Բաղրամյան Հովհաննես Խաչատուրի

Բաղրամյան Հովհաննես Խաչատուրի
Баграмян Ованес Хачатурович
Այլ անուններ:	Բաղրամյան Իվան Քրիստափորի
Անգլերեն:	Bagramyan Hovhannes
Հայերեն:	Բաղրամյան Հովհաննես Խաչատուրի
Ծննդյան տարեթիվը:	02.12.1897
Ծննդավայրը:	Ելիզավետպոլ, Արցախ
Մահվան տարեթիվը:	21.09.1982
Մահվան վայրը:	Մոսկվա, Ռուսաստան
Համառոտ տվյալներ: Խորհրդային միության մարշալ:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1897թ. դեկտեմբերի 2-ին Արցախի Ելիզավետպոլ նահանգում (այժմ` Գյանջա՝ Ադրբեջանում):

Կրթություն

• 1907-1912թթ. սովորել է երկաթուղային դպրոցում:
• 1912-1915թթ. սովորել է Թիֆլիսի տեխնիկական դպրոցում:
• 1917թ. ավարտել է Թիֆլիսի պրապորշչիկների դպրոցը:
• 1925թ. ավարտել է Լենինգրադի հեծելազորային հրամկազմի կատարելագործման դասընթացը:
• 1931թ. ավարտել է Լենինգրադի բարձրագույն հրամկազմի դասընթացը:
• 1934թ. ավարտել է Մոսկվայի Մ. Ֆրունզեի անվան ռազմական ակադեմիան:
• 1938թ. ավարտել է Գլխավոր շտաբի (ԳՇ) ռազմական ակադեմիան:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1914-1918թթ.՝ Առաջին աշխարհամարտի ժամանակ ծառայել է Կովկասյան ռազմաճակատում գործող ռուսական Էքսպեդիցիոն 2-րդ սահմանապահ գնդում:
• Մարտնչել Արևմտյան Հայաստանի ազատագրության համար:
• 1918թ.՝ մասնակցել է Քերմանշահի, Սարիղամիշի և Կարսի շրջաններում թուրքական զորքերի դեմ մղված կռիվներին:
• 1918թ. մայիսի 22-26-ին՝ Սարդարապատի ճակատամարտին (Հայկական 1-ին հատուկ հեծելազորային գնդի դասակի հրամանատար):
• 1923-1931թթ.՝ Հրաձգային դիվիզիայի գնդացրային էսկադրոնի, ապա՝ հեծելագնդի հրամանատար:
• 1941-1845թթ.՝ Կիևի հատուկ ռազմական օկրուգի շտաբի օպերատիվ բաժնի պետ, շտաբի պետի տեղակալ, ապա՝ Հարավ-արևմտյան ռազմաճակատի շտաբի պետի տեղակալ:
• 1942. սկզբին՝ Հարավ-արևմտյան ուղղության օպերատիվ խմբի (մայիսից՝ շտաբի) պետ:
• 1942թ. հուլիսից՝ Ռազմական գործողությունների անմիջական հրամանատար:
• 1945-1954թթ.՝ է Մերձբալթյան ռազմական օկրուգի հրամանատար:
• ԽԱՀՄ ՊՆ գլխվոր ռազմական տեսուչ:
• 1954թ.՝ Պաշտպանության փոխնախարար:
• 1956-1958թթ.՝ Ռազմական ակադեմիայի պետ:
• 1959թ.՝ ԽԱՀՄ ԶՈԻ թիկունքի պետ:
• 1968թ.՝ ԽԱՀՄ ՊՆ գլխավոր ռազմական տեսուչ և տեսուչների խմբի ղեկավար:
• 1946-1982թթ.՝ ԽՍՀՄ ԳԽ պատգամավոր:
• 1955-1982թթ.՝ ՀԽՍՀ ԳԽ պատգամավոր:
• Լավտիայի ԳԽ պատգամավոր:

Ձեռքբերումներ

• 1941թ. օգոստոս՝ գեներալ-մայոր:
• 1941թ. դեկտեմբեր՝ գեներալ-լեյտենանտ:
• 1943թ.՝ բանակի գեներալ:
• ԽՍՀՄ մարշալ (11.03.1955):
• ԽՍՀՄ կրկնակի հերոս (29.07.1944, 01.12.1977):

Պարգևներ

• Լենինի շքանշան (1944, 1945, 1947, 1957, 1967, 1972, 1977):
• Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշան (1968):
• Կարմիր դրոշի շքանշան (1941, 1944, 1951):
• Սուվորովի 1-ին աստիճանի շքանշան (1942, 1945):
• Կուտուզովի 1-ին աստիճանի շքանշան (1943):
• «ԽՍՀՄ զինված ուժերում հայրենիքին ծառայելու համար» 3-րդ աստիճանի շքանշան (1975):
• Արտասահմանյան շքանշաններ (Լեհաստան, Մոնղոլիա և այլն):

Այլ

• Հայրենական պատերազմի տարիներին պլանավորել և կազմակերպել է ռազմաճակատի զորքերի նահանջը և Կիևի պաշտպանությունը:
• Մշակել է հարավային ուղղությամբ զորքերի հակահարձակումը:
• 1941թ. նոյեմբեր՝ մասնակցել է Ռոստովի ազատագրմանը:
• 1941թ. դեկտեմբերին պլանավորել և իրագործել է Ելեցի ռազմագործողությունը:
• 1943թ. հուլիս-օգոստոս՝ 16-րդ բանակը նրա հրամանատարությամբ պաշտպանել է Մոսկվայի հեռավոր մատույցները՝ Արևմտյան ռազմաճակատի հարավային թևում:
• Աչքի ընկել Կուրսկի ճակատամարտում, մի շարք հարձակողական ռազմագործողություններում, բազմաթիվ քաղաքների ազատագրման ժամանակ:
• 1943-ի նոյեմբ. 19-ից, որպես 1-ին մերձբալթյան ռազմաճակատի հրամանատար, մասնակցել է Բելոռուսական ռազմագործողությանը, Գորոդոկի, Վիտեբսկի, Պոլոցկի ազատագրմանը:
• 1944թ. մասնակցել է Մերձբալթիկայում մղված մարտերին:
• 1944թ. սեպտոմբերին մոտեցել է Ռիգային:
• Մեմելի(Կլայպեդա) մոտ դուրս գալով Բալթիկ ծովի ափ՝ ռազմաճակատի զորքերը Բաղրամյանի գլխավորությամբ Արևելյան Պրուսիայից կտրել և ջախջախել են ֆաշիստական զորքերի կուռլանդական խմբավորումը (38 դիվիզիա):
• 1945թ. ապրիլից պատերազմի եզրափակիչ փուլում, որպես 3-րդ բելոռուսական ռազմաճակատի հրամանատար, իրականացրել է Քյոնիգսբերգ քաղաքամրոցի գրավումը, Արևելյան Պրուսիայում թշնամու ուժերի վերջնական ջախջախումը:
• Գրել է ռազմագիտական և հուշագային բնույթի աշխատություններ ու հոդվածներ(թարգմանվել են գեր մ., լեհ., ռում., հունգ.),
• Խմբագրել է ռազմագիտական բնույթի ուսումնասիրություններ ու դասագրքեր:
• Բաղրամյանի անունով են կոչվել ւիողոցներ Բելառուսի Գորոդոկ և Պոլոցկ քաղաքներում, Երևանում՝ մետրոպոլիտենի կայարանը, պողոտա, որտեղ կանգնեցված է նրա արձանը:
• Աճյունասափորն ամփոփված է Կրեմլի պատի տակ:

Տեսանյութեր

• Մարշալ Հովհաննես Բաղրամյան:
• Երկրորդ աշխարհամարտի հայ մարշալները:
• Баграмян Иван Христофорович.
• Воспоминания. Баграмян Иван Христофорович (1897–1982).
• Маршалы Сталина. Иван Баграмян.
• Иван Христофорович Баграмян ....
• Наша Победа. Подвиг Ивана Баграмяна (2015) Документальный.
• Marshal Ivan Bagramyan - Հովհաննես Բաղրամյան - Иван Баграмян.
• Последнее выступление маршала Баграмяна 1982 год.
• Маршал Баграмян о турецко-армянских битвах в 1918 году.
• Творец великой Победы: маршал Ованес Баграмян - МИР24.
• Похороны Маршала Баграмяна И.Х.

Մատենագիտություն

• Баграмян О.Х., Город - воин на Днепре. М., 1965.
• Баграмян О.Х., Великая победа советского народа. 1970.
• Баграмян О.Х., Так начиналась война. 2-е изд., испр. М., 1977.
• Баграмян О.Х., Так шли мы к победе. М., 1977.
• Баграмян О.Х., Мои воспоминания. Ер., 1979.
• Баграмян О.Х., Боевая слава. М., 1981.
• Баграмян О.Х., Великого народа сыновья. М., 1984.

Տե՛ս նաև

• Ով ով է,հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), գլխ. խմբագիր՝ Հ. Մ. Այվազյան և ուրիշներ,Երևան.,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
• Մերժանով Մ., Զինվոր, գեներալ, մարշալ, Ե., 1975:
• Մնացականյան Ա., Մարշալ Բաղրամյան (կյանքի և գործունեության ուրվագիծ), Ե., 1978:
• Ղարիբջանյան Գ., Հայ մեծ զորավարը. Մարշալ Հ. Բաղրամյանի կյանքն ու գործունեությունը, Ե., 1997:
• Հարությունյան Կ., Մարշալ Բաղրամյան, Ե., 1997:
• Гаспарян А., И.Х. Баграмян, Е., 1987:
• Арутюнян К., Степанян Л., Маршал победы ֊ И Х. Баграмян, Е„ 2002:
• Армяне-народ созидатель чужих цивилизаций: 1000 известных армян в мировой истории/С.Ширинян.-Ер.: Авт. изд., 2014, стр.88.
• Տիգրան Հայազն, Գարեգին Ղազարյան: 1000 հայազգի գեներալներ,ծովակալներ.-Ե.,Հեղինակային հրատարակություն, 2009 թ.,էջ 378:
• Меружанян А., Маршалы, генералы и адмиралы армянского происхождения в Санкт-Петербурге. - Санкт-Петербург: "Роза ветров",2014, с.82.
• Меружанян А., Маршалы, генералы и адмиралы армянского происхождения в Санкт-Петербурге. - Санкт-Петербург: "Роза ветров",2013, с 75-79.
• Абрамов А.С., У Кремлёвской стены. Изд. 7-е, доп. М., 1987.
• Абрамян Г.С., Полководец Баграмян. Ер., 1997.
• Авакян К.К., Маршал Баграмян - Штрихи к портрету.
• Амирханян М.Д., Армяне - Герои Советского Союза. Ер., 2005. - 202 с.:
• Арзуманян А., Дружба. Ер., 1960. В 2-х т. Т. 2. С. 176-191.
• Арутюнян К.А., Степанян Л.А.. Маршал победы – И.Х.Баграмян. Ер., 2002.
• Арутюнян К., Маршал Советского Союза. Дважды Герой - И.Х.Баграмян. Ер., 2007.
• Арутюнян К.А., Погосян Г.Р. Вклад армянского народа в победу в Великой Отечественной войне (1941-1945). Ер., 2010. С. 558-566.
• Баграмян И.Х., Фотоальбом о маршале Советского Союза Иване Христофоровиче Баграмяне. Ер., 1987.
• Большая советская энциклопедия. 3-е издание. М., 1970-1977.
• Василевский А.М., Маршал Советского Союза И.X. Баграмян // Военно-исторический журнал. 1977. № 12.
• Иван Баграмян // Гордиенко А.Н. Командиры второй мировой войны. Минск, 1997. С. 502-515.
• Денисов Н., Доблесть и слава полководца // Герои огненных лет. М., 1984. Кн. 7.
• Залесский К.А., Империя Сталина. Биографический энциклопедический словарь. М., 2000.
• Казинян А., 100 величайших армян XX века. М., 2006. С. 30-31.
• Мержанов М.И., Солдат, генерал, маршал. М., 1974.
• Микаэлян К., «Путиец широкого профиля», солдат Андраника, маршал Советского Союза // Газета «Новое Время» от 3 апреля 2010 года.
• Митяев А., Книга Будущих командиров. М., 1985. С. 285.
• Саркисян С. Т., Энциклопедия Арцах-Карабаха. Спб., 2005. - 312 с.: ил.
• Советская военная энциклопедия. 2 изд. Т. 1. М., 1990.
• Шикман А.П., Деятели отечественной истории. Биографический справочник. М., 1997.
• Хачатрян Г., Петросянц Т. Гайказунк. Ер., 2002.
• Ноев Ковчег. Информационно-аналитическая газета армянской диаспоры стран СНГ. № 2 (59) Март 2003 года; № 6 (64) Июль 2003 года; № 05 (87) Май 2005 года.
• ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ. Հովհաննես Բաղրամյան:
• Хронос.
• Герои страны.
• История Армении.
• Победа. Одна на всех. Маршал Иван Баграмян - Радиостанция "Эхо Москвы".
• Развлекательно-познавательный блог "Коктейль": ИВАН БАГРАМЯН.
• Маршал Баграмян глазами внуков: герой, романтик и знатный "шашлычник".
• Пять чудес Маршала Баграмяна.
• Ованес Баграмян.
• От прапорщика до маршала.
• Памятник маршалу Баграмяну на площади Героев-козельчан.

Արխիվ

• ГМР АрмССР, 185 ед. хр., 1944-1947

Ֆիլմեր

• Ազգի զավակը, 1969, 43 րոպե, սցենարի հեղինակ, ռեժիսոր՝ Ա. Գասպարյան, օպերատոր՝ Մ. Ներսեսյան: