Օվանեսով Ակիմ Կարապետի

Օվանեսով Ակիմ Կարապետի
Ованесов Аким
Այլ անուններ:	Հովհաննիսյան Հովակիմ
Անգլերեն:	Ovanesov Akim
Հայերեն:	Օվանեսով Ակիմ Կարապետի
Ծննդյան տարեթիվը:	1883
Ծննդավայրը:	Դոնի Ռոստով, Ռուսաստան
Մահվան տարեթիվը:	1966
Համառոտ տվյալներ: Նկարիչ, ԽՍՀՄ նկարիչների միության Ռոստովյան բաժնի առաջին նախագահ:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1883թ. Ռուսաստանի Դոնի Ռոստով քաղաքում:

Մահացել է 1966թ.:

Կրթություն

• 7 տարեկան հասակում ընդունվել է նախիջևանյան հայկական հոգևոր դպրոց, ուր սովորել է 4 տարի:
• Ուսումը շարունակել է Ռեալական ուսումնարանում, որտեղի նկարչության ուսուցիչ Ֆրինկեն նկատել է նրա ունակություններն ու խորհուրդ տվել Օվանեսովին ստանալ գեղարվեստական կրթություն:
• 1900թ. ամառային արձակուրդներին Պենզայից Նոր Նախիջևան է գալիս Պենզայի գեղարվեստական ուսումնարանի ուսանող Չերչոպովը:Նրանից Օվանեսովն իմանում է, որ Պենզայի գեղարվեստական ուսումնարանի տնօրենն ու դասախոսը հանրահայտ Կոնստանտին Ապոլոնովիչ Սավիցկին է:3 ամսում Չերչոպվը պատրաստեց Օվանեսով ուսումնարան ընդունվելու: Օվանեսովն Պենզայի ուսումնարանն ավարտեց 1906թ:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1906թ.-ից Օվանեսովը Նոր Նախիջևանի երկու եկեղեցական դպրոցներում դասավանդել է նկարչություն՝ ստանալով 16 ռուբլի և 66 կոպեկ աշխատավարձ: Դա բավական չէր ընտանիք պահելու համար, այնպես որ Օվանեսովը ստիպված էր նաև անհատական դասեր տալ և երբեմն սրբապատկերներ նկարել նկարիչ Չերեպախինի արվեստանոցում:
• Ուսումնարանն ավարտելուց երեք տարի անց Օվանեսովը սկսում է դասավանդել միջնակարգ ուսումնական հաստատություններում՝ կանացի Գոգոևյան գիմնազիայում և Ռոստովյան գեղարվեստական ուսումնարանի երեկոյան պարապմունքներին, ուր նրան հրավիրել էր «Նրբագեղ արվեստների միությունը»: 1912թ. Նախիջևանի և Ռոստովի նկարիչները գոյատևելու հնարավորություն ունենալու համար ծանրաբեռնված էին ուսումնական հաստատություններում դասավանդման աշխատանքներով, իսկ ստեղծագործական աշխատանքով կարող էին զբաղվել միայն կիրակի և տոն օրերին:
• Հեղափոխական շարժման տարիներին աշխատել է «Դոն-Ռոստում»:
• 1921թ.-ից աշխատել է Վրուբելի անվան գեղարվեստական ուսումնարանում:
• 1922թ. Օվանեսովը, 2 ու կես տարի «Դոն-Ռոստով»-ում աշխատելով, իր գեղարվեստական բաժանմունքի լիկվիդացիայից հետո անցնում է աշխատանքի Ռոստով քաղաքի Պետական հրատարակչատուն: Այս ընթացքում նա շատ է աշխատում մանկական գրքեր հրատարակության վրա, նկարազարդում է «Կարմիր գլխարկը», «Կենդանիների բունտը», «Բոլշևիկ ոզնին», «Յոթ ագռավները» և այլն:
• Ռոստովում բացվում են երկու խոշոր հրատարակչատներ՝ «Буревестник»-ը և «Прибой»-ը: «Буревестник»-ը մեծ քանակությամ գրքեր էր հրատարակում: Հենց այստեղ սկսեց աշխատել Օվանեսովը, ուր բացի իրենից աշխատում էին նաև նկարիչներ Միտկովը, Գորյաչևը, կովիլինը և ուրիշներ: Աշխատելով հրատարակչատներով՝ Օվանեսովը հանդիսանում է բազմաթի ագիտացիոն պաստառների և հրատարակության ենթակա նկարների հեղինակ:
• 1930թ. ռոստովյան նկարիչները միավորվում են «Азчерхудожник» կոչվող կոլեկտիվի մեջ, որը դառնում է հանրահայտ կազմակերպություն: Հիմնականում ստանում էին առաջնորդների նկարների պատվերներ:
• 1938թ.՝ ԽՍՀՄ նկարիչների միության ռոստովյան բաժանմունքի առաջին նախագահ:
• Այդ տարիներին ցուցահանդեսներին ակտիվ մասնակցությունը նա համատեղում էր մանկավարժական գործունեության հետ և դասավանդում էր Պիոներական պալատի ստուդիայում:

Աշխատանքներ

• «Մայր», 1917:
• «Դոնի կազակուհիները», 1943:
• «Նալբանդյանի ձերբակալումը»:
• «Իվանը և Մարյան»:
• «Կախարդուհիների շաբաշ»:
• «Սիմֆոնիա»:
• «Գրքով աղջիկը»:
• «Ռոստովյան կայարանի գրավումը»:

Ձեռքբերումներ

• ԽՍՀՄ նկարիչների միության անդամ:

Այլ

• Ծնվել և մեծացել է Դոնի Ռոստովում, ուր նրա նախնիները տեղափոխվել են Ղրիմից XVIII դարում: Մանկությունն ու երիտասարդությունն անցել է Նոր Նախիջևանում:
• Օվանեսովի հայրը եղել է երաժիշտ՝ նվագախմբի կլարնետիստ: Կարապետ Օվանեսովը եղել է Միքայել Նալբանդյանի հուղարկավորության նվագախմբի դիրիժորը: Նրա գլխավորած նվագախումբը շատ հայտնի էր քաղաքում:
• Պենզայի ուսումնարանում սովորելու ժամանակահատվածի աշխատանքներից շատերը վաճառվել են Իոսիֆ Պոկորնու Դոնի Ռոստովում գտնվող խանութում:
• Օվանեսով՝ Պենզայի ուսումնարանն ավարտած բոլոր համակուրսեցիները՝ Համբարձումյանը, Գագաևը, Դանիշինը, Նենաշևը, ավելի ուշ տեղափոխվել են Դոնի Ռոստով:
• 1906թ., ավարտելով Պենզայի ուսումնարանն ու արդեն ամուսնացած լինելով՝ Օվանեսովը կնոջ հետ անցնում է հարազատ Նոր Նախիջևան:
• 1912թ. Օվանեսովը ծանոթանում է ապահովագրական ընկերության տնօրեն Ա.Վ. Բիրբուչուկի ընտանիքի հետ: Նա նկարել է Բիրբուչուկի, նրա կնոջ և 5 ամյա որդու մեծ դիմանկարը: Այս ընտանիքում Օվանեսովը ծանոթացել է կոմպոզիտոր Գնեսինի հետ: Վերջինս հաճախ էր լինում այս ընատնիքում այն պատճառով, որ Բիրբուչուկի կինը՝ Ֆաինան, տաղադնավոր դաշնակահարուհի էր, ով տիրապետում էր հիանալի տեխնիկայի և բարձրակարգ կատարողական վարպետությամբ: Գնեսինն այդ ժամանակ դասավանդում է կոնսերվատորիայում, ինչպես նաև «Երաժշտությունն ու գեղարվեստը» թեմայով դասախոսություններ էր կարոդում «Նրբագեղ արվեստների միությունում»:
• 1917թ. Օվանեսովը նկարում է «Մայր» նկարը, որը, ըստ Մարտիրոս Սարյանի, Օվանեսովի լավագույն աշխատանքն էր: Նկարը ստեղծվել է հայ ազգի 1915թ. ողբերգության ազդեցության ներքո: Ըստ Օվանեսովի հիշողությունների՝ նկարի համար բնորդուհի չի պահանջվել, քանի որ ոչ մի բնորդուհի չէր կարող փոխանցել այն ողբերգությունն ու այն դինամիկան, որն արտահայտել է նկարիչը: «Մայր» կտավը հանրության ուշադրությունը գրավել է նաև 1920-ական թթ. քաղաքային ցուցահանդեսներում, երբ սովետական կարգերի հաստատումից հետո Ռոստովի գեղարվեստական կյանքը սկսեց հոսել նորմալ հունով: Այն նաև մեծ ուշադրության արժանացավ նկարչի՝ 1963թ. տեղի ունեցած անհատական ցուցահանդեսի ժամանակ:
• 1917թ. ստեղծվել է «Մայրը» կտավի 2-րդ տարբերակը: Այն ունի հետևյալ բովանդակությունը. խորը մթնշաղ, թիկունքով ծառին հենված հոգնած մայրը քնել է, իսկ երեխան պտտվում է նրա շուրջը, չորս կողմը սարեր և դաշտեր: Այս կտավը, ինչպես և շատ այլ նկարներ (վերանդայով և շատրվանով բակի հատվածի էտյուդը, Ապահովագրական ընկերության տնօրեն Բիրբուչուկի ընտանիքի անդամների դիմանկարները) տարվել են արտասահման:
• 1918թ. Օվանեսովը նկարում է «Լողացող կանայք» մեծ կոմպոզիցիան, իսկ 1920թ.՝ «Մեղեդի» էսքիզը: Ստեղծագործական աշխատանքի համար քիչ ժամանակ էր ճարվում: Ժամանակի 80%-ը վատնում էր միջնակարգ կրթական հաստատություններում դասավանդելու վրա, այդ թվում նաև գեղարվեստական ուսումնարանում, ուր «Նրբագեղ արվեստների միության» կողմից դասավանդելու էր հրավիրված նաև նկարիչ Լանսերեն: Նրա արվեստանոց էին հաճախում Մարտիրոս Սարյանն ու հանրահայտ մոսկվացի նկարիչ Մանուկ Ալաջալովը, երկուսն էլ՝ Նոր Նախիջևանի բնիկներ: Ըստ Օվանեսովի հիշողությունների՝ նրանք երկար ժամանակ էին անցկացնում վիճելով գեղարվեստի, էտյուդների հանդեպ վերաբերմունքի մասին:
• 1919թ. Դոնի Ռոստովն ընկավ հեղափոխական շարժման մեջ: Այս շրջանում Օվանեսովն աշխատել է «Դոն-Ռոստում»: Այն ժամանակ հայտնի ծաղրանկարիչ Ա.Ն. Վորոնեցկին, նկարիչներ Կ.Պ. Ռոտովը, Բ. Պոկրովսկին, Ե.Վ. Ժակը և Օվանեսովը պատրաստում էին ագիտացիոն ցուցանակներ: Դրանք ամրացվում էին մեծ պատուհաններին: Ժողովրդին դրանք հետաքրքրում էին, ինչի ապացույցն էր մեծ թվով մարդկանց հավաքները «Դոն-Ռոստի» պատուհանների մոտ: Օվանեսովը նաև գրաֆիկական նկարիչ էր, այնպես որ նրա ունակություններ ամբողջովին բավարարում էին «Դոն-Ռոստում» աշխատանքի համար:
• 1921թ. ֆաբրիկանտ Իսկադորովի նախկին տանը բացվում է Վրուբելի անվան գեղարվեստական ուսումնարան: Ուսումնարանի տնօրենն էր քանդակագործ Մագդալինա Սերգեևնա Մագինյանը՝ Շարիետտա Մագինյանի հարազատ քույրը: Դա առաջին սովետական գեղարվեստական դպրցոն էր: Ուսումնարանում դասավանդում էին արվեստի հանրահայտ ներկայացուցիչներ Նիկոլայի Լենսերեն (Ճարտարապետ), Մարտիրոս Սարյանը, Ակիմ Օվանեսովը, Ագաջանյանը, Ալթուխովը (քանդակագործ Մոսկվայից): Դպրոցը, ցավոք, երկար չգոյատևեց:
• 1922թ. Մարտիրոս Սարյանը նկարիչ Ագաջանյանի հետ մեկնում է Երևան, իսկ Օվանեսովն աշխատանքի է անցնում Ռոստովի Պետական հրատարակչատանը:
• «Азчерхудожник»-ում աշխատելու տարիներին նկարիչներին ուղարկում են ստեղծագործական գործուղումների: Օվանեսովի «Колхозницы» հանրահայտ նկարը ստեղծվել է նրա՝ դոնյան կոլտնտեսություններ գործուղման հիման վրա: Այն ստեղվել է 1930-ական թթ. երկրորդ կեսին: Այն ներկայացնում է կանանց՝ կոլտնտեսուհիների՝ հավաքված այգու մոտ: Նկարչի ուշադրությունը գրավում են նոր մարդիկ կոլտնտեսային գյուղում: Հենց այդ ժամանակ է նա նկարում «Красный Октябрь» դիմանկարը: «Կինը մեծ ուժ է կոլտնտեսության մեջ» լոզունգից ոգևորված՝ Օվանեսովը ստեղծում է «Трактористка» կտավը, որը ձեռք է բերում մոսկովյան «Всекохудожник»-ը:
• Հայրենական Մեծ պատերազմի տարիներին Օվանեսովը կրկին անդրադառնում է մոր կերպարին, որը փրկում է իր զավակին: 1943թ. ստեղծում է ևս մեկ «Մայր» կտավ, որտեղ տեսնում ենք կոտորված շինություններ, թանձր ծուխ և պայթունների ու սարսափների միջով որդուն գրած վազող մայր:
• Սովետական արվեստի վերականգնման տարիներին Օվանեսովը ակտիվ մասնակցություն է ունենում քաղաքի գեղարվեստական կյանքին: Նա դառնում է Սովետական Միության նկարիչների միության ռոստովյան բաժանմունքի առաջին նախագահը:
• 1946թ. Ռոստ-Իզոյի պատվերով Օվանեսովը ստեղծում է «Ռոստովյան կայարանի գրավումը» կտավը: Այս կոմպոզիցիայի հերոսը բատալյոնի հրամանատար Ղուկաս Մադոյանն էր:
• Օվանեսովը մի քանի տարի շարունակ աշխատել է մի պատմական կտավի վրա, որի հերոսը դարձավ հեղափոխական-դեմոկրատ Գերցենի և Օգարևի դաշնակից Միքայել Նալբանդյանը: Ստեղծվել է նկարի 4 տարբերակ:
• Օվանեսովի արվեստը անքակտելիորեն կապված է Դոնի Ռոստովի և ռոստովյան շրջանի կյանքի հետ: Նա ծնվել և մեծացել է Դոնում, բայց ինչ էլ որ ստեղծում էր նա, ամեն մի աշխատանքում արտահայտվում էր նրա արվեստի ազգային բնավորությունը և սերը հագեցած գունային համադրությունների հանդեպ: Ռուսական ռեալիստական ավանդույթը խաչվում էր հայկական արվեստի գունագեղության և դեկորատիվության հետ:

Նկարներ

• 
• 
• 

  Օվանեսովի դիմանկարը, 1966 (նկարիչ՝ Ս.Ս. Սկոպցով, РОМИИ հավաքածուից)

• 

  Մայրը

• 

  Մ. Նալբանդյանի ձերբակալումը (РОМК հավաքածուից)

• 

  Մ. Նալբանդյանի ձերբակալումը (РОМК հավաքածուից)

• 

  Կանացի դիմանկար (РОМК հավաքածուից)

• 

  Դոնի կազակուհիները

• 

  Ռոստովը երեկոյան, 1937 (РОМИИ հավաքածուից)

• 

  Տունը Նոր-Նախիջևանում, որտեղ բնակվել ու ստեղծագործել է Ռաֆայել Պատկանյանը, 1946 (ՀԱՊ հավաքածուից)

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
• Рязанов В.В. От первого приюта до наших дней. Из истории изобразительного искусства Нахичевани-на-Дону. – Ростов-на-Дону: Изд-во ООО «Ковчег», 2011, С. 57-64.
• Донская Армения. Вып.1. Ростов/Дон, 2007.
• Малхасян А. Г. Страницы истории анийских, крымских и донских армян. Ростов/Дон, 2010.
• Рудницкая Ю. Л. «Художники Дона»., Л., Худ., РСФСР, 1987.
• Неопубликованные материалы художника Ованесова, РОМК, 60 –е годы 20 в.
• Рудницкая Ю.Выставка открыта // Вечерний Ростов. 12 октябрь 1961г.
• Ерифриади Н., Лукьянова Е. Жизнь в искусстве // Вечерний Ростов. 22 август 1963г.
• Ерифриади Н. Большое искусство // Вечерний Ростов. 22 ноябрь 1963г.
• Мальцев Н. Старейший художник Дона // Молот. 5 ноября 1963г.