյոթեի հետ մի օր՝ հավասար՝ նստել է քեֆի, Եվ թաս է բռնել նրանց հետ, մեծարանք տվել ու առել, Ինչպես իր պապերն են արել՝ իրար հետ խնջույքի  նստելիս:  Եղիշե Չարենց
 +
*Նրա կախարդական գրիչը ուր որ դիպավ, կատարվեց իսկական արվեստի հրաշքը՝ լինի առակ թե քառյակ, հեքիաթ թե պատմվածք, հովվերգություն թե վիպագրություն:  .... Նա եղավ մեզ համար այն, ինչ որ եղավ Պուշկինը ռուսների համար, Միցկևիչը լեհերի համար»:  Ավետիք Իսահակյան
  
 
=Նկարներ=
 
=Նկարներ=
 
<gallery>
 
<gallery>
−
Պատկեր: HAYAZG ENCI.jpg|նկարի նկարագրության տեքստ
+
Tumanyan H. T. 2.jpg
 +
Tumanyan H.T. 1.jpg
 +
Tumanyan H.T.jpg
 +
Tumanyan H. T. 16.jpg
 +
Tumanyan H.T. 5.jpg|Թումանյանի ծնողները
 +
Tumanyan H.T. 3.jpg|Թումանյանը կնոջ հետ
 +
Tumanyan H.T. 4.jpg|Թումանյանը ընտանիքի հետ
 +
Tumanyan H. T. 19.jpg
 +
Tumanyan H. T. 13.jpg
 +
Tumanyan H.T. 6.jpg|Վերնատան անդամները Թումանյանի հարկի տակ
 +
Tumanyan H.T. 7.jpg|Ղազարոս Աղայանի հետ
 +
Tumanyan H.T. 9.jpg|Ավետիք Իսահակյանի հետ
 +
Tumanyan H. T. 11.jpg|Կոմիտասի հետ
 +
Tumanyan H. T. 12.jpg|Կարապետ Գալֆայանի հետ
 +
Tumanyan H.T. 8.JPG|Թումանյանը դուստրերի, Դ. Դեմիրճյանի, Լ. Շանթի, Մ. Սարյանի և այլոց հետ
 +
Tumanyan H.T. 10.jpg|Կովկաս կատարած ճամփորդության ընթացքում
 +
Tumanyan H. T. 14.jpg|Ձախից` Դանիել Վարուժան, Ռուբեն Սևակ, Հովհաննես Թումանյան, Կոմիտաս, Արշակ Չոպանյան, Վահրամ Փափազյան
 +
Tumanyan H. T. 18.jpg|Ձախից կանգնած` Ավետիք Իսահակյան, Ստեփան Թարյան, Նիկոլ Աղբալյան
 +
Tumanyan H. T. 17.jpg|Ձախից` Լեո, Ավետիք Իսահակյան, Ղազարոս Աղայան, Հովհաննես Թումանյան, Թիֆլիս, 1908թ.
 +
Tumanyan H. T. 15.jpg|Դստեր` Նվարդի և հայ որբերի հետ, Էջմիածին, 1915թ.
 +
Tumanyan H. T. 20.png|Թումանյանի արձանը Երևանում
 +
Tumanyan H. T. 21.jpg
 +
Tumanyan H. T. 22.JPG|Թումանյանի տուն-թանգարանը Դսեղում
 +
Tumanyan H. T. 23.jpg
 +
Tumanyan H. T. 28.jpg
 +
Tumanyan H. T. 25.jpg
 +
Tumanyan H. T. 26.jpg
 +
Tumanyan H. T. 27.jpg
 +
</gallery>
 +
 
 +
==Գրքեր==
 +
<gallery>
 +
Tumanyan book.jpg
 +
Tumanyan book1.jpg
 +
Tumanyan book 2.jpg
 +
Tumanyan book 3.jpg
 +
Tumanyan book 4.jpg
 +
Tumanyan book 5.jpg
 
</gallery>
 
</gallery>
  
 
=Տեսանյութեր=
 
=Տեսանյութեր=
−
*[http://www.example.org Տեսանյութի նկարագրության տեքստ:]
+
*[https://www.youtube.com/playlist?list=PLrGUVvufyXeExi0VkRLOf1oJeAUlMmMm9 ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆ - YouTube:]
 +
*[http://masis.tv/component/option,com_afm/pid,124/vfile,1904/lang,hy/ Հովհաննես Թումանյան - Հավերժի ճամփորդը - Մաս 1 - Շողակաթ:]
 +
*[http://www.youtube.com/watch?v=1cZA_Q1hU4E Հովհաննես Թումանյան. «ԵՍ ՄԻՇՏ ՁԵԶ ՀԵՏ ԵՄ, ՁԵՐ ՄԵՋ ԵՄ...»:]
 +
*[http://www.youtube.com/watch?v=yIAM_bXr30c Հովհաննես Թումանյան .ԼԱՅՆ ՆԱՅԵՔ ԿՅԱՆՔԻՆ:]
 +
*[http://www.youtube.com/watch?v=SkXI3JX4lg4 Հովհաննես Թումանյան - մաս I:]
 +
*[http://www.youtube.com/watch?v=n549OyV5Zjc Հովհաննես Թումանյան - մաս II:]
 +
*[http://www.youtube.com/watch?v=9wuHtTuIcf8 ԱԶԱՏ ԱՆԿՅՈՒՆ | Հովհաննես Թումանյանի Տարի:]
 +
*[http://www.youtube.com/watch?v=lE5qWznTciQ Դսեղ, Հովհաննես Թումանյանի Տուն - Թանգարան 13 05 2012:]
 +
*[http://www.youtube.com/watch?v=VNbX-2hQnUY ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆ:]
 +
*[http://www.youtube.com/watch?v=tcBAwpHc1oM Գրողն ու իր իրականությունը. Հովհաննես Թումանյան:]
 +
*[http://www.youtube.com/watch?v=PgIwvRARy5s IWorld Armenia presents Tumanyan mirage at Tumanyan museum.]
 +
*[http://www.youtube.com/watch?v=rOx53R9q6W0 Հովհաննես Թումանյանի տուն - թանգարան Museum of Hovhannes Tumanyan:]
 +
*[http://www.youtube.com/watch?v=u8kvaSEW-64 Թատրոն 32 - ՀԱՅԱԴԱՐԱՆ - Հովհաննես Թումանյան:]
 +
*[http://www.youtube.com/watch?v=FYboTGhe9S8 ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆ ԴԱՍԱԿԱՆ ՊՈԵԶԻԱ:]
  
 
=Հրապարակումներ մամուլում=
 
=Հրապարակումներ մամուլում=
−
*[http://www.armin.am Մամուլի նյութի նկարագրության տեքստ:]
+
*[http://www.crossnews.am/2013/02/19/%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6-%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6-%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%85%D6%80-%D5%AE%D5%B6%D5%BE%D5%A5%D5%AC-%D5%A7-%D5%B4%D5%A5%D5%AE%D5%A1/ Երկնային Թումանյան. այսօր ծնվել է մեծանուն բանաստեղծ Հովհաննես Թումանյանը:]
  
 
=Մատենագիտություն=  
 
=Մատենագիտություն=  
−
*[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Գրքի վերնագիր, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2005:]
+
==Բանաստեղծություններ==
−
*[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի  վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ  2, էջ 41-45:]
+
*Թումանյան Հ., Բանաստեղծություններ, հատոր 1-2, 1890-1992:
 +
*Թումանյան Հ., Գութանի երգը:
 +
*Թումանյան Հ., Խրճիթում:
 +
*Թումանյան Հ., Հին օրհնություն:
 +
*Թումանյան Հ., Հայոց լեռներում:
 +
*Թումանյան Հ., Հայրենիքիս հետ:
  
−
=Տե՛ս նաև=
+
==Պոեմներ==
−
*Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
+
*Թումանյան Հ., Հառաչանք:
−
*[http://www.armenianlanguage.am/am/Encyclopedia_tumanyan_hovhannes ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ. Հովհաննես Թումանյան:]
+
*Թումանյան Հ., Լոռեցի Սաքո:
−
*[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի  վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ  2, էջ 41-45:]
+
*Թումանյան Հ., Մարո:
 +
*Թումանյան Հ., Անուշ:
 +
*Թումանյան Հ., Դեպի Անհունը, 1894:
 +
*Թումանյան Հ., Պոետն ու Մուսան:
 +
*Թումանյան Հ., Սասունցի Դավիթ, 1902:
  
−
[[Category:Բանաստեղծներ]]  [[Category:Արձակագիրներ]] [[Category:Ազգային գործիչներ]] [[Category:Հասարակական գործիչներ]]
+
==Պատմվածքներ==
 +
*Թումանյան Հ., Գիքոր, 1895 (հրտ.՝ 1907, համանուն կինոնկար՝ 1934, 1982):
  
 +
==Հեքիաթներ==
 +
*Թումանյան Հ., Տերն ու ծառան, 1908:
 +
*Թումանյան Հ., Ոսկու կարասը, 1908:
 +
*Թումանյան Հ., Քաջ Նազար, 1912:
 +
*Թումանյան Հ., Ձախորդ Փանոսը:
 +
*Թումանյան Հ., Անբան Հուռին:
  
−
(«Բանաստեղծություններ», հատոր 1-2, 1890-92): «Հառաչանք», «Լոռեցի Սաքո», «Մարո», «Անուշ» (համանուն օպերա՝ 1912, կինոնկար՝ 1983) պոեմներում պատկերված է հայ նահապետ, գյուղն իր սովորույթներով, պատկերացումներով, սոցիալ-կենցաղային հակասություններով: 1894-ին Թումանյանը գրել է «Դեպի Անհունը» պոեմը, որում բանաստեղծն անդրադառնում է կեցության հավերժ, գաղտնիքներին, կյանքի ու մահվան առեղծվածին: «Պոետն ու Մուսան» պոեմում ծաղրել է անտարբեր ու գռեհիկ վերաբերմունքը ստեղծագործական աշխատանքի, գրողի և հասարակության փոխհարաբերության նկատմամբ: Թումանյանի ստեղծագործությունն զգալիորեն
+
==Բալլադներ==
 +
*Թումանյան Հ., Ախթամար, 1892:
 +
*Թումանյան Հ., Փարվանա, 1903:
 +
*Թումանյան Հ., Թմկաբերդի առումը, 1902:
 +
*Թումանյան Հ., Հսկան, 1908:
 +
*Թումանյան Հ., Մի կաթիլ մեղր, 1909:
 +
*Թումանյան Հ., Աղավնու վանքը, 1913:
 +
*Թումանյան Հ., Թագավորն ու չարչին, 1917:
  
−
կապված է բանահյուսության հետ («Սասունցի Դավիթ», 1902, պոեմ): Նրա բալլադների հիմքում ընկած են հայկական և արևելյան լեգենդներ ու ավանդություններ («Ախթամար», 1892, «Փարվանա», 1903, «Թմկաբերդի առումը», 1902, «Հսկան», 1908, «Մի կաթիլ մեղր», 1909, «Աղավնու վանքը», 1913, «Թագավորն ու չարչին», 1917): XX դ. սկզբին Թումանյանը մշակել է երկու տասնյակից ավելի հայկական ժողովրդական հեքիաթներ [«Տերն ու ծառան» (1908), «Ոսկու կարասը» (1908), «Քաջ Նազար» (1912)], փոխադրել Գրիմ եղբայրների, ռուսական, հնդկական, ճապոնական, իտալական և այլ ժողովրդական հեքիաթներ:
+
==Լեգենդներ==
 +
*Թումանյան Հ., Շունն ու կատուն:
 +
*Թումանյան Հ., Անբախտ վաճառականները:
  
−
Հայ արձակի լավագույն էջերից են Թումանյանի պատմվածքները, որոնցում առանձնանում է «Գիքոր» (1895, հրտ.՝ 1907, համանուն կինոնկար՝ 1934, 1982) պատմվածքը: Մանկական գրականության լավագույն էջերից են «Շունն ու կատուն» (1886, հրտ.՝ 1892), «Անբախտ վաճառականներ» (1886, հրտ.՝ 1899), չափածո և արձակ այլ գործեր: Կյանքի վերջին տարիներին (1916-22) գրել է բազմաթիվ քառյակներ, որոնք իրենց տեսակի մեջ կատարյալ են:
+
=Տե՛ս նաև=
 +
*Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
 +
*Անուշավան Աբովյան, Լևոնի հեքիաթը, Թիֆլիս, տպ.՝ Ն. Աղայանի, 1916, 221 էջ։
 +
*Հովհաննես Այվազյան, Զորավար Անդրանիկ և Հովհաննես Թումանյան, Երևան, 2004։
 +
*Զավեն Ավետիսյան, Թումանյանի ստեղծագործական լաբարատորիան, Երևան, ՀՍՍՀ ԳԱ, 1973, 211 էջ։
 +
*Նորայր Դաբաղյան, Հայ և վրաց ժողովուրդների դարավոր բարեկամությունը և Հովհաննես Թումանյանը, Երևան, Հայպետհրատ, 1954, 63 էջ։
 +
*Նվարդ Թումանյան, Թումանյանի մանկությունն ու պատանեկությունը, Երևան, Պետհրատ, 1938, 65 էջ։
 +
*Նվարդ Թումանյան, Հովհաննես Թումանյան (ծննդյան 70-ամյակի կապակցությամբ), Երևան, 1939, 159 էջ։
 +
*Նվարդ Թումանյան, Թումանյանը քննադատ, Երևան, Պետհրատ, 1939, 470 էջ։
 +
*Նվարդ Թումանյան, Հովհ. Թումանյան. մանկություն և պատանեկություն, Երևան, Հայպետհրատ, 1955, 152 էջ։
 +
*Նվարդ Թումանյան, Հովհաննես Թումանյանը և ռուս գրականությունը, Երևան, 1956, 149 էջ։
 +
*Նվարդ Թումանյան, Հուշեր և զրույցներ, Երևան, «Լույս», 1969, 335 էջ։
 +
*Նվարդ Թումանյան, Թումանյանի մանկությունը, Երևան, «Սովետական գրող», 1983, 84 էջ։
 +
*Արամ Ինճիկյան, Հովհաննես Թումանյան (կյանքի և ստեղծագործության պատմությունը. 1869-1899), Երևան, ՀՍՍՀ ԳԱ, 1969, 596 էջ։
 +
*Սարգիս Մանուկյան, Հովհ. Թումանյանի Անուշը (բանասիրական և գեղարվեստական վերլուծություն), Երևան, Երևանի համալսարանի հրատարակչություն, 1931, 52 էջ։
 +
*Մկրտիչ Մկրյան, Հովհաննես Թումանյանի ստեղծագործությունը, Երևան, «Սովետական գրող», 1981, 374 էջ։
 +
*Մնացական Նահապետյան, Հովհաննես Թումանյանը ժողովուրդների բարեկամության ու խաղաղության երգիչ, Երևան, ՀԽՍՀ ԳԱ, 1954, 32 էջ։
 +
*Արսեն Տերտերյան, Հովհաննես Թումանյան։ Հայրենի եզերքի քնարերգություն, Վաղարշապատ, 1911, 84 էջ։
 +
*Արսեն Տերտերյան, Հայոց նոր գրականության պատմություն։ 19-20-րդ դդ. (սղագրված դասախոսություններ ձեռագրի իրավունքով), պրակ 3, Հ. Թումանյան, Երևան, Երևանի համալսարանի հրատարակչություն, 1938, 94 էջ։
 +
*Արսեն Տերտերյան, Հայ հայրենասեր գրողներ (երկու դիմագիծ։ 1. Հ. Թումանյանի հայրենասիրական պոեզիան։ 2. Ղ. Աղայանը և ժողովրդական հերոսությունը), Երևան, Երևանի համալսարանի հրատարակչություն, 1942, 140 էջ։
 +
*[http://www.armenianlanguage.am/am/Encyclopedia_tumanyan_hovhannes ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ. Հովհաննես Թումանյան:]
 +
*[http://www.tumanyan.info/ Հովհաննես Թումանյանի Ստեղծագործությունները:]
 +
*[http://www.hye-books.com/ Հովհաննես Թումանյանի Ստեղծագործությունները:]
 +
*[http://www.armenianhouse.org/tumanyan/tumanyan-am.html ArmenianHouse.org Հովհաննես Թումանյանի ստեղծագործությունները:]
 +
*[http://granish.org/hovhannes-tumanyan/ ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԹՈՒՄԱՆՅԱՆ | Քառյակներ:]
 +
*[http://www.toumanian.am/tangaran/tang.php Հովհաննես Թումանյանի թանգարան:]
 +
*[http://toumanian.am/toumanian/html/kens/vorbangor.html Թումանյան Հովհաննես:]
 +
*[http://elenasargsyan.wordpress.com/2012/10/10/%D5%B0%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD-%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6-%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6/ Հովհաննես Թումանյան. կենսագրություն ...:]
 +
*[http://91.103.27.68/cgi-bin/koha/opac-search.pl?q=au:%D4%B9%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6,%20%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD%20%D4%B9%D5%A1%D5%A4%D6%87%D5%B8%D5%BD%D5%AB, Թումանյան, Հովհաննես Թադևոսի - Հայերէն:]
 +
*[http://nakhshkaryan.blogspot.com/2012/11/blog-post_7852.html#.VGC5uvmsXGR ՄԵՐ ՄԵԾԵՐԸ - Հովհաննես Թումանյան:]
 +
*[http://seiran1972.blogspot.com/2014/02/hovhannes-tumanyan.html Հովհաննես Թումանյան:]
 +
*[http://avproduction.am/?page=person&id=185&ln=am AV production. Թումանյան:]
 +
*[http://megabook.ru/article/%D0%A2%D1%83%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%8F%D0%BD%20%D0%9E%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B5%D1%81%20%D0%A2%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 Туманян Ованес Тадевосович.]
 +
*[http://www.peoples.ru/art/literature/poetry/oldage/tumanian/ Ованес Туманян - Люди.]
 +
*[http://odzun.com/tumanyan-ovanes-tadevosovich-19-02-1869-23-03-1923 Туманян Ованес Тадевосович 19.02.1869 — 23.03.1923.]
  
−
Կոմիտասի հետ:
+
[[Category:Բանաստեղծներ]]  [[Category:Արձակագիրներ]] [[Category:Ազգային գործիչներ]] [[Category:Հասարակական գործիչներ]]
−
Թումանյանը հանդես է եկել նաև հոդվածներով, որոնցում արծարծվել են հասարակական կյանքին, գրականությանը, բանահյուսությանը, հայոց լեզվի զարգացմանն առնչվող հարցեր: Գրել է հետազոտություններ Նահապետ Քուչակի, Նաղաշ Հովնաթանի, Սայաթ-Նովայի մասին: Կատարել է թարգմանություններ Ա. Պուշկինից, Ջ. Բայրոնից, Մ. Լերմոնտովից:
 
−
 
 
−
Թումանյանը ակտիվ հասարակական գործունեություն է ծավալել: 1905-1907-ին մեծ ջանքեր է գործադրել ցարական իշխանությունների հրահրած հայ-թաթարական ընդհարումներին վերջ տալու համար: Այդ պատճառով երկու անգամ ձերբակալվել է (1908-09, 1911-12): Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին սերտորեն համագործակցել է զորավար Անդրանիկի հետ, երկու անգամ եղել Արևմտյան Հայաստանում, անձամբ (դստեր հետ) մասնակցել Էջմիածնում հավաքված արևմտահայ գաղթականության և հատկապես որբ երեխաների խնամքի կազմակերպմանը:
 
−
 
 
−
(ՀՀՄՄ)՝ տեղերում ժողովրդի ինքնապաշտպանության գործը կազմակերպելու նպատակով: Թումանյանի թանգարան կա Երևանում, տուն-թանգարան՝ Դսեղում: Նրա անունով են կոչվում Երևանի տիկնիկային թատրոնը, դպրոցներ, փողոցներ, գրադարաններ Երևանում և երկրի տարբեր քաղաքներում: 1980-ին ՀԳՄ սահմանել է Թումանյանի անվան ամենամյա գրական մրցանակ:
 

Ընթացիկ տարբերակը 06:00, 18 Փետրվարի 2015-ի դրությամբ

Թումանյան Հովհաննես Թադևոսի
Туманян Ованес Тадевосович
Tumanyan Hovhannes T..jpg
Անգլերեն: Tumanyan Hovhannes
Հայերեն: Թումանյան Հովհաննես Թադևոսի
Ծննդյան տարեթիվը: 07.02.1869
Ծննդավայրը: Դսեղ, Հայաստան
Մահվան տարեթիվը: 23.03.1923
Մահվան վայրը: Մոսկվա, Ռուսաստան
Համառոտ տվյալներ:
Բանաստեղծ, արձակագիր, գրական, ազգային և հասարակական գործիչ:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1869թ. փետրվարի 7(19)-ին Հայաստանի Դսեղ (այժմ՝ ՀՀ Լոռու մարզում) գյուղում:

Մահացել է 1923թ. մարտի 23-ին Ռուսաստանի Մոսկվա քաղաքում:

Կրթություն

  • 1877-1879թթ.՝ Դսեղի ծխական դպրոց:
  • 1879-1883թթ.՝ Ջալալօղլու (այժմ Ստեփանավան) նորաբաց երկսեռ դպրոց:
  • 1883-1887թթ. սովորել է Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցում:

Աշխատանքային գործունեություն

  • 1887թ. կիսատ թողնելով ուսումը՝ աշխատել է Թիֆլիսի հայ եկեղեցական դատարանում:
  • Աշխատել է Հայ Հրատարակչական միության գրասենյակում (մինչև 1893թ.)։
  • 1893թ.-ից աշխատակցել է «Աղբյուր», «Մուրճ», «Հասկեր», «Հորիզոն» պարբերականներին:
  • Զբաղվել է գրական և հասարակական գործունեությամբ:
  • 1899թ. նրա նախաձեռնությամբ Թիֆլիսում ստեղծվել է «Վերնատուն» գրական խմբակը:
  • 1912-1921թթ.՝ Հայ գրողների կովկասյան ընկերության նախագահ:
  • 1918թ.՝ Հայոց հայրենակցական միությունների միության (ՀՀՄՄ) նախագահ:
  • 1921-1922թթ.՝ Հայաստանի օգնության կոմիտեի նախագահ:
  • Մասնակցել է «Լուսաբեր» դասագրքի և «Հայ գրողներ» քրեստոմատիայի ստեղծմանը:

Հասարակական գործունեություն

  • 1905-1907թթ. մեծ ջանքեր է գործադրել ցարական իշխանությունների հրահրած հայ-թաթարական ընդհարումներին վերջ տալու համար: Այդ պատճառով երկու անգամ ձերբակալվել է (1908-1909, 1911-1912):
  • 1918թ.՝ հայ-վրացական պատերազմի ժամանակ, խստագույնս քննադատել է 2 հավատակից ժողովուրդների թշնամությունը հրահրողներին:
  • Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին սերտորեն համագործակցել է զորավար Անդրանիկի հետ, երկու անգամ եղել Արևմտյան Հայաստանում, անձամբ (դստեր հետ) մասնակցել Էջմիածնում հավաքված արևմտահայ գաղթականության և հատկապես որբ երեխաների խնամքի կազմակերպմանը:
  • 1914թ. Թումանյանը միանում է «Պատերազմից վնասվածներին օգնող կոմիտե»-ին, որ հետագայում օգնում է մազապուրծ եղած հայ գաղթականներին Էջմիածնում հաստատվել:

Ստեղծագործական գործունեություն

  • Գրել է բանաստեղծություններ, պոեմներ, քառյակներ, բալլադներ, պատմվածքներ ու հեքիաթներ, ակնարկներ, քննադատական ու հրապարակախոսական հոդվածներ:
  • «Հառաչանք», «Լոռեցի Սաքո», «Մարո», «Անուշ» (համանուն օպերա՝ 1912, կինոնկար՝ 1983) պոեմներում պատկերված է հայ նահապետ, գյուղն իր սովորույթներով, պատկերացումներով, սոցիալ-կենցաղային հակասություններով:
  • «Դեպի Անհունը» պոեմում բանաստեղծն անդրադառնում է կեցության հավերժական գաղտնիքներին, կյանքի ու մահվան առեղծվածին:
  • «Պոետն ու Մուսան» պոեմում ծաղրել է անտարբեր ու գռեհիկ վերաբերմունքը ստեղծագործական աշխատանքի, գրողի և հասարակության փոխհարաբերության նկատմամբ:
  • Իրական կյանքի պատկերն ու սոցիալական անարդարության դեմ խտացված բողոքն են արտահայտված «Գութանի երգը», «Խրճիթում» և այլ բանաստեղծություններում:
  • «Հայոց լեռներում» բանաստեղծության մեջ, խոսելով հայ ժողովրդի դարավոր պատմության, մաքառումների և տանջալից ուղու մասին, հավատով է պատկերել հայրենիքի անպարտելի ու ստեղծագործ ոգին:
  • «Հայրենիքիս հետ» բանաստեղծությունը Թումանյանը գրել է Մեծ Եղեռնի օրերին. նրա յուրաքանչյուր տունը մեր պատմության ու գոյափիլիսոփայության յուրօրինակ խտացում է։ Առաջին 2 քառատողերում «Զարկված ու զրկված, ողբի ու որբի հայրենիքի» պատկերներն են, իսկ երրորդը և չորրորդն ավարտվում են «Լույսի և հույսի, նոր ու հզոր հայրենիք» արտահայտություններով:
  • XXդ. սկզբին Թումանյանը մշակել է երկու տասնյակից ավելի հայկական ժողովրդական հեքիաթներ, փոխադրել Գրիմ եղբայրների, ռուսական, հնդկական, ճապոնական, իտալական և այլ ժողովրդական հեքիաթներ:
  • Իր հոդվածներում արծարծել է հասարակական կյանքի, գրականության, բանահյուսության, հայոց լեզվի ու բարբառների զարգացման հարցեր, գրել է ուսումնասիրություններ Նահապետ Քուչակի, Նաղաշ Հովնաթանի, Խաչատուր Աբովյանի և նրա «Վերք Հայաստանի» վեպի, Սայաթ-Նովայի, հայ հերոսական էպոսի պատմական արմատների մասին:
  • Թարգմանել է Ալեքսանդր Պուշկինի, Ջորջ Բայրոնի, Միխայիլ Լերմոնտովի, Հենրի Լոնգֆելլոյի և ուրիշների գործերից:

Ձեռքբերումներ

  • Ամենայն հայոց բանաստեղծ:

Այլ

  • 1883թ.-ից բնակվել է Թիֆլիսում:
  • 1888թ., տասնինը տարեկան հասակում, Թումանյանն ամուսնանում է տասնյոթամյա Օլգա Մաճկալյանի հետ: Նրանք ունեցել են 10 երեխա:
  • Թումանյանի նախաձեռնությամբ Թիֆլիսում ստեղծված «Վերնատուն» գրական խմբակի անդամներն էին Ավետիք Իսահակյանը, Դերենիկ Դեմիրճյանը, Լևոն Շանթը, Ղազարոս Աղայանը, Պերճ Պռոշյանը, Նիկոլ Աղբալյանը և ուրիշներ: Որոշ ընդիջումներով այն գոյատևել է մինչև 1908թ.:
  • Առաջին աշխարհամարտի ավարտից հետո ՀՀՄՄ շրջանակներում Թումանյանի գլխավորությամբ ստեղծվել է Քննիչ հանձնաժողով՝ Փարիզում հրավիրվելիք վեհաժողովին պատերազմում հայերի կրած վնասների մասին փաստաթուղթ պատրաստելու համար:
  • Թումանյանը սկսել է ստեղծագործել 1880-ական թթ. կեսից: Որպես բանաստեղծ հայտնի է դարձել 1890-ական թթ.՝ «Բանաստեղծություններ» հավաքածուի (1-2 հատոր) լույս տեսնելուց հետո:
  • Թումանյանն իր ստեղծագործություններով հեղաշրջում է կատարել հայ բազմադարյան գրականության մեջ: Նրա լեզուն և մտածողությունը պարզ են, ժողովրդական։ Նա խորությամբ է արտացոլել հայ ժողովրդի հոգեբանությունը, մտքերն ու ձգտումները: Թումանյանն իր քնարերգության մեջ արծարծել է հայրենասիրական, սոցիալական, քաղաքական, փիլիսոփայական, սիրային թեմաներ:
  • 1921թ. աշնանը Թումանյանը մեկնում է Կոստանդնուպոլիս՝ հայ գաղթականների համար օգնություն գտնելու նպատակով: Մի քանի ամիս մնալով այնտեղ նա վերադառնում է հիվանդացած: 1922թ. տարած վիրահատությունից հետո Թումանյանի ինքնազգացողությունը լավանում է, սակայն սեպտեմբերին հիվանդությունը դարձյալ իրեն զգացնել է տալիս: Թումանյանին տեղափոխում են Մոսկվայի հիվանդանոցներից մեկը, սակայն 1923թ. մարտի 23-ին, 54 տարեկան հասակում Հովհաննես Թումանյանը վախճանվում է:
  • Թաղված է Թբիլիսիի Խոջիվանքի պանթեոնում:
  • Թումանյանի բազմաթիվ երկեր թարգմանվել են ռուսերեն, ուկրաիներեն, բելառուսերեն, վրացերեն, տաջիկերեն, ուզբեկերեն, լիտվերեն, անգլերեն, պարսկերեն, իտալերեն, իսպաներեն, հունարեն, արաբերեն, ճապոներեն, շվեդերեն, չինարեն, ղազախերեն և այլ լեզուներով:
  • 1980թ. սահմանվել է Հայաստանի գրողների միության Թումանյանի անվան ամենամյա մրցանակը:
  • 1957թ. օպերայի և բալետի թատրոնի շենքի առջև՝ Թատերական հրապարակում, կանգնեցվել է նրա հուշարձանը:
  • Հայաստանում կա Թումանյանի երկու թանգարան՝ տուն-թանգարանը ծննդավայր Դսեղում և Երևանում: Վերջինս բացվել է 1953թ.:
  • ՀՀ 5-հազարանոց թղթադրամի վրա պատկերված է Թումանյանի դիմանկարը:
  • Ի պատիվ Հովհաննես Թումանյանի են անվանվել փողոցներ, գյուղեր, Վանաձորի պետական մանկավարժական ինստիտուտը, Երևանի տիկնիկային թատրոնը և այլն: Կա Թումանյանի հրապարակ (Площадь Туманяна) Մոսկվայի Հյուսիսային Վարչական շրջանում:

Հովհաննես Թումանյանի ստեղծագործությունների հիման վրա նկարահանված ֆիլմեր

  • Անուշ, Ի. Պերեստիանի, համր կինո (1930):
  • Գիքոր, Ա. Մարտիրոսյան, համր կինո (1934):
  • Տերն ու ծառան, Դ. Քեոսեյան, Հայֆիլմ (1962):
  • Ախթամար, Ե. Մարտիրոսյան, Հայֆիլմ (1969):
  • Աղքատի պատիվը, Բ. Հովհաննիսյան, Ա. Սամվելյան, Հայֆիլմ (1969):
  • Չախչախ թագավորը, Դ. Քեոսեյան;, Հայֆիլմ (1969):
  • Սուտլիկ որսկանը, Արամայիս Սարգսյան, Հայֆիլմ (1969):
  • Սովի ժամանակից, Է. Մարտիրոսյան, Հայֆիլմ (1974):
  • Գիքոր, Ս. Իսրաելյան, Հայֆիլմ (1982):
  • Капля меда, Հենրիխ Մալյան, ռուսերեն, Հայֆիլմ (1982):

Հովհաննես Թումանյանի ստեղծագործությունների հիման վրա նկարահանված մուլֆիլմեր

  • Մի կաթիլ մեղրը, Վ. Պոդպոմոգով (1968):
  • Փարվանա, Վ. Պոդպոմոգով (1968):
  • Սուտլիկ որսկանը, Է. Բադալյան (1969):
  • Ձախորդ Փանոսը, Ս. Գալստյան (1980):
  • Կիկոսի մահը, Ռոբերտ Սահակյանց (1986):
  • Քաջ Նազարը, Ռոբերտ Սահակյանց (1986):

Քաղվածքներ

  • Արևը ստվեր չի տեսնում:
  • Հասել ենք մի ժամանակի, երբ բանը գիրքն է, մանավանդ նրա համար, ով որոշ տարածություն անցել է արդեն, --նստի ու պարապի: Ի՜նչ կա ավելի լավ բան, քան գիրքն ու գրականությունը:
  • Գեղարվեստը հայրենիք ունի:
  • Արվեստը պետք է լինի աչքի նման թափանցիկ, պարզ և աչքի նման բարդ:
  • Երաժշտությունը արվեստների մեջ էն կախարդ ուժն է, որ անմարմին արտահայտություններով կարողանում է անմիջականորեն և միանգամայն տիրել մարդու բովանդակ գոյությանը, նրա մարմնին ու հոգուն՝ և տիրաբար տանել, ուր որ կամենա:
  • Բանաստեղծը միայն մարմին է տալիս իր մտքերին ու զգացմունքներին և իր ոգևորություններով կենդանության շունչ է շնչում նրան, որ նա ապրի մշտապես, բայց որ նա թռչի, դրա համար նրան թևեր են հարկավոր, իսկ թևեր առնել նա կարող է միայն էն կախարդական աշխարհքում, որ կոչվում է երաժշտություն:
  • Երեք բան երբեք չեն վերադառնում՝ արձակված նետը, ասված խոսքը և անցած օրերը:
  • Բանաստեղծի համար մի բառը մի աշխարք է:
  • Թարգմանությունը ապակու տակ դրված մի վարդ է:
  • Անցալի պատմությունը մի լուսատու լապտեր է, որ ամեն մի ժողովուրդ ձեռքին պետք է ունենա իր ճամփեն անմոլոր գնալու համար:
  • Մեծությունը օրենքներ ու կանոններ չի ճանաչում, իրեն ցանկապատով չի փակում, եղած ցանկապատն էլ քանդում է:
  • Ոչ մի պաշտոն կամ կոչում չկա, որ հավասար լինի և կարելի լինի համեմատել մարդ կոչումի հետ:
  • Մի՞թե դու չես փորձել, էնպես մարդ կա, որ տեսնելիս ուրախանում ես, էնպեսը կա՝ սիրտդ նեղանում է, էնպեսը կա՝ ոգևորվում ես, էնպեսը կա՝ հիմարանում ես:
  • Գրականությունը ազգի հոգին է և գրողներն էդ հոգու ծնունդներն ու արտահայտիչները:

Մեջբերումներ Թումանյանի մասին

  • Ազգերի եղբայրացման ոսկե օղակն էր նա կովկասյան ժողովուրդների միջև... Ավետիք Իսահակյան
  • Օհաննեսը կենտրոնաձիգ անձնավորություն էր՝ հյուրասեր, մարդամոտ։ Զրույցի համար հոգի էր տալիս։ Օրվա որ ժամին գնայիր նրա մոտ, ձեռքի գործը կթողներ և, ժպիտը դեմքին,

կնստեր զրույցի... Ավետիք Իսահակյան

  • Թումանյանի պոեզիան Հայաստանն ինքն է՝ հնադարյան և նոր, հարություն առած և բանաստեղծությամբ արտահայտված՝ մեծ վարպետի ձեռքով: Վալերի Բրյուսով
  • Ես կարդում եմ նրան ու ասում.

- Այս հմո՛ւտ, հանճարեղ Լոռեցին Հոմերի, Գյոթեի հետ մի օր՝ հավասար՝ նստել է քեֆի, Եվ թաս է բռնել նրանց հետ, մեծարանք տվել ու առել, Ինչպես իր պապերն են արել՝ իրար հետ խնջույքի նստելիս: Եղիշե Չարենց

  • Նրա կախարդական գրիչը ուր որ դիպավ, կատարվեց իսկական արվեստի հրաշքը՝ լինի առակ թե քառյակ, հեքիաթ թե պատմվածք, հովվերգություն թե վիպագրություն: .... Նա եղավ մեզ համար այն, ինչ որ եղավ Պուշկինը ռուսների համար, Միցկևիչը լեհերի համար»: Ավետիք Իսահակյան

Նկարներ

  • Tumanyan H. T. 2.jpg
  • Tumanyan H.T. 1.jpg
  • Tumanyan H.T.jpg
  • Tumanyan H. T. 16.jpg

  • Թումանյանի ծնողները

  • Թումանյանը կնոջ հետ

  • Թումանյանը ընտանիքի հետ

  • Tumanyan H. T. 19.jpg
  • Tumanyan H. T. 13.jpg

  • Վերնատան անդամները Թումանյանի հարկի տակ

  • Ղազարոս Աղայանի հետ

  • Ավետիք Իսահակյանի հետ

  • Կոմիտասի հետ

  • Կարապետ Գալֆայանի հետ

  • Թումանյանը դուստրերի, Դ. Դեմիրճյանի, Լ. Շանթի, Մ. Սարյանի և այլոց հետ

  • Կովկաս կատարած ճամփորդության ընթացքում

  • Ձախից` Դանիել Վարուժան, Ռուբեն Սևակ, Հովհաննես Թումանյան, Կոմիտաս, Արշակ Չոպանյան, Վահրամ Փափազյան

  • Ձախից կանգնած` Ավետիք Իսահակյան, Ստեփան Թարյան, Նիկոլ Աղբալյան

  • Ձախից` Լեո, Ավետիք Իսահակյան, Ղազարոս Աղայան, Հովհաննես Թումանյան, Թիֆլիս, 1908թ.

  • Դստեր` Նվարդի և հայ որբերի հետ, Էջմիածին, 1915թ.

  • Թումանյանի արձանը Երևանում

  • Tumanyan H. T. 21.jpg

  • Թումանյանի տուն-թանգարանը Դսեղում

  • Tumanyan H. T. 23.jpg
  • Tumanyan H. T. 28.jpg
  • Tumanyan H. T. 25.jpg
  • Tumanyan H. T. 26.jpg
  • Tumanyan H. T. 27.jpg

Գրքեր

  • Tumanyan book.jpg
  • Tumanyan book1.jpg
  • Tumanyan book 2.jpg
  • Tumanyan book 3.jpg
  • Tumanyan book 4.jpg
  • Tumanyan book 5.jpg

Տեսանյութեր

Հրապարակումներ մամուլում

Մատենագիտություն

Բանաստեղծություններ

  • Թումանյան Հ., Բանաստեղծություններ, հատոր 1-2, 1890-1992:
  • Թումանյան Հ., Գութանի երգը:
  • Թումանյան Հ., Խրճիթում:
  • Թումանյան Հ., Հին օրհնություն:
  • Թումանյան Հ., Հայոց լեռներում:
  • Թումանյան Հ., Հայրենիքիս հետ:

Պոեմներ

  • Թումանյան Հ., Հառաչանք:
  • Թումանյան Հ., Լոռեցի Սաքո:
  • Թումանյան Հ., Մարո:
  • Թումանյան Հ., Անուշ:
  • Թումանյան Հ., Դեպի Անհունը, 1894:
  • Թումանյան Հ., Պոետն ու Մուսան:
  • Թումանյան Հ., Սասունցի Դավիթ, 1902:

Պատմվածքներ

  • Թումանյան Հ., Գիքոր, 1895 (հրտ.՝ 1907, համանուն կինոնկար՝ 1934, 1982):

Հեքիաթներ

  • Թումանյան Հ., Տերն ու ծառան, 1908:
  • Թումանյան Հ., Ոսկու կարասը, 1908:
  • Թումանյան Հ., Քաջ Նազար, 1912:
  • Թումանյան Հ., Ձախորդ Փանոսը:
  • Թումանյան Հ., Անբան Հուռին:

Բալլադներ

  • Թումանյան Հ., Ախթամար, 1892:
  • Թումանյան Հ., Փարվանա, 1903:
  • Թումանյան Հ., Թմկաբերդի առումը, 1902:
  • Թումանյան Հ., Հսկան, 1908:
  • Թումանյան Հ., Մի կաթիլ մեղր, 1909:
  • Թումանյան Հ., Աղավնու վանքը, 1913:
  • Թումանյան Հ., Թագավորն ու չարչին, 1917:

Լեգենդներ

  • Թումանյան Հ., Շունն ու կատուն:
  • Թումանյան Հ., Անբախտ վաճառականները:

Տե՛ս նաև

Ստացված է «https://am.hayazg.info/index.php?title=Թումանյան_Հովհաննես_Թադևոսի&oldid=22340» էջից