«Իսրայել Օրի»–ի խմբագրումների տարբերություն
Hayazg-ից
| (13 intermediate revisions by 2 users not shown) | |||
| Տող 2. | Տող 2. | ||
| name-am = Իսրայել Օրի | | name-am = Իսրայել Օրի | ||
| name-am-aliases = | | name-am-aliases = | ||
| − | | name-ru = | + | | name-ru = Исраэл Ори |
| name-ru-aliases = | | name-ru-aliases = | ||
| name-lat = | | name-lat = | ||
| − | | name-en = | + | | name-en = Israel Ori |
| name-fr = | | name-fr = | ||
| image = Israel ori.jpg | | image = Israel ori.jpg | ||
| − | | birth-date = | + | | birth-date = 1659 |
| − | | birth-place = | + | | birth-place = |
| − | | death-date = | + | | death-date = 1711 |
| − | | death-place = | + | | death-place = Աստրախան, Ռուսաստան |
| − | | description = | + | | description = Հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ, դիվանագետ: |
}} | }} | ||
=Կենսագրություն= | =Կենսագրություն= | ||
| − | Ծնվել է | + | Ծնվել է 1659թ.: |
| − | Մահացել է | + | Մահացել է 1711թ. Ռուսաստանի Աստրախան քաղաքում: |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Աշխատանքային գործունեություն== | ==Աշխատանքային գործունեություն== | ||
| − | * | + | *Հայ ազգային-ազատագրական շարժման առաջնորդ: |
| − | * | + | *1688-1695թթ. մասնակցել է անգլո-ֆրանսիական պատերազմին: |
| − | * | + | *Հռենոսյան Պֆալցում եղել է Հայդելբերգի, Ֆրանկենթալի և Մանհայմի մատակարարման կոմիսար: |
==Ձեռքբերումներ== | ==Ձեռքբերումներ== | ||
| − | * | + | *1706թ.. Պետրոս Մեծը շնորհել է գնդապետի կոչում: |
| − | |||
| − | |||
==Այլ== | ==Այլ== | ||
| − | * | + | *Հայաստանի ազատագրության խնդրով 1677թ. Հակոբ Դ Ջուղայեցու նախաձեռնությամբ Ս. Էջմիածնում գումարված գաղտնի ժողովում ընտրված պատվիրակների և հոր՝ Մելիք Իսարյելի հետ 1679թ. դեկտեմբերին մեկնել է Կոստանդնուպոլիս: Եվրոպայում Յավրին հայտնի էր Օրի անունով: |
| + | *Առաքելության ձախողումից հետո, 1680թ. վերջին, մեկնել է Վենետիկ, 1683թ.՝ Փարիզ, անցել զինվորական ծառայության (հետևազորի լեյտենանտ, հեծելազորի կապիտան): | ||
| + | *Անգլո-ֆրանսիական պատերազմում 1695թ. գերի է ընկել անգլիացիներին, ազատվելուց հետո՝ 1698թ., կուրֆյուրստ Հովհան Վիլհելմին ներշնչել է Հայաստանը նվաճելու և Օսմանյան կայսրության (որի դեմ մղվող պատերազմին մասնակցում էր նաև Պֆալցը) թիկունքում անկախ Հայաստան և Վրաստան ստեղծելու միտքը: Հովհան Վիլհելմը Իսրայել Օրու միջոցով թղթեր է հղել Քարթլիի թագավոր Գիորգի Xl-ին, հայ մելիքներին, Ամենայն հայոց և Աղվանից կաթողիկոսներին՝ մանրամասն տեղեկություններ խնդրելով Հայաստանի ու հարակից երկրների տնտեսական, քաղաքական ու ռազմական պայմանների մասին: | ||
| + | *Իսրայել Օրին ապարդյուն ջանացել է ձեռք բերել ավստրիական կայսր Լեոպոլդ I-ի աջակցությունը, այնուհետև ստանալով Տոսկանիայի դուքս Կոզմաս Ill-ի համաձայնությունը՝ 1699թ. ուղևորվել է Հայաստան: | ||
| + | *Իսրաել Օրուն հաջողվել է Անգեղակոթ գյուղում (Սիսիանի գավառ) Սյունիքի 11 մելիքների մասնակցությամբ խորհրդաժողով գումարել (1699թ. ապրիլ): Նա ժողովի կազմած համապատասխան գրություններով (ուղղված Հովհան Վիլհելմին, Հռոմի պապին, Ավստրիայի կայսրին, Տոսկանիայի դքսին, Պետրոս Մեծին) և մաքուր կնքված թղթերով Մինաս վրդ. Տիգրանյանցի հետ 1699թ. սեպտեմբերին մեկնել է Դյուսելդորֆ: Դեգերելով Եվրոպայում, արևմուտքից հուսախաբ՝ Օրին Հայաստանի ազատագրության ծրագրերը կապել է Ռուսաստանի հետ: Հայ ժողովրդի անվտանգությունն ապահովելու նպատակով նա առաջադրել է Ռուսաստանի և Հռոմեկան սրբազան կայսրության հակաթուրքական դաշինքի գաղափարը, սերտ կապեր հաստատել նաև Մոսկվայում ապաստանած Իմերեթի թագավոր Արչիլ ll-ի, հետագայում՝ այսրկովկասյան այլ գործիչների հետ: Ծրագիրը ռուսական կառավարությանը ներկայացվել է 1701թ. հուլիսի 25-ին, իսկ հոկտեմբերին Պետրոս Մեծն ընդունել է Օրուն և Մինաս վարդապետին: 1702թ. մարտին հայ պատվիրակներին պաշտոնապես հայտնվել է, որ ռուսական արքունիքը Հայաստանի ազատագրության խնդրով կզբաղվի միայն շվեդիայի պատերազմից հետո: 1703թ. Իսրաել Օրու նախաձեռնությամբ կազմվել և ռուսաստանի կառավարությանն է ներկայացվել Հայաստանի քարտեզը: | ||
| + | *Իրանի ներքին կացության վերաբերյալ տեղեկություններ հավաքելու և հայ-վրացական ապստամբ ուժերը համախմբելու նպատակով ռուսական արքունիքը հավանություն է տվել Իսրաել Օրու հղացած պարսկական առաքելությանը: | ||
| + | *Իսրաել Օրին 1704թ. մեկնել է Եվրոպա, Հռոմի պապից ձեռք բերել պարսկական տիրապետությունում քրիստոնյաների հալածանքը դադարեցնելու մասին Պարսից շահին ուղղված նամակ և, 1706թ. Ռուսաստանում նույնանման Գ. Ա. Իսրայեչյան նամակ որպես առաքելության ղեկավար, 1708թ. սկզբին ժամանել է Պարսկաստան: Այնտեղ գործող եվրոպական, հատկապես ֆրանսիական միսիոներները ջանացել են խանգարել Օրուն՝ շահ Հուսեինին ներշնչելով, որ նրա նպատակը հայկական պետականության վերականգնումն է: | ||
| + | *Իսրաել Օրին 1709թ. տեսակցել է շահի հետ, այնուհետև վերադարձել Այսրկովկաս. ձգտել է Աղեքսանդր Ա Ջուղայեցու, Եսայի Հասան-Ջալալյանի, հայ մելիքների և այլ գործիչների օգնությամբ կազմավորել ազատագրական միասնական ճակատ, ստեղծել հայկական ընդհանուր զորաբանակ: | ||
| + | *Իսրաել Օրին Եսայի Հասան-Ջալալյանի հետ 1711թ. վերադարձել է Աստրախան. հանկարծամահ է եղել անհայտ հանգամանքներում: | ||
| + | |||
=Նկարներ= | =Նկարներ= | ||
<gallery> | <gallery> | ||
| − | + | Ori2.jpg | |
| + | Ori5.jpeg | ||
| + | Ori1.jpg|Իսրայել Օրու հուշարձանը | ||
| + | Ori3.jpg|Օրու կազմած քարտեզը | ||
</gallery> | </gallery> | ||
| Տող 48. | Տող 55. | ||
*[http://www.diplomat.am/publ/authors/xachatowr_dadayan/110-1-0-731 ԴԻՎԱՆԱԳԵՏ ՎԱՃԱՌԱԿԱՆՆԵՐ. ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐԻ:] | *[http://www.diplomat.am/publ/authors/xachatowr_dadayan/110-1-0-731 ԴԻՎԱՆԱԳԵՏ ՎԱՃԱՌԱԿԱՆՆԵՐ. ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐԻ:] | ||
*[http://ankakh.com/article/313/israyyel-ori-hay-qaghaqakan-gvortsichnyerits-arradjine--vor-ir-hayatsqe-dyep-hyusis-harryets ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐԻ.հայ քաղաքական գործիչներից առաջինը, որ իր հայացքը դեպ հյուսիս հառեց:] | *[http://ankakh.com/article/313/israyyel-ori-hay-qaghaqakan-gvortsichnyerits-arradjine--vor-ir-hayatsqe-dyep-hyusis-harryets ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐԻ.հայ քաղաքական գործիչներից առաջինը, որ իր հայացքը դեպ հյուսիս հառեց:] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
=Տե՛ս նաև= | =Տե՛ս նաև= | ||
| − | *Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005: | + | *Ով ով է. հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005: |
| + | *Հովհաննիսյան Ա.Գ., Դրվագներ հայ ազատագրական մտքի պատմության, հ. 2, Երևան, 1953: | ||
| + | *Քյուրտյան Հ., Իսրայել Օրի, Վնտ., 1960: | ||
| + | *Эзов Г.А., Сношения Петра Великого с армянским народом, С—Пб, 1898. | ||
| + | *Армяно-русские отношения в первой трети XVIII в., ч. 1—2, Е., 1964—1967. | ||
*[http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1195 Իսրայել Օրին հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ է, դիվանագետ: Նրա անվամբ է պայմանավորված XVII դարի վերջի և XVIII դարի սկզբի հայ ազգային-ազատագրական շարժման զարթոնքը:] | *[http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1195 Իսրայել Օրին հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ է, դիվանագետ: Նրա անվամբ է պայմանավորված XVII դարի վերջի և XVIII դարի սկզբի հայ ազգային-ազատագրական շարժման զարթոնքը:] | ||
*[http://www.historyofarmenia.am/am/Encyclopedia_of_armenian_history_Israyel_Ori ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ Իսրայել Օրի:] | *[http://www.historyofarmenia.am/am/Encyclopedia_of_armenian_history_Israyel_Ori ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ Իսրայել Օրի:] | ||
| Տող 61. | Տող 68. | ||
*[http://hayenq.webnode.ru/%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81-%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6/%D5%AB%D5%BD%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D5%AC-%D6%85%D6%80%D5%AB%D5%B6-%D5%A5%D5%BE-%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB-/ ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐԻՆ ԵՎ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱԶԱՏԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ:] | *[http://hayenq.webnode.ru/%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81-%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6/%D5%AB%D5%BD%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D5%AC-%D6%85%D6%80%D5%AB%D5%B6-%D5%A5%D5%BE-%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB-/ ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐԻՆ ԵՎ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱԶԱՏԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ:] | ||
| − | [[Category: | + | [[Category:Ազգային-ազատագրական շարժման գործիչներ]] [[Category:Դիվանագետներ]] |
Ընթացիկ տարբերակը 18:03, 13 Սեպտեմբերի 2014-ի դրությամբ
| Իսրայել Օրի | |
| Исраэл Ори | |
| |
| Անգլերեն: | Israel Ori |
| Հայերեն: | Իսրայել Օրի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 1659 |
| Մահվան տարեթիվը: | 1711 |
| Մահվան վայրը: | Աստրախան, Ռուսաստան |
| Համառոտ տվյալներ: Հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ, դիվանագետ: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1659թ.:
Մահացել է 1711թ. Ռուսաստանի Աստրախան քաղաքում:
Աշխատանքային գործունեություն
- Հայ ազգային-ազատագրական շարժման առաջնորդ:
- 1688-1695թթ. մասնակցել է անգլո-ֆրանսիական պատերազմին:
- Հռենոսյան Պֆալցում եղել է Հայդելբերգի, Ֆրանկենթալի և Մանհայմի մատակարարման կոմիսար:
Ձեռքբերումներ
- 1706թ.. Պետրոս Մեծը շնորհել է գնդապետի կոչում:
Այլ
- Հայաստանի ազատագրության խնդրով 1677թ. Հակոբ Դ Ջուղայեցու նախաձեռնությամբ Ս. Էջմիածնում գումարված գաղտնի ժողովում ընտրված պատվիրակների և հոր՝ Մելիք Իսարյելի հետ 1679թ. դեկտեմբերին մեկնել է Կոստանդնուպոլիս: Եվրոպայում Յավրին հայտնի էր Օրի անունով:
- Առաքելության ձախողումից հետո, 1680թ. վերջին, մեկնել է Վենետիկ, 1683թ.՝ Փարիզ, անցել զինվորական ծառայության (հետևազորի լեյտենանտ, հեծելազորի կապիտան):
- Անգլո-ֆրանսիական պատերազմում 1695թ. գերի է ընկել անգլիացիներին, ազատվելուց հետո՝ 1698թ., կուրֆյուրստ Հովհան Վիլհելմին ներշնչել է Հայաստանը նվաճելու և Օսմանյան կայսրության (որի դեմ մղվող պատերազմին մասնակցում էր նաև Պֆալցը) թիկունքում անկախ Հայաստան և Վրաստան ստեղծելու միտքը: Հովհան Վիլհելմը Իսրայել Օրու միջոցով թղթեր է հղել Քարթլիի թագավոր Գիորգի Xl-ին, հայ մելիքներին, Ամենայն հայոց և Աղվանից կաթողիկոսներին՝ մանրամասն տեղեկություններ խնդրելով Հայաստանի ու հարակից երկրների տնտեսական, քաղաքական ու ռազմական պայմանների մասին:
- Իսրայել Օրին ապարդյուն ջանացել է ձեռք բերել ավստրիական կայսր Լեոպոլդ I-ի աջակցությունը, այնուհետև ստանալով Տոսկանիայի դուքս Կոզմաս Ill-ի համաձայնությունը՝ 1699թ. ուղևորվել է Հայաստան:
- Իսրաել Օրուն հաջողվել է Անգեղակոթ գյուղում (Սիսիանի գավառ) Սյունիքի 11 մելիքների մասնակցությամբ խորհրդաժողով գումարել (1699թ. ապրիլ): Նա ժողովի կազմած համապատասխան գրություններով (ուղղված Հովհան Վիլհելմին, Հռոմի պապին, Ավստրիայի կայսրին, Տոսկանիայի դքսին, Պետրոս Մեծին) և մաքուր կնքված թղթերով Մինաս վրդ. Տիգրանյանցի հետ 1699թ. սեպտեմբերին մեկնել է Դյուսելդորֆ: Դեգերելով Եվրոպայում, արևմուտքից հուսախաբ՝ Օրին Հայաստանի ազատագրության ծրագրերը կապել է Ռուսաստանի հետ: Հայ ժողովրդի անվտանգությունն ապահովելու նպատակով նա առաջադրել է Ռուսաստանի և Հռոմեկան սրբազան կայսրության հակաթուրքական դաշինքի գաղափարը, սերտ կապեր հաստատել նաև Մոսկվայում ապաստանած Իմերեթի թագավոր Արչիլ ll-ի, հետագայում՝ այսրկովկասյան այլ գործիչների հետ: Ծրագիրը ռուսական կառավարությանը ներկայացվել է 1701թ. հուլիսի 25-ին, իսկ հոկտեմբերին Պետրոս Մեծն ընդունել է Օրուն և Մինաս վարդապետին: 1702թ. մարտին հայ պատվիրակներին պաշտոնապես հայտնվել է, որ ռուսական արքունիքը Հայաստանի ազատագրության խնդրով կզբաղվի միայն շվեդիայի պատերազմից հետո: 1703թ. Իսրաել Օրու նախաձեռնությամբ կազմվել և ռուսաստանի կառավարությանն է ներկայացվել Հայաստանի քարտեզը:
- Իրանի ներքին կացության վերաբերյալ տեղեկություններ հավաքելու և հայ-վրացական ապստամբ ուժերը համախմբելու նպատակով ռուսական արքունիքը հավանություն է տվել Իսրաել Օրու հղացած պարսկական առաքելությանը:
- Իսրաել Օրին 1704թ. մեկնել է Եվրոպա, Հռոմի պապից ձեռք բերել պարսկական տիրապետությունում քրիստոնյաների հալածանքը դադարեցնելու մասին Պարսից շահին ուղղված նամակ և, 1706թ. Ռուսաստանում նույնանման Գ. Ա. Իսրայեչյան նամակ որպես առաքելության ղեկավար, 1708թ. սկզբին ժամանել է Պարսկաստան: Այնտեղ գործող եվրոպական, հատկապես ֆրանսիական միսիոներները ջանացել են խանգարել Օրուն՝ շահ Հուսեինին ներշնչելով, որ նրա նպատակը հայկական պետականության վերականգնումն է:
- Իսրաել Օրին 1709թ. տեսակցել է շահի հետ, այնուհետև վերադարձել Այսրկովկաս. ձգտել է Աղեքսանդր Ա Ջուղայեցու, Եսայի Հասան-Ջալալյանի, հայ մելիքների և այլ գործիչների օգնությամբ կազմավորել ազատագրական միասնական ճակատ, ստեղծել հայկական ընդհանուր զորաբանակ:
- Իսրաել Օրին Եսայի Հասան-Ջալալյանի հետ 1711թ. վերադարձել է Աստրախան. հանկարծամահ է եղել անհայտ հանգամանքներում:
Նկարներ
Իսրայել Օրու հուշարձանը
Օրու կազմած քարտեզը
Տեսանյութեր
- Մեր մեծերը - Իսրայել Օրի:
- Իսրայել Օրի:
- Հայ ռուսական համագործակցությունը. "Իսրայել Օրի" դաս միջոցառում Գորիսի N 4 ավագ դպրոցում:
Հրապարակումներ մամուլում
- ԴԻՎԱՆԱԳԵՏ ՎԱՃԱՌԱԿԱՆՆԵՐ. ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐԻ:
- ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐԻ.հայ քաղաքական գործիչներից առաջինը, որ իր հայացքը դեպ հյուսիս հառեց:
Տե՛ս նաև
- Ով ով է. հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
- Հովհաննիսյան Ա.Գ., Դրվագներ հայ ազատագրական մտքի պատմության, հ. 2, Երևան, 1953:
- Քյուրտյան Հ., Իսրայել Օրի, Վնտ., 1960:
- Эзов Г.А., Сношения Петра Великого с армянским народом, С—Пб, 1898.
- Армяно-русские отношения в первой трети XVIII в., ч. 1—2, Е., 1964—1967.
- Իսրայել Օրին հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ է, դիվանագետ: Նրա անվամբ է պայմանավորված XVII դարի վերջի և XVIII դարի սկզբի հայ ազգային-ազատագրական շարժման զարթոնքը:
- ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ Իսրայել Օրի:
- Իսրայէլ Օրի (1659-1711). Հայ Դատի պայքարին ռահվիրան ու անձնուէր յառաջամարտիկը:
- Իսրայել Օրի:
- ԻՍՐԱՅԵԼ ՕՐԻՆ ԵՎ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԱԶԱՏԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ՀԱՐՑԸ:
