«Գրիգոր Դ Տղա»–ի խմբագրումների տարբերություն
Hayazg-ից
| (2 intermediate revisions by one other user not shown) | |||
| Տող 7. | Տող 7. | ||
| name-en = Grigor IV Tgha | | name-en = Grigor IV Tgha | ||
| name-fr = | | name-fr = | ||
| − | | image = | + | | image = Grigor IV Tgha.jpg |
| birth-date = 1124 | | birth-date = 1124 | ||
| birth-place = | | birth-place = | ||
| Տող 25. | Տող 25. | ||
*Երիտասարդ տարիքում ձեռնադրվել է եպիսկոպոս, եղել Ներսես Շնորհալու օգնականն ու տեղակալը: | *Երիտասարդ տարիքում ձեռնադրվել է եպիսկոպոս, եղել Ներսես Շնորհալու օգնականն ու տեղակալը: | ||
*1173թ.-ից՝ Ամանայն հայոց կաթողիկոս: | *1173թ.-ից՝ Ամանայն հայոց կաթողիկոս: | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Այլ== | ==Այլ== | ||
| − | *Հաջորդել է հորեղբորը՝ Ներսես Դ Կլայեցուն (Ներսես Շնորհալի): | + | *Հաջորդել է հորեղբորը՝ [http://am.hayazg.info/%D5%86%D5%A5%D6%80%D5%BD%D5%A5%D5%BD_%D5%87%D5%B6%D5%B8%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%AC%D5%AB Ներսես Դ Կլայեցուն (Ներսես Շնորհալի)]: |
*Պահլավունիների կաթողիկոսական տոհմից է (1066-1203), Ներսես Շնորհալու ավագ եղբոր՝ Վասիլի որդին: | *Պահլավունիների կաթողիկոսական տոհմից է (1066-1203), Ներսես Շնորհալու ավագ եղբոր՝ Վասիլի որդին: | ||
*Օժանդակել է Կիլիկյան Հայաստանի իշխանապետ Լևոն Բ-ին՝ նրա քաղաքական ծրագրերն իրականացնելու գործում: | *Օժանդակել է Կիլիկյան Հայաստանի իշխանապետ Լևոն Բ-ին՝ նրա քաղաքական ծրագրերն իրականացնելու գործում: | ||
| Տող 40. | Տող 35. | ||
*Գրիգոր Դ Տղան 1178թ. Հռոմկլայում գումարել է համահայկական եկեղեցական ժողով (մասնակցել են 33 հոգի), որը մերժել է եկեղեցիների միավորման բյուզանդական պայմանները: | *Գրիգոր Դ Տղան 1178թ. Հռոմկլայում գումարել է համահայկական եկեղեցական ժողով (մասնակցել են 33 հոգի), որը մերժել է եկեղեցիների միավորման բյուզանդական պայմանները: | ||
*Գրիգոր Դ Տղան, բացի դավանական, մեջեկեղեցական և ներեկեղեցական խնդիրներ բովանդակող թղթերից ու նամակներից (թվով 7), հեղինակել է չափածո գործեր, զարգացրել է հասարակական-քաղաքական պոեզինա, ավելի ընդարձակել միջնադարյան ողբերի ժանրի շրջանակները, հավաքել է արժեքավոր ձեռագրեր և գրքեր՝ Կիլիկիայի վարդապետարանների և դպրատների գրադարանները հարստացնելու համար: Նրա հովանավորությամբ են ստեղծվել Մխիթար Հերացու «Ջերմանց մխիթարությւնը», Մխիթար Գոշի «Դատաստանագիրքը» Ներսես Լամբրոնացու և այլոց մի շարք երկեր: | *Գրիգոր Դ Տղան, բացի դավանական, մեջեկեղեցական և ներեկեղեցական խնդիրներ բովանդակող թղթերից ու նամակներից (թվով 7), հեղինակել է չափածո գործեր, զարգացրել է հասարակական-քաղաքական պոեզինա, ավելի ընդարձակել միջնադարյան ողբերի ժանրի շրջանակները, հավաքել է արժեքավոր ձեռագրեր և գրքեր՝ Կիլիկիայի վարդապետարանների և դպրատների գրադարանները հարստացնելու համար: Նրա հովանավորությամբ են ստեղծվել Մխիթար Հերացու «Ջերմանց մխիթարությւնը», Մխիթար Գոշի «Դատաստանագիրքը» Ներսես Լամբրոնացու և այլոց մի շարք երկեր: | ||
| + | *Որպես բանաստեղծ` Գրիգոր Տղան առանձնահատուկ տեղ ունի հայ գրականության պատմության մեջ: Նախ ստեղծագործել սկսել է 58–ամյա հասակում և միանգամից հանդես եկել որպես հասուն բանաստեղծ: Այդ տեսակետից ուշագրավ է Գրիգոր Նարեկացու «Մատյան ողբերգության» պոեմի նմանողությամբ գրված Ողբաշարը, որտեղ ակնհայտորեն բողոքել է բյուզանդական ու հռոմեական եկեղեցիների վարած նվաճողական քաղաքականության դեմ: Շարունակելով Ներսես Դ Շնորհալու սկզբնավորած հասարակական–քաղաքական պոեզիային բնորոշ ոգին` նրա «Ողբ Եդեսիոյ» պոեմի հետևողությամբ գրել է «Ողբ վասն առմանն Երուսաղէմի» ծավալուն պոեմը, որտեղ ողբում է 1187–ին Սալահ ադ–Դինի կողմից Երուսաղեմի գրավման իրողությունը, արտահայտում հայրենասիրական ու համաքրիստոնեական հետաքրքիր գաղափարներ: Նա թողել է նաև բարոյախրատական բնույթի չափածո ստեղծագործություններ, որոնցում քարոզում է բարոյական մաքրություն, համեստություն ու մարդասիրություն, աշխատասիրություն ու ուսումնատենչություն, աստվածասիրություն և կրոնական առաքինություն, ինչպես նաև քննադատում աշխարհիկ ու հոգևոր իշխանավորների ագահությունն ու ընչասիրությունը, անխոհեմ վարքն ու բարքը` կոչ անելով օրինապահության ու արդարության, չափավորության և մարդասիրության: Գրիգոր Տղայի գեղարվեստական ժառանգության վրա անուրանալի ազդեցություն են գործել ժողովրդական բանահյուսությունը և հատկապես հայրենները: Ըստ այդմ այն յուրատեսակ կամուրջ է անցյալի դասական և XIII–XIV դարերի հայ նոր պոեզիայի միջև: | ||
| + | *Գրիգոր Դ Տղան կարևոր դեր է խաղացել նաև հայ հոգևոր մշակույթի զարգացման գործում. անձամբ կամ այլոց միջոցով ընդօրինակել է տվել բազմաթիվ ձեռագրեր և հարստացրել Կիլիկիայի վարդապետարանների ու դպրատների գրադարան–մատենադարանները: Ավելին, ամենատարբեր ձևերով հորդորել, խրախուսել ու հովանավորել է ժամանակի մտավորականներից շատերին` կյանքի կոչելով մշակութային անանց արժեքներ: Օրինակ, նրա պատվերով ու հովանավորությամբ են ստեղծվել Մխիթար Հերացու «Ջերմանց մխիթարութիւն», Մխիթար Գոշի «Գիրք դատաստանի» կոթողային երկերը, Ներսես Լամբրոնացու և այլոց սեփական ու թարգմանական մի շարք ստեղծագործություններ: | ||
| + | *Ինչպես հայտնում է Կիրակոս Գանձակեցին, կաթողիկոսական տարիներին կառուցել է «գեղապաճոյճ եկեղեցին ի Կլայն», ուր ամփոփել էր հորեղբայր–հայրապետներ Գրիգոր Գ Վկայասերի և Ներսես Դ Շնորհալու աճյունները և Ծովքից բերված Գրիգոր Բ Վկայասերի նշխարները: | ||
*Աճյունն ամփոփվել է Կիլիկիայի հյուսիս-արևելքում գտնվող Դրազարկի վանքի գերեզմանատանը: | *Աճյունն ամփոփվել է Կիլիկիայի հյուսիս-արևելքում գտնվող Դրազարկի վանքի գերեզմանատանը: | ||
| − | + | *Կաթողիկոսական գահին նրան հաջորդել է [http://am.hayazg.info/%D4%B3%D6%80%D5%AB%D5%A3%D5%B8%D6%80_%D4%B5_%D5%94%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D5%AA Գրիգոր Ե Քարավեժը]: | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | *[http:// | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
=Մատենագիտություն= | =Մատենագիտություն= | ||
| − | * | + | *Գրիգոր Դ Տղա, Նամականի, Վնտ., 1865: |
| − | * | + | *Գրիգոր Ե Տղա, Բանաստեղծություններ և պոեմներ (աշխատասիր. Ա. Մնացականյանի), Ե., 1972: |
=Տե՛ս նաև= | =Տե՛ս նաև= | ||
*Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005: | *Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005: | ||
| − | * | + | *Հակոբյան Գ., Գրիգոր Տղա, «Էծմիածին», 1964, N 12, 1965, N 1, N 5-10, 1966, N 2-4: |
| − | *[http:// | + | *[http://nakhshkaryan.blogspot.com/2013/07/1173-1193.html#.VC1FdvmSzTo Գրիգոր Դ Տղա, Ամենայն հայոց կաթողիկոս:] |
| − | [[Category: | + | [[Category:Կաթողիկոսներ]] [[Category:Քաղաքական գործիչներ]] |
Ընթացիկ տարբերակը 07:13, 12 Հոկտեմբերի 2015-ի դրությամբ
| Գրիգոր Դ Տղա | |
| Григорий IV Тха | |
| |
| Անգլերեն: | Grigor IV Tgha |
| Հայերեն: | Գրիգոր Դ Տղա |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 1124 |
| Մահվան տարեթիվը: | 1193 |
| Համառոտ տվյալներ: Ամենայն հայոց կաթողիկոս: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է մոտ 1124թ.:
Մահացել է 1193թ.:
Կրթություն
- Ուսանել է Հռոմկլայի կաթողիկոսարանում:
Աշխատանքային գործունեություն
- Երիտասարդ տարիքում ձեռնադրվել է եպիսկոպոս, եղել Ներսես Շնորհալու օգնականն ու տեղակալը:
- 1173թ.-ից՝ Ամանայն հայոց կաթողիկոս:
Այլ
- Հաջորդել է հորեղբորը՝ Ներսես Դ Կլայեցուն (Ներսես Շնորհալի):
- Պահլավունիների կաթողիկոսական տոհմից է (1066-1203), Ներսես Շնորհալու ավագ եղբոր՝ Վասիլի որդին:
- Օժանդակել է Կիլիկյան Հայաստանի իշխանապետ Լևոն Բ-ին՝ նրա քաղաքական ծրագրերն իրականացնելու գործում:
- 1165-1173թթ. մասնակցել է հայ-բյուզանդական եկեղեցական բանակցություններին, որոնց առիթով հիշատակվում է բյուզանդական աստվածաբան Թեորիանոսի Տրամախոսություններում:
- Գահակալության տարիներին շարունակել է բանակցություններն՝ ուղղված երկու եկեղեցիների միությանը, ինչը հանդիպել է արևելյան վարդապետների դիմադրությանը, մասնավորապես Գրիգոր Տուտեորդին խիստ մեղադրական նամակով դատապարտել է կաթողիկոսի միավորիչ ջանքերը:
- Հայոց եկեղեցու և հայ ժողովրդի քաղաքական ինքնուրույնությունը վերացնելու նպատակով բյուզանդական կողմը պահանջել է ընդունել Քաղկեդոնի ժողովի (451) որոշումները, ծիսակատարության հունական ձևերը և կաթողիկոսի նշանակումը կայսեր հավանությամբ:
- Գրիգոր Դ Տղան 1178թ. Հռոմկլայում գումարել է համահայկական եկեղեցական ժողով (մասնակցել են 33 հոգի), որը մերժել է եկեղեցիների միավորման բյուզանդական պայմանները:
- Գրիգոր Դ Տղան, բացի դավանական, մեջեկեղեցական և ներեկեղեցական խնդիրներ բովանդակող թղթերից ու նամակներից (թվով 7), հեղինակել է չափածո գործեր, զարգացրել է հասարակական-քաղաքական պոեզինա, ավելի ընդարձակել միջնադարյան ողբերի ժանրի շրջանակները, հավաքել է արժեքավոր ձեռագրեր և գրքեր՝ Կիլիկիայի վարդապետարանների և դպրատների գրադարանները հարստացնելու համար: Նրա հովանավորությամբ են ստեղծվել Մխիթար Հերացու «Ջերմանց մխիթարությւնը», Մխիթար Գոշի «Դատաստանագիրքը» Ներսես Լամբրոնացու և այլոց մի շարք երկեր:
- Որպես բանաստեղծ` Գրիգոր Տղան առանձնահատուկ տեղ ունի հայ գրականության պատմության մեջ: Նախ ստեղծագործել սկսել է 58–ամյա հասակում և միանգամից հանդես եկել որպես հասուն բանաստեղծ: Այդ տեսակետից ուշագրավ է Գրիգոր Նարեկացու «Մատյան ողբերգության» պոեմի նմանողությամբ գրված Ողբաշարը, որտեղ ակնհայտորեն բողոքել է բյուզանդական ու հռոմեական եկեղեցիների վարած նվաճողական քաղաքականության դեմ: Շարունակելով Ներսես Դ Շնորհալու սկզբնավորած հասարակական–քաղաքական պոեզիային բնորոշ ոգին` նրա «Ողբ Եդեսիոյ» պոեմի հետևողությամբ գրել է «Ողբ վասն առմանն Երուսաղէմի» ծավալուն պոեմը, որտեղ ողբում է 1187–ին Սալահ ադ–Դինի կողմից Երուսաղեմի գրավման իրողությունը, արտահայտում հայրենասիրական ու համաքրիստոնեական հետաքրքիր գաղափարներ: Նա թողել է նաև բարոյախրատական բնույթի չափածո ստեղծագործություններ, որոնցում քարոզում է բարոյական մաքրություն, համեստություն ու մարդասիրություն, աշխատասիրություն ու ուսումնատենչություն, աստվածասիրություն և կրոնական առաքինություն, ինչպես նաև քննադատում աշխարհիկ ու հոգևոր իշխանավորների ագահությունն ու ընչասիրությունը, անխոհեմ վարքն ու բարքը` կոչ անելով օրինապահության ու արդարության, չափավորության և մարդասիրության: Գրիգոր Տղայի գեղարվեստական ժառանգության վրա անուրանալի ազդեցություն են գործել ժողովրդական բանահյուսությունը և հատկապես հայրենները: Ըստ այդմ այն յուրատեսակ կամուրջ է անցյալի դասական և XIII–XIV դարերի հայ նոր պոեզիայի միջև:
- Գրիգոր Դ Տղան կարևոր դեր է խաղացել նաև հայ հոգևոր մշակույթի զարգացման գործում. անձամբ կամ այլոց միջոցով ընդօրինակել է տվել բազմաթիվ ձեռագրեր և հարստացրել Կիլիկիայի վարդապետարանների ու դպրատների գրադարան–մատենադարանները: Ավելին, ամենատարբեր ձևերով հորդորել, խրախուսել ու հովանավորել է ժամանակի մտավորականներից շատերին` կյանքի կոչելով մշակութային անանց արժեքներ: Օրինակ, նրա պատվերով ու հովանավորությամբ են ստեղծվել Մխիթար Հերացու «Ջերմանց մխիթարութիւն», Մխիթար Գոշի «Գիրք դատաստանի» կոթողային երկերը, Ներսես Լամբրոնացու և այլոց սեփական ու թարգմանական մի շարք ստեղծագործություններ:
- Ինչպես հայտնում է Կիրակոս Գանձակեցին, կաթողիկոսական տարիներին կառուցել է «գեղապաճոյճ եկեղեցին ի Կլայն», ուր ամփոփել էր հորեղբայր–հայրապետներ Գրիգոր Գ Վկայասերի և Ներսես Դ Շնորհալու աճյունները և Ծովքից բերված Գրիգոր Բ Վկայասերի նշխարները:
- Աճյունն ամփոփվել է Կիլիկիայի հյուսիս-արևելքում գտնվող Դրազարկի վանքի գերեզմանատանը:
- Կաթողիկոսական գահին նրան հաջորդել է Գրիգոր Ե Քարավեժը:
Մատենագիտություն
- Գրիգոր Դ Տղա, Նամականի, Վնտ., 1865:
- Գրիգոր Ե Տղա, Բանաստեղծություններ և պոեմներ (աշխատասիր. Ա. Մնացականյանի), Ե., 1972:
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
- Հակոբյան Գ., Գրիգոր Տղա, «Էծմիածին», 1964, N 12, 1965, N 1, N 5-10, 1966, N 2-4:
- Գրիգոր Դ Տղա, Ամենայն հայոց կաթողիկոս:
