Ընթացիկ տարբերակը 10:28, 25 Հունիսի 2020-ի դրությամբ

Խաչատրյան Արամ Եղիայի
Хачатурян Арам Егиаевич
Այլ անուններ:	Խաչատրյան Արամ Իլյիչ
Անգլերեն:	Khachaturian Aram
Հայերեն:	Խաչատրյան Արամ Եղիայի
Ծննդյան տարեթիվը:	24.05.1903
Ծննդավայրը:	Թիֆլիս, Վրաստան
Մահվան տարեթիվը:	01.05.1978
Մահվան վայրը:	Մոսկվա, Ռուսաստան
Համառոտ տվյալներ: Կոմպոզիտոր, դիրիժոր, մանկավարժ, հասարակական գործիչ:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1903թ. մայիսի 24-ին Վրաստանի Թիֆլիս (այժմ՝ Թբիլիսի) քաղաքում:

Մահացել է 1978թ. մայիսի 1-ին Խորհրդային Ռուսաստանի Մոսկվա քաղաքում:

Կրթություն

• 1913թ. ընդունվել է Թիֆլիսի «Կոմերցիայի դպրոց:
• Սովորել է երաժշտական դպրոցում:
• 1921թ.` Մոսկվայի համալսարանի մանկավարժական ֆակուլտետի ուսանող:
• Մոսկվայի համալսարանի ֆիզիկայի և մաթեմատիկայի ֆակուլտետի ուսանող:
• 1922-1929թթ. սովորել է Մոսկվայի Գնեսի անվան երաժշտական քոլեջում:
• 1929-1934թթ. սովորել է Մոսկվայի կոնսերվատորիայում:
• 1937թ. ավարտել է Մոսկվայի կոնսերվատորիայի ասպիրանտուրան:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1938թ.՝ Սովետական Հայաստանի II գումարման Գերագույն խորհրդի պատգամավոր:
• 1939-1948թթ.՝ Խորհրդային Միության կոմպոզիտորների միության նախագահի տեղակալ:
• 1950թ.՝ Մոսկվայի կոնսերվատորիայի կոմպոզիցիայի դասախոս:
• 1950-1978թթ.՝ Գնեսենի երաժշտական ինստիտուտի դասախոս:
• 1957թ.-ից՝ Խորհրդային Միության կոմպոզիտորների միության կառավարման խորհրդի անդամ:
• 1958թ.՝ Սովետական Հայաստանի V գումարման Գերագույն խորհրդի պատգամավոր:
• 1958-1978թթ.՝ Լատինական Ամերիկայի երկրների հետ մշակութային համագործակցության կոմիտեի նախագահ:
• 1962-1978թթ.՝ Խորհրդային Միության խաղաղության կոմիտեի անդամ:
• Արտասահմանյան երկրների հետ բարեկամական կապերի միության նախագահության անդամ:

Ստեղծագործություններ

Սիմֆոնիաներ

• Սիմֆոնիա հ. 1:
• Սիմֆոնիա հ. 2:
• Սիմֆոնիա հ. 3:

Բալլետներ

• «Երջանկություն», 1939:
• «Գայանե», 1942:
• «Սպարտակ», 1950:

Գործիքային կոնցերտներ

• Դաշնամուրի և նվագախմբի համար, 1936:
• Ջութակի և նվագախմբի համար, 1940:

Սոնատներ

• Դաշնամուրի, 1961:
• Մենանվագներ թավջութակի, 1974:
• Ջութակի, 1975:
• Ալտի, 1976:

Պոլիֆոնիկ շարքեր

• «Յոթ ֆագա և ռեչիտատիվ», 1970:

Նվագախմբային գործեր

• Դաշնամուրի կոնցերտ:
• Ջութակի կոնցերտ:
• Թավջութակի կոնցերտ:

Երգեր

• На бульваре Гоголя.
• В бой, комарадос.
• Романс Нины.
• Капитан Гастелло.
• Море Балтийское.
• Могучий Урал, Уральцы бьются здорово.
• Уралочка, Я жду тебя.
• Слава нашей Отчизне.
• Песня о Красной Армии.
• Песня о Ереване.
• Песня сердца.
• Моя Родина.
• Присяга миру.
• Песня защитниц мира.
• Весенний карнавал.
• Нам сегодня весело.
• Вам, арабские друзья.

Ջութակի և դաշնամուրի համար

• «Պար», 1929:
• «Պոեմ», 1929:
• «Տոկկատ», 1932:

Սիմֆոնիկ նավագախմբի համար

• Ջութակի, դաշնամուրի և կլառնետի տրիո, 1932:
• Պարային սյուիտ, 1933:

Ֆիլմերի երաժշտություններ

• «Պեպո», 1935:
• «Զանգեզուր», 1938:
• «Ստալինգրադյան ճակատամարտ», 1949:

Թատերական երաժշտություններ

• «Վալենսիայի այրին» 1940:
• «Դիմակահանդես», 1941:

Նամակներ

• «…Սիմֆոնիան` այ, դա իմ դեմքն է: Գուցե որևէ մեկին այն տգեղ թվա, ինչ արած, 20 տարի անց դա գեղեցիկ կդառնա…»:

• «…Ավելի քիչ վիճաբանիր, ավելի շատ գործ արա, լսիր քո բարեկամներին և արհամարհիր չարակամներին: Բայց մի շփոթիր չարակամների հետ նրանց, ովքեր սիրում են քեզ և սիրելով քննադատում: …Շատ և լավ սովորիր, բայց անսահման համեստ եղիր…»:

• «…Ներկայումս երազում եմ միայն դիրիժորության մասին: Դա գերագույն հաճույք է…»:

• «…Երաժշտությունը մի մասնագիտություն է, որը պահանջում է մեծ կամք, համառություն, խելք, հաստատակամություն և համբերություն: Երաժշտությունը զոհեր է պահանջում…»:

• «…Թող որ ոմանք ինձ ջնջեն հայ կոմպոզիտորների ցուցակից, բայց ես հուսով եմ, որ ժողովուրդն ինձ չի մոռանա: Ես շատ շնորհակալ եմ հայ ժողովրդից` իմ նկատմամբ դրսևորված վերաբերմունքի համար, խոնարհվում եմ նրա առաջ և ինձ պարտական համարում: Ես պետք է դեռ շատ գրեմ և լավ գրեմ, որպեսզի վաստակեմ այն, ինչ ինձ իմ ժողովուրդն է պարգևում…»:

• «…Դու վաղուց գիտես, որ ընկերությանը ես միշտ մեծ նշանակություն եմ տվել: Ըստ որում` սկզբունքային, գործնական, ստեղծագործական ընկերությանը, ուր առկա է փոխազդեցությունը, և ընկերություն, ուր հնարավոր է փոխադարձ քննադատությունը: Միայն կենացների վրա հիմնված ընկերությունը շուտ է քայքայվում…»:

• «…Իհարկե, ամեն ինչ տաղանդն է որոշում: Տաղանդ ըմբռնումն իր մեջ է ներառում ոչ միայն զուտ երաժշտական հասկացություն: Այդ հասկացության մեջ է մտնում նաև արվեստագետի` տեխնիկային տիրապետելն ու աշխարհայացքը, արվեստագետի անհատականությունը, նրա ազնվությունը, նրա նրբազգացությունը, նրա սերն ու նվիրվածությունը հայրենիքին և շատ ու շատ այլ բաներ…»:

• «…Իմ մանկության երաժշտական տպավորություններն են. ժողովրդական երաժշտությունը, որը հնչում էր չորսբոլորս Թբիլիսիում, ժողովրդական երգերը, որոնք լսում էի ընտանեկան հանդեսների երեկոներին, ժողովրդական նվագարանները, որոնք տարբեր ժամանակ հնչում էին այս ու այնտեղ տարբեր առիթներով (թառ, քամանչա, դահիրա)…»:

• «…Շատ տարիներ հիվանդագին վերաբերմունք ունեի այդ գործիքի նկատմամբ, ես գտնում էի, որ թավջութակի համար պետք է «շատ ուժեղ» գրեմ, ուստի և վախենում էի այդ գործիքից…»:

• «…Ես սպունգի պես ներառում էի այն ամեն լավը, ինչ շրջապատում էր ինձ: Շատ սուր էի ընկալում, դիտողունակ էի և գիտելիքների ծարավ…»:

• «…Բալետը շատ արտահայտիչ ու մեծ արվեստ է: Բալետը խիստ բարենպաստ ազդեցություն է գործում մարդկանց վրա` գեղեցիկի հանդեպ սեր արթնացնելով նրանց մեջ…»:

• «…Հարկ է նշել, որ հայկական մշակույթը դարերի խորքից է գալիս, ինքնատիպ է, և նրան բնորոշ են բացարձակապես ինքնօրինակ գծեր:Ազդեցություններ եղել են: Մշակույթը (ցանկացած) պատմականորեն զարգացել է փոխներգործությամբ, փոխադարձաբար սովորելով: Բայց, ի տարբերություն մյուս մշակույթների, հայ մշակույթը մնացել է ինքնատիպ` հայկական…»:

• «…Ես արդեն 70 տարեկան եմ, իմ ամբողջ գործունեությունը, ստեղծագործությունը, պրակտիկան խոսում են այն մասին, որ ես եղել եմ, կամ ու միշտ կլինեմ հայ: Իմ երաժշտությունը բազում արմատներ ունի` կապված հայկական ժողովրդական երաժշտության հետ… …Բայց ես հայ եմ, եղել եմ, կամ ու կլինեմ հայ, և իմ ստեղծագործությունը, իմ ամբողջ գործունեությունը ամենից առաջ պատկանում է իմ հարազատ ժողովրդին և իմ հայրենիքին` Հայաստանին…»:

Ձեռքբերումներ

• 1938թ.՝ Խորհրդային Հայաստանի արվեստի վաստակավոր գործիչ:
• 1939թ.՝ Լենինի մրցանակ:
• 1941թ.՝ Խորհրդային Միության պետական մրցանակի դափնեկիր:
• 1943թ.՝ Խորհրդային Միության պետական մրցանակի դափնեկիր:
• 1944թ.՝ Խորհրդային Ռուսաստանի արվեստի վաստակավոր գործիչ:
• 1946թ.՝ Խորհրդային Միության պետական մրցանակի դափնեկիր:
• 1946թ.՝ Կարմիր դրոշի մեդալ:
• 1947թ.՝ Խորհրդային Ռուսաստանի ժողովրդական արտիստ:
• 1950թ.՝ Խորհրդային Միության պետական մրցանակի դափնեկիր:
• 1954թ.՝ Խորհրդային Միության ժողովրդական արտիստ:
• 1959թ.՝ Լենինյան մրցանակ:
• 1960թ.՝ Հռոմի Սանտա-Չեչիլիա ակադեմիայի պատվավաոր անդամ:
• 1960թ.՝ Մեքսիկայի կոնսերվատորիայի պատվավոր պրոֆեսոր:
• 1963թ.՝ Խորհրդային Վրաստանի ժողովրդական արտիստ:
• 1963թ.՝ Խորհրդային Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի իսկական անդամ:
• 1967թ.՝ Խորհրդային Ուզբեկստանի արվեստի վաստակավոր գործիչ:
• 1971թ.՝ Խորհրդային Միության պետական մրցանակի դափնեկիր:
• 1971թ.՝ Հոկտեմբերյան հեղափոխության մրցանակ:
• 1973թ.՝ Խորհրդային Ադրբեջանի ժողովրդական արտիստ:
• 1973թ.՝ Խորհրդային Միության սոցիալական աշխատանքի հերոս:
• Բուլղարիայի ազգային շքանշան:
• Հունգարիայի ազգային շքանշան:
• Ֆրանսիայիա ազգային շքանշան:
• Ժ. Կյուրի անվան մրցանակ:

Արամ Խաչատրյանի պատվին

Դրամներ, նամականիշներ

Պարգևներ

• 

  « Բուլղարիայի Կիրիլ և Մեֆոդիայի» մեդալ:

• 

  «Ֆրանսիական արվեստի և գրականության»մեդալ:

• 

  «Լեհական մշակույթում ունեցած զգալի ավանդի համար» շքանշան:

• 

  Լենինյան շքանշան:

• 

  «Լենինի 100-ամյակի» շքանշան:

• 

  «Կովկասի պաշտպանության համար» շքանշան:

• 

  Խորհրդային Ռուսաստանի արվեստի վաստակավոր գործիչ:

• 

  Լենինի անվան շքանշան:

• 

  Խորհրդային Հայաստանի ժողովրդական արտիստ:

• 

  «Հոկտեմբերյան հեղափոխության» շքանշան:

• 

  Սովետական աշխատանքի հերոս:

• 

  Խորհրդային Հայաստանի պետական մրցանակ:

Այլ

Սուրեն Խաչատրյանի եղբայրն է:

Տեսանյութեր

• Արամ Խաչատրյան. կյանքը և ստեղծագործությունը:
• Հայը՝ Արամ Խաչատրյան:
• Արամ Խաչատրյան, մաս Ա:
• Արամ Խաչատրյան, մաս Բ:
• Արամ Խաչատրյան` արվեստագետ քաղաքացին - մաս Ա:
• Արամ Խաչատրյան` արվեստագետ քաղաքացին - մաս Բ:
• Արամ Խաչատրյան` արվեստագետ քաղաքացին - մաս Գ:
• Արամ Խաչատրյան` արվեստագետ քաղաքացին - մաս Դ:
• Արամ Խաչատրյան` արվեստագետ քաղաքացին - մաս Ե:
• Արամ Խաչատրյան` արվեստագետ քաղաքացին - մաս Զ:
• Արամ Խաչատրյան` արվեստագետ քաղաքացին - մաս Է:
• Արամ Խաչատրյան` արվեստագետ քաղաքացին - մաս Ը:
• Հայաստանի ճամփեքով՝ Արամ Խաչատրյան:
• Արամ Խաչատրյանի մասին:
• Մեծ կոմպոզիտորի կենսագրությունը:
• Արամ Խաչատրյան.. կյանքի վերջը:
• Արամ Խաչատրյանի դարը:
• Արամ Խաչատրյան- Դիմակահանդես:
• Արամ Խաչատրյան- Սուսերով պար:
• Արամ Խաչատրյան- Գայանե բալետից:
• Արամ Խաչատրյանի երաժշտությունը Ա:
• Արամ Խաչատրյանի երաժշտությունը Բ:
• Արամ Խաչատրյան Ջութակի կոնցերտ մաս Ա:
• Արամ Խաչատրյան Ջութակի կոնցերտ մաս Բ:
• Արամ Խաչատրյան Ջութակի կոնցերտ մաս Գ:
• Արամ Խաչատրյան Ջութակի կոնցերտ:
• Արամ Խաչատրյան Գայանե բալետ:

Տե՛ս նաև

• Արամ Խաչատրյանի կենսագրությունը:
• Հայկական ազգային երաժշտություն, Արամ Խաչատրյան:
• Հայկական հանրագիտարան, Արամ Խաչատրյան:
• Արամ Խաչատրյան:
• Ով ով է.հայեր(կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ.,Հ.1,Աբալյան-Ղուշչյան,2005: