Դիտել Բաղրամյան Հովհաննես Խաչատուրի էջի աղբյուրը


{{Person
| name-am         = Բաղրամյան Հովհաննես Խաչատուրի
| name-am-aliases = Բաղրամյան Իվան Քրիստափորի
| name-ru         = Баграмян Ованес Хачатурович
| name-ru-aliases = Баграмян Иван Христофорович
| name-lat        = 
| name-en         = Bagramyan Hovhannes
| name-fr         =
| image           = Բաղրամյան Հով..jpg 
| birth-date      = 02.12.1897
| birth-place     = Ելիզավետպոլ, Արցախ
| death-date     = 21.09.1982
| death-place    = Մոսկվա, Ռուսաստան
| description     = Խորհրդային միության մարշալ:
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 1897թ. դեկտեմբերի 2-ին Արցախի Ելիզավետպոլ նահանգում (այժմ` Գյանջա՝ Ադրբեջանում): 

==Կրթություն==
*1907-1912թթ. սովորել է երկաթուղային դպրոցում:
*1912-1915թթ. սովորել է Թիֆլիսի տեխնիկական դպրոցում:
*1917թ. ավարտել է Թիֆլիսի պրապորշչիկների դպրոցը: 
*1925թ. ավարտել է Լենինգրադի հեծելազորային հրամկազմի կատարելագործման դասընթացը:
*1931թ. ավարտել է Լենինգրադի բարձրագույն հրամկազմի դասընթացը:
*1934թ. ավարտել է Մոսկվայի Մ. Ֆրունզեի անվան ռազմական ակադեմիան:
*1938թ. ավարտել է Գլխավոր շտաբի (ԳՇ) ռազմական ակադեմիան:

==Աշխատանքային գործունեություն==
*1914-1918թթ.՝ Առաջին աշխարհամարտի ժամանակ ծառայել է Կովկասյան ռազմաճակատում գործող ռուսական Էքսպեդիցիոն 2-րդ սահմանապահ գնդում:
*Մարտնչել Արևմտյան Հայաստանի ազատագրության համար:
*1918թ.՝ մասնակցել է Քերմանշահի, Սարիղամիշի և Կարսի շրջաններում թուրքական զորքերի դեմ մղված կռիվներին:
*1918թ. մայիսի 22-26-ին՝ Սարդարապատի ճակատամարտին (Հայկական 1-ին հատուկ հեծելազորային գնդի դասակի հրամանատար): 
*1923-1931թթ.՝ Հրաձգային դիվիզիայի գնդացրային էսկադրոնի, ապա՝ հեծելագնդի հրամանատար:
*1941-1845թթ.՝ Կիևի հատուկ ռազմական օկրուգի շտաբի օպերատիվ բաժնի պետ, շտաբի պետի տեղակալ, ապա՝ Հարավ-արևմտյան ռազմաճակատի շտաբի պետի տեղակալ:
*1942. սկզբին՝ Հարավ-արևմտյան ուղղության օպերատիվ խմբի (մայիսից՝ շտաբի) պետ: 
*1942թ. հուլիսից՝ Ռազմական գործողությունների անմիջական հրամանատար: 
*1945-1954թթ.՝ է Մերձբալթյան ռազմական օկրուգի հրամանատար: 
*ԽԱՀՄ ՊՆ գլխվոր ռազմական տեսուչ: 
*1954թ.՝ Պաշտպանության փոխնախարար: 
*1956-1958թթ.՝ Ռազմական ակադեմիայի պետ: 
*1959թ.՝ ԽԱՀՄ ԶՈԻ թիկունքի պետ:
*1968թ.՝ ԽԱՀՄ ՊՆ գլխավոր ռազմական տեսուչ և տեսուչների խմբի ղեկավար:
*1946-1982թթ.՝ ԽՍՀՄ ԳԽ պատգամավոր:
*1955-1982թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԽ պատգամավոր:
*Լավտիայի ԳԽ պատգամավոր:

==Ձեռքբերումներ==
*1941թ. օգոստոս՝ գեներալ-մայոր:
*1941թ. դեկտեմբեր՝ գեներալ-լեյտենանտ:
*1943թ.՝ բանակի գեներալ:
*ԽՍՀՄ մարշալ (11.03.1955):
*ԽՍՀՄ կրկնակի հերոս (29.07.1944, 01.12.1977): 

===Պարգևներ===
*Լենինի շքանշան (1944, 1945, 1947, 1957, 1967, 1972, 1977):
*Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշան (1968):
*Կարմիր դրոշի շքանշան (1941, 1944, 1951):
*Սուվորովի 1-ին աստիճանի շքանշան (1942, 1945):
*Կուտուզովի 1-ին աստիճանի շքանշան (1943):
*«ԽՍՀՄ զինված ուժերում հայրենիքին ծառայելու համար» 3-րդ աստիճանի շքանշան (1975):
*Արտասահմանյան շքանշաններ (Լեհաստան, Մոնղոլիա և այլն):

==Այլ==
*Հայրենական պատերազմի տարիներին պլանավորել և կազմակերպել է ռազմաճակատի զորքերի նահանջը և Կիևի պաշտպանությունը: 
*Մշակել է հարավային ուղղությամբ զորքերի հակահարձակումը:
*1941թ. նոյեմբեր՝ մասնակցել է Ռոստովի ազատագրմանը: 
*1941թ. դեկտեմբերին պլանավորել և իրագործել է Ելեցի ռազմագործողությունը: 
*1943թ. հուլիս-օգոստոս՝ 16-րդ բանակը նրա հրամանատարությամբ պաշտպանել է Մոսկվայի հեռավոր մատույցները՝ Արևմտյան ռազմաճակատի հարավային թևում:
*Աչքի ընկել Կուրսկի ճակատամարտում, մի շարք հարձակողական ռազմագործողություններում, բազմաթիվ քաղաքների ազատագրման ժամանակ:
*1943-ի նոյեմբ. 19-ից, որպես 1-ին մերձբալթյան ռազմաճակատի հրամանատար, մասնակցել է Բելոռուսական ռազմագործողությանը, Գորոդոկի, Վիտեբսկի, Պոլոցկի ազատագրմանը: 
*1944թ. մասնակցել է Մերձբալթիկայում մղված մարտերին:
*1944թ. սեպտոմբերին մոտեցել է Ռիգային:
*Մեմելի(Կլայպեդա) մոտ դուրս գալով Բալթիկ ծովի ափ՝ ռազմաճակատի զորքերը Բաղրամյանի գլխավորությամբ Արևելյան Պրուսիայից կտրել և ջախջախել են ֆաշիստական զորքերի կուռլանդական խմբավորումը (38 դիվիզիա): 
*1945թ. ապրիլից պատերազմի եզրափակիչ փուլում, որպես 3-րդ բելոռուսական ռազմաճակատի հրամանատար, իրականացրել է Քյոնիգսբերգ քաղաքամրոցի գրավումը, Արևելյան Պրուսիայում թշնամու ուժերի վերջնական ջախջախումը:
*Գրել է ռազմագիտական և հուշագային բնույթի աշխատություններ ու հոդվածներ(թարգմանվել են գեր մ., լեհ., ռում., հունգ.), 
*Խմբագրել է ռազմագիտական բնույթի ուսումնասիրություններ ու դասագրքեր: 
*Բաղրամյանի անունով են կոչվել ւիողոցներ Բելառուսի Գորոդոկ և Պոլոցկ քաղաքներում, Երևանում՝ մետրոպոլիտենի կայարանը, պողոտա, որտեղ կանգնեցված է նրա արձանը: 
*Աճյունասափորն ամփոփված է Կրեմլի պատի տակ:

=Նկարներ=

===[[/Անձնական նկարներ|Անձնական նկարներ]]===

===[[/Խմբակային նկարներ|Խմբակային նկարներ]]===

===[[/Պարգևներ|Պարգևներ]]===

===[[/Գրքեր|Գրքեր]]===

===[[/Նամականիշեր, մետաղադրամներ|Նամականիշեր, մետաղադրամներ]]===

===[[/Հուշարձաններ, հուշատախտակներ|Հուշարձաններ, հուշատախտակներ]]===

=Տեսանյութեր=
*[https://www.youtube.com/watch?v=KclxSwizGsM Մարշալ Հովհաննես Բաղրամյան:]
*[https://www.youtube.com/watch?v=wAFfEoezKX0 Երկրորդ աշխարհամարտի հայ մարշալները:]
*[https://www.youtube.com/watch?v=UGyZDJvkCvE Баграмян Иван Христофорович.]
*[https://www.youtube.com/watch?v=cGhdeVG6KXY Воспоминания. Баграмян Иван Христофорович (1897–1982).]
*[https://www.youtube.com/watch?v=FE0JBYKDodU Маршалы Сталина. Иван Баграмян.]
*[https://www.youtube.com/watch?v=IQx3CTPzOnQ Иван Христофорович Баграмян ....]
*[https://www.youtube.com/watch?v=iMYLlkuoRH8 Наша Победа. Подвиг Ивана Баграмяна (2015) Документальный.]
*[https://www.youtube.com/watch?v=tICuUAMbutg Marshal Ivan Bagramyan - Հովհաննես Բաղրամյան - Иван Баграмян.]
*[https://www.youtube.com/watch?v=NhoDl1pafio Последнее выступление маршала Баграмяна 1982 год.]
*[https://www.youtube.com/watch?v=Pw4kYq3_LwQ Маршал Баграмян о турецко-армянских битвах в 1918 году.]
*[https://www.youtube.com/watch?v=aQEYEXrzMj4 Творец великой Победы: маршал Ованес Баграмян - МИР24.]
*[https://www.youtube.com/watch?v=YiUIVx1WZlI Похороны Маршала Баграмяна И.Х.]

=Մատենագիտություն= 
*Баграмян О.Х., Город - воин на Днепре. М., 1965.
*Баграмян О.Х., Великая победа советского народа. 1970.
*Баграмян О.Х., Так начиналась война. 2-е изд., испр. М., 1977.
*Баграмян О.Х., Так шли мы к победе. М., 1977.
*Баграмян О.Х., Мои воспоминания. Ер., 1979.
*Баграмян О.Х., Боевая слава. М., 1981.
*Баграмян О.Х., Великого народа сыновья. М., 1984.

=Տե՛ս նաև=
*Ով ով է,հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), գլխ. խմբագիր՝ Հ. Մ. Այվազյան և ուրիշներ,Երևան.,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
*Մերժանով Մ., Զինվոր, գեներալ, մարշալ, Ե., 1975: 
*Մնացականյան Ա., Մարշալ Բաղրամյան (կյանքի և գործունեության ուրվագիծ), Ե., 1978:
*Ղարիբջանյան Գ., Հայ մեծ զորավարը. Մարշալ Հ. Բաղրամյանի կյանքն ու գործունեությունը, Ե., 1997: 
*Հարությունյան Կ., Մարշալ Բաղրամյան, Ե., 1997: 
*Гаспарян А., И.Х. Баграмян, Е., 1987:
*Арутюнян К., Степанян Л., Маршал победы ֊ И Х. Баграмян, Е„ 2002:
*Армяне-народ созидатель чужих цивилизаций: 1000 известных армян в мировой истории/С.Ширинян.-Ер.: Авт. изд., 2014, стр.88.
*Տիգրան Հայազն, Գարեգին Ղազարյան: 1000 հայազգի գեներալներ,ծովակալներ.-Ե.,Հեղինակային հրատարակություն, 2009 թ.,էջ 378: 
*Меружанян А., Маршалы, генералы и адмиралы армянского происхождения в Санкт-Петербурге. - Санкт-Петербург: "Роза ветров",2014, с.82.
*Меружанян А., Маршалы, генералы и адмиралы армянского происхождения в Санкт-Петербурге. - Санкт-Петербург: "Роза ветров",2013, с 75-79.
*Абрамов А.С., У Кремлёвской стены. Изд. 7-е, доп. М., 1987.
*Абрамян Г.С., Полководец Баграмян. Ер., 1997.
*Авакян К.К., Маршал Баграмян - Штрихи к портрету.
*Амирханян М.Д., Армяне - Герои Советского Союза. Ер., 2005. - 202 с.: 
*Арзуманян А., Дружба. Ер., 1960. В 2-х т. Т. 2. С. 176-191.
*Арутюнян К.А., Степанян Л.А.. Маршал победы – И.Х.Баграмян. Ер., 2002.
*Арутюнян К., Маршал Советского Союза. Дважды Герой - И.Х.Баграмян. Ер., 2007. 
*Арутюнян К.А., Погосян Г.Р. Вклад армянского народа в победу в Великой Отечественной войне (1941-1945). Ер., 2010. С. 558-566.
*Баграмян И.Х., Фотоальбом о маршале Советского Союза Иване Христофоровиче Баграмяне. Ер., 1987.
*Большая советская энциклопедия. 3-е издание. М., 1970-1977.
*Василевский А.М., Маршал Советского Союза И.X. Баграмян // Военно-исторический журнал. 1977. № 12.
*Иван Баграмян // Гордиенко А.Н. Командиры второй мировой войны. Минск, 1997. С. 502-515.
*Денисов Н., Доблесть и слава полководца // Герои огненных лет. М., 1984. Кн. 7.
*Залесский К.А., Империя Сталина. Биографический энциклопедический словарь. М., 2000.
*Казинян А., 100 величайших армян XX века. М., 2006. С. 30-31.
*Мержанов М.И., Солдат, генерал, маршал. М., 1974.
*Микаэлян К., «Путиец широкого профиля», солдат Андраника, маршал Советского Союза // Газета «Новое Время» от 3 апреля 2010 года.
*Митяев А., Книга Будущих командиров. М., 1985. С. 285.
*Саркисян С. Т., Энциклопедия Арцах-Карабаха. Спб., 2005. - 312 с.: ил. 
*Советская военная энциклопедия. 2 изд. Т. 1. М., 1990.
*Шикман А.П., Деятели отечественной истории. Биографический справочник. М., 1997.
*Хачатрян Г., Петросянц Т. Гайказунк. Ер., 2002.
*Ноев Ковчег. Информационно-аналитическая газета армянской диаспоры стран СНГ. № 2 (59) Март 2003 года; № 6 (64) Июль 2003 года; № 05 (87) Май 2005 года.
*[http://www.historyofarmenia.am/am/Encyclopedia_of_armenian_history_Hovhannes_Baghramyan ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ. Հովհաննես Բաղրամյան:]
*[http://hrono.ru/biograf/bio_b/bagramjan_ih.php Хронос.]
*[http://www.warheroes.ru/hero/hero.asp?Hero_id=1033 Герои страны.]
*[http://www.armenian-history.com/Nyuter/BIOGRAPHY/Soviet%20Armenia/hovhannes_baghramian.htm История Армении.]
*[https://echo.msk.ru/programs/time/694291-echo/ Победа. Одна на всех. Маршал Иван Баграмян - Радиостанция "Эхо Москвы".]
*[http://cocteil.blogspot.am/2011/12/blog-post_8802.html Развлекательно-познавательный блог "Коктейль": ИВАН БАГРАМЯН.]
*[https://ria.ru/ocherki/20110414/364454004.html Маршал Баграмян глазами внуков: герой, романтик и знатный "шашлычник".]
*[http://cocteil.blogspot.am/2014/01/blog-post_13.html Пять чудес Маршала Баграмяна.]
*[https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1071419 Ованес Баграмян.]
*[http://vsr.mil.by/2012/12/04/ot-praporshhika-do-marshala/ От прапорщика до маршала.]
*[http://noev-kovcheg.ru/mag/2015-18-19/5196.html Памятник маршалу Баграмяну на площади Героев-козельчан.]

==Արխիվ==
*ГМР АрмССР, 185 ед. хр., 1944-1947

==Ֆիլմեր==
*Ազգի զավակը, 1969, 43 րոպե, սցենարի հեղինակ, ռեժիսոր՝ Ա. Գասպարյան, օպերատոր՝ Մ. Ներսեսյան:

[[Category:Ռազմական գործիչներ]]  [[Category:Մարշալներ]]  [[Category:Ռուսահայ գործիչներ]] [[Category:Ռուսահայ ռազմական գործիչներ]] [[Category:Խորհրդային Միության հերոսներ]]