Ռուսինյան Նահապետ Պայազատի

Ռուսինյան Նահապետ Պայազատի
Русинян Наапет Пайазатович
Անգլերեն:	Rusinyan Nahapet
Հայերեն:	Ռուսինյան Նահապետ Պայազատի
Ծննդյան տարեթիվը:	28.09.1819
Ծննդավայրը:	Էվքերե, Օսմանյան կայսրություն
Մահվան տարեթիվը:	29.11.1876
Մահվան վայրը:	Կ. Պոլիս, Օսմանյան կայսրություն
Համառոտ տվյալներ: Փիլիսոփա, բժիշկ, հասարակական գործիչ:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1819թ. սեպտեմբերի 28-ին Օսմանյան կայսրության Էվքերե գյուղում (Կեսարիայի շրջան):

Մահացել է 1876թ. նոյեմբերի 29-ին Օսմանյան կայսրության մայրաքաղաք Կ. Պոլսում:

Կրթություն

• 1829թ.-ից սովորել է Սկյուտարի Ս. Կարապետ եկեղեցու վարժարանում:
• 1844թ. ընդունվել է Սորբոնի համալսարանի բժշկագիտության ֆակուլտետ:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1849թ.՝ Փարիզում Ծերենցի հետ ստեղծել է ուսանողական Արարատյան ընկերությունը՝ խնդիր ունենալով «սատարել Հայաստանի առաջադիմությանը»:
• 1860թ.՝ մասնակցել է Կ. Պոլսի բարեգործական ընկերության հիմնադրմանը, «Քնար հայկական» երաժշտական ընկերության աշխատանքներին:

Ձեռքբերումներ

• 1851թ.՝ բժշկագիտության դոկտոր:

Այլ

• 1851թ. վերադարձել է Կ. Պոլիս:
• Իր համախոհներ Գրիգոր Օտյանի, Նիկողայոս Պալյանի, Սերովբե Վիչենյանի և այլոց հետ ձեռնամուխ է եղել արևմտահայ ազգային կյանքը նորովի կազմակերպելու մտահղացման իրականացմանը:
• 1853թ. «Ուղղախօսութիւն արդի հայ լեզուին» աշխատությամբ պաշտպանել է աշխարհաբարը և փորձել (թեև ոչ բավարար լեզվագիտական մակարդակով) մշակել նրա քերականությունը:
• 1854թ. իր կազմած «Տարեցոյցում» առաջարկել է ընդունել ֆրանսիական բուրժուական հեղափոխության տոմարը, տվել տարաբնույթ հանրամատչելի գիտելիքներ, շոշափել հայ ազգային կյանքը ժողովրդավարական սկզբունքով վերափոխելու խնդիրներ:
  • Ավելի ուշ՝ 1871-72թթ. նա այդ հարցերին անդրադարձել է հարստացված «Բնական տարեցոյց» երկհատորյակում:
• Մեծ ներդրում ունի արևմտահայության Ազգային սահմանադրության (1857) մշակման գործում:
• 1863թ.-ից պարբերաբար ընտրվել է Ազգային ժողովի երեսփոխան:
• Նրա մտորումները, արևմտահայ ազգային-հասարակական տրամադրություններն են արտացոլված բանաստեղծություններում («Պատանին և արտուտիկը», «Ծիծառնիկ» և այլն):
• Նահապետ Ռուսինյանը նաև «Կիլիկիա» հանրահայտ երգի խոսքերի հեղինակն է:
• Կատարել է բազմաթիվ թարգմանություններ ֆրանսերենից:
• Կյանքի վերջին տարիներին զբաղվել է փիլիսոփայությամբ:
• Կայսերական բժշկական ուսումնարանում դասավանդել է փիլիսոփայության և բժշկական դեոնտոլոգիա. իր մշակած ուսմունքը շարադրել է «Դասագիրք փիլիսոփայութեան» աշխատության մեջ (ֆրանս. հրտ.՝ 1876, հայ. հրտ.՝ 1879):
• Հետևելով Վ. Կուզենին՝ Էմպիրիզմի և ռացիոնալիզմի միակողմանիությունը փորձել է հաղթահարել Կանտի և Հեգելի ուսմունքների առանձին գաղափարների համադրմամբ:
• Փիլիսոփայությունը, ըստ Նահապետ Ռուսինյանի, գիտություն է բանականության մասին, որը մարդուն բարոյական կատարելության է հասցնում՝ ուղղելով նրա միտքը դեպի ճշմարիտը, բարին, գեղեցիկը: Փիլիսոփայության խնդիրը, վերջին հաշվով, բացարձակ ճշմարիտի գաղափարի իմացությունն է, որը ձեռքբերովի չէ, այլ «կից է» հոգուն:

Նկարներ

• 

  Նիկողայոս Պալյան, Նահապետ Ռուսինյան, Գրիգոր Օտյան

Տեսանյութեր

• Կիլիկիա. խոսք՝ Ն. Ռուսինայանի:

Հրապարակումներ մամուլում

• «Ազատ օր» օրաթերթ:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
• Երկեր. Ազգային հանգանակութիւն, ԿՊ, 1865:
• Գրականություն. Նահապետ Ռուսինյանի աշխարհայացքը, Ե., 1970. Թևոսյան Ալեքսանդր Միքայելի:
• [hhttp://opac.flib.sci.am/cgi-bin/koha/opac-authoritiesdetail.pl?authid=9573 ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան:]
• Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ 2, էջ 41-45: