Հարությունյան Նագուշ Խաչատուրի

Հարությունյան Նագուշ Խաչատուրի
Арутюнян Нагуш Хачатурович
Անգլերեն:	Harutyunyan Nagush
Հայերեն:	Հարությունյան Նագուշ Խաչատուրի
Ծննդյան տարեթիվը:	10.11.1912
Ծննդավայրը:	Երևան, Հայաստան
Մահվան տարեթիվը:	18.01.1993
Մահվան վայրը:	Մոսկվա, Ռուսաստան
Համառոտ տվյալներ: Մեխանիկոս, պետական-քաղաքական գործիչ, ԵՊՀ ռեկտոր:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1993թ. նոյեմբերի 10(23)-ին Հայաստանի մայրաքաղաք Երևանում:

Մահացել է 1993թ. հունվարի 18-ին Ռուսաստանի Դաշնության մայրաքաղաք Մոսկվայում:

Կրթություն

• 1930-1936թթ. սովորել է Մոսկվայի Վ. Կույբիշևի անվան ռազմաճարտարագիտական ակադեմիայում:
• 1937-1941թթ. սովորել է Լենինգրադի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի ասպիրանտուրայում:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1936թ.-ից՝ Սևան-Զանգուշին վարչության ճարտարագետ:
• 1945-1951թթ.՝ Երևանի պոլոտեխնիկական ինստիտուտի դասախոս:
• 1951թ.-ից՝ ԵՊՀ դասախոս:
• 1958-1978թթ.՝ ԵՊՀ առաձգայնության և պլաստիկության տեսության նորաստեղծ (ներկայիս հոծ միջավայրի մեխանիկայի) ամբիոնի վարիչ:
• 1952-1955թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ տեխնիկական գիտությունների բաժանմունքի ակադեմիկոս-քատուղար:
• 1952-1986թթ.՝ «ՀԽՍՀ ԳԱ տեղեկագիր. Մեխանիկա» ամսագրի պատասխանատու խմբագիր:
• 1955թ.-ից՝ ՀԽՍՀ ԳԱ Մաթեմատիկայի և տեխնիկայի ինստիտուտի սողքի և ամրության նորաստեղծ լաբորատիրիայի վարիչ:
• 1960-1961թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ փոխնախագահ:
• 1961-1963թթ.՝ ԵՊՀ ռեկտոր:
• 1962-1975թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԽ նախագահության նախագահ:
• 1962-1979թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԽ պատգամավոր:
• 1975-1993թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ Մեխանիկայի ինստիտուտի առաձգամածուցիկության տեսության բաժնի գիտական ղեկավար:
• 1977-1988թթ.՝ ԽՍՀՄ ԳԱ Մեխանիկայի հիմնախնդիրների ինստիտուտի առաձգամածուցիկ մարմնի մեխանիկայի բաժանմունքի վարիչ:

ԵՊՀ ռեկտոր

• Ն. Հարությունյանը ջանքերի շնորհիվ ԵՊՀ-ում հիմնվել են կենսաֆիզիկայի, միջուկային ֆիզիկայի, տնտեսագիտության կիբեռնետիկայի ամբիոնները, ռադիացիայի և պրոբլեմային լաբորատորիաները, Հայաստանի ԳԱ և ԵՊՀ միացյալ Հաշվողական կենտրոնը:
• Նրա ղեկավարության տարիներին ավելի էին ամրապնդվում ԵՊՀ գիտական և ուսումնական կապերը Մոսկվայի և Լենինգրադի պետական համալսարանների, ինչպես նաև ԽՍՀՄ մյուս առաջնակարգ բուհերի և գիտական կենտրոնների հետ:
• Հարությունը հատուկ հոգատարությամբ և ուշադրությամբ էր վերաբերվում երիտասարդ գիտնականների և մասնագետների պատրաստման գործին՝ այդ ասպարեզում ներդնելով մեծ ավանդ: Հոծ միջավայրի մեխանիկայի տարբեր բնագավառների վերաբերյալ նրա փայլուն դասախոսությունները, հագեցված գիտության նորագույն նվաճումներով, լայն ճանապարհ են բացել ապագա մասնագետների համար:
• Ն. Հարությունյանը ղեկավարել է բազմաթիվ երիտասարդ գիտաշխատողների և ասպիրանտների, ստեղծել է իր ուրույն գիտական դպրոցը՝ արժանանալով իր մեծաթիվ աշակերտների և հետևորդների խորին հարգանքին:
• Նրա երաշխավորությամբ ԵՊՀ բազմաթիվ շրջանավարտներ իրենց ասպիրանտական ուսուցումն անցկացրել են Խորհրդային Միության գիտական հայտնի կենտրոններում:
• Ն. Հարությունյանը ձգտել է համալսարանում արմատավորել նոր գիտական ուղղություններ, մասնագիտական դասընթացներ, սերտ գիտական և գիտաուսումնական համագործակցություն հաստատել ԽՍՀՄ և արտասահմանի առաջավոր բուհերի ու գիտական կենտրոնների հետ:

Ձեռքբերումներ

• 1950թ.՝ Տեխնիկական գիտությունների դոկտոր:
• 1950թ.՝ պրոֆեսոր:
• 1950թ.՝ ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս:
• 1961թ.՝ ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ:
• Լենինի շքանշան:
• Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշան:
• Հայրենական պատերազմի 1-ին աստիճանի շքանշան:
• Հայրենական պատերազմի 2-րդ աստիճանի շքանշան:
• «Կարմիր աստղ» շքանշան:
• Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան:

Այլ

• Աշխատանքները վերաբերում են և կոնտակտային խնդիրներին, բարակապատ տարրերից առաձգական մարմինների ուժի փոխանցման կոնտակտային խնդիրների տեսությանը, որը հայտնի է Մասլով-Հարությունյանի տեսություն անվամբ:
• Ն. Հարությունյանը ժամանակակից մեխանիկայի գիտական դպրոցի հիմնադիրներից է ՀՀ-ում:
• Հեղինակ է շուրջ 200 գիտական աշխատությունների և ութ հիմնարար մենագրության:
• Ն. Հարությունյանի «Սողքի տեսության մի քանի հարցեր» (Մոսկվա, 1952) հիմնարար մենագրությունը թարգմանվել և հրատարակվել է Անգլիայում, Ֆրանսիայում, Չինաստանում, իսկ առանձին գլուխներ՝ նաև Գերմանիայում, Լեհաստանում, Ռումինիայում:
• Ղեկավարել է բազմաթիվ գիտական աշխատանքներ, ստեղծել ուրույն գիտական դպրոց:
• 1941-ին պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսություն և մեկնել ռազմաճակատ, վերադարձել՝ 1945թ.:

Մատենագիտություն

• Арутюнян Н.Х., Некоторые бопросы теории ползучести, М.-Л., 1952.
• Арутюнян Н.Х., Кручения упругых тел, М., 1963 (համահեղինակ).
• Арутюнян Н.Х., Теория ползучести неоднородых тел, М., 1983 (համահեղինակ).
• Арутюнян Н.Х., Механика растущих вязкоупроугопластических тел, М., 1987 (համահեղինակ).

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
• Երևանի պետական համալսարանի ռեկտորները, կազմող՝ Լ.Պ. Ղարիբջանյան, Երևանի համալս. հրատ., 1999, 152էջ:
• Նագուշ Հարությունյան, ԵՊՀ պաշտոնական կայք:
• ԵՊՀ ռեկտորները, ԵՊՀ պաշտոնական կայք: