Հարությունյան Յուրի Վարդանի

Հարությունյան Յուրի Վարդանի
Арутюнян Юрий Вартанович
Անգլերեն:	Harutyunyan Yuri
Հայերեն:	Հարությունյան Յուրի Վարդանի
Ծննդյան տարեթիվը:	20.08.1929
Ծննդավայրը:	Դոնի Ռոստով, Ռուսաստան
Համառոտ տվյալներ: Սոցիոլոգ-ազգագրագետ:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1929թ. օգոստոսի 20-ին Ռուսաստանի Դոնի Ռոստով քաղաքում:

Կրթություն

• 1949թ. ավարտել է ՀՊՄԻ-ն:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1953-1966թթ. աշխատել է ԽՍՀՄ ԳԱ պատմության ինստիտուտում:
• 1966-1986թթ.՝ Ազգագրության ինստիտուտի բաժանմունքի վարիչ:
• 1986-2000թթ.՝ ՌԳԱ Ազգագրության և մարդաբանության ինստիտուտի բաժնի ղեկավար:
• 2000թ.-ից՝ էթնոսոցիոլոգիական ուսումնասիրությունների խմբի ղեկավար:
• ՌԳԱ խորհրդական:

Ձեռքբերումներ

• 1961թ.՝ պատմական գիտությունների դոկտոր:
• 1972թ.՝ պրոֆեսոր:
• 1991թ.՝ ՌԳԱ թղթակից անդամ:
• ՌԳԱ Ազգային խնդիրների խորհրդի անդամ:
• 2008թ. նրան ընտրեց ՀՀ ԳԱԱ արտասահմանյան անդամ:
• Վիեննայի սոցիալական գիտական ոլորտի փաստաթղթավորման և հետազոտման կենտրոնի անդամ:

Այլ

• Աշխատանքները վերաբերում են ԽՍՀՄ տարածքում բնակվող ռուս և այլ ժողովուրդների գյուղական և քաղաքական բնակչության սոցիոլոգիայի, սոցիալական շարժունակության, պատմասոցիոլոգիայի և ժամանակակից հասարակության էթնոսոցիոլոգիայի հարցերին:
• 1966թ.` Յուրի Հարությունյանը տեղափոխվում է ՌԴ գիտությունների ակադեմիայի ազգաբանության և մարդաբանության ինստիտուտ: Այստեղ էլ նրա գլխավորությամբ սկսվում են լայնածավալ պատմասոցիոլոգիական հետազոտություններ՝ նվիրված գյուղի և ժամանակակից հասարակության խնդիրներին:
• Յուրի Հարությունյանի գլխավոր ներդրումը էթնոսոցիոլոգիայի հիմնադրումն է ԽՍՀՄ-ում: Էթնոսոցիոլոգիան հեռանկարային գիտական նոր ուղղություն է, որը գտնվում է սոցիոլոգիայի, պատմության և ազգագրության սահմանագծում:
• ԽՍՀՄ ՌԳԱ ազգագրության և մարդաբանության ինստիտուտի (ազգաբանության և մարդաբանության ժամանակակից ինստիտուտ) սոցիալական հետազոտությունների բաժնի աշխատակիցները Թաթարստանում (1967), այնուհետև Մոլդավիայում, Էստոնիայում, Վրաստանում և Ուզբեկստանում ծավալեցին լայնածավալ համեմատական և համադրական էթնոսոցիոլոգիական հետազոտություններ: Այս հանրապետություններում վերոնշյալ հետազոտությունները կատարվել են 1970-1980-ական թթ., ինչը թույլ տվեց ստանալ նախկին Խորհրդային Միությունում կատարվող սոցիալական և ազգային գործընթացների և՛ պատմական հաջորդականության, և՛ համաժամանակյա կտրվածքը:
• Անվանի գիտնականի ղեկավարությամբ «Ժամանակակից հասարակությունում մշակութային զարգացման ուղղությունն ու միտումները. մշակույթների փոխներգործությունը» ծրագրի շրջանակներում կատարվեցին հետազոտություններ, որոնց արդյունքները հրատարակվեցին Եվրոպական կոորդինացված գիտությունների կենտրոնի կողմից:
• Հետազոտությունները, որոնք կատարվել են և կատարվում են նրա ղեկավարությամբ, ընդգրկում են հարցերի լայն շրջանակ, որոնք վերաբերում են պատմությանը և գյուղին՝ գյուղի ներկայիս սոցիալական կառուցվածքի ձևավորմանը, դրա զարգացման հիմնական փուլերին ու միտումներին, գյուղական բնակչության և հասարակության ընդհանուր վերցրած հասարակական-մասնագիտական և ղեկավարող խմբերին, դրանց բնորոշմանը կյանքի տարբեր ոլորտներում (սոցիալ-տնտեսական, ընտանեկան-կենցաղային, մշակույթի ոլորտ և այլն), սոցիալական մոբիլության գործընթացներին:
• Պատմասոցիոլոգիական և էթնոսոցիոլոգիական գիտական ուղղությունների հիմնադիրն է:
• Հայաստանում Յուրի Հարությունյանի գիտական և կազմակերպչական գործունեությունը հատուկ նշանակություն է ձեռք բերում հայ էթնոսոցիոլոգիայի զարգացման գործում: Հայաստանի համար պատրաստելով երեք գիտակ էթնոսոցիոլոգների (Ռ. Կարապետյան, Ա. Գալստյան և Ռ. Օհանջանյան)՝ նա նպաստեց ՀՀ ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտում ձևավորելու էթնոսոցիոլոգիայի բաժին՝ նշանավոր հայ ազգագրագետ Էմմա Կարապետյանի գլխավորությամբ: Յուրի Հարությունյանի ընդհանուր ղեկավարությամբ Հայաստանում 1976-1980-ական թվականներին իրականացվել է առաջին էթնոսոցիոլոգիական հետազոտությունը: Ապա հաջորդաբար նրա մասնակցությամբ և ազդեցությամբ Հայաստանում կրկնվեցին 1993, 2003, 2005, 2007 և 2010 թվականների էթնոսոցիոլոգիական հետազոտությունները:
• Յուրի Հարությունյանի նախաձեռնությամբ խորհրդաամերիկյան հինգ գիտաժողովների ընթացքում խնդիր դրվեց հայերի միացյալ հետազոտությանը՝ սեփական և այլ էթնիկ միջավայրում, որը մեկնարկել էր «Էթնոսը սեփական և այլ էթնիկ միջավայրում» ընդհանուր բանավեճի շրջանակներում: Այս խնդիրների նպատակով Հայաստանում կազմակերպվեց հատուկ գիտաժողով:
• Զարգացնելով համագործակցությունը ՀՀ ԳԱԱ-ի հետ Յուրի Հարությունյանի առաջարկությամբ ՀՀ ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտը մշակել է «Սեփական և այլ ազգի միջավայրերում հայերի համեմատական հետազոտության հիմնական ուղղությունները, ուսումնասիրության խնդիրներն ու հեռանկարները» թեմայով նպատակային ծրագրի նախագիծը: ՀՀ կառավարությունը հաստատել է նպատակային ծրագիրը, որի գիտական խորհրդատուն է Հարությունյանը: *Նախատեսվում է 2011-2014թթ. իրականացնել հայ էթնոսի համեմատական հետազոտությունները ՀՀ-ում, Իրանում, ՌԴ-ում և ԱՄՆ-ում:
• 2003թ.-ին Երևանում մասնակցել է «Հայագիոտւթյան արդի վիճակը և զարգացման հեռանկարները» միջազգային համաժողովին:
• Հարությունյանի բազմաթիվ գործեր թարգմանվել են անգլերեն, ֆրանսերեն, ճապոներեն, լեհերեն և այլ լեզուներով:

Մատենագիտություն

• Հարությունյան Յ. Վ., Էստոնիա. Մայրաքաղաքային բնակիչներ, հետազոտություն, 1994:
• Հարությունյան Յ. Վ., Վրաստան. մայրաքաղաքային բնակիչներ, հետազոտություն, 1997:
• Հարությունյան Յ. Վ., Ռուսաստան. մայրաքաղաքային բնակիչներ, հետազոտություն, 1994:
• Հարությունյան Յ. Վ., Ռուսաստան. քաղաքի և գյուղի բնակիչներ, հետազոտություն, 1995:
• Հարությունյան Յ. Վ., Մոլդովա. մայրաքաղաքային բնակիչներ, հետազոտություն, 1994:
• Հարությունյան Յ. Վ., Ուզբեկստան. մայրաքաղաքային բնակիչներ, հետազոտություն, 1996:
• Հարությունյան Յ. Վ., Ռուսական էթնոսոցիոլոգիական ակնարկներ, գիտական աշխատություն, 1992:
• Հարությունյան Յ. Վ., Հետխորհրդային Ռուսաստանի հասարակության սոցիալական կառուցվածքի մասին, գիտական աշխատություն, 2002:
• Հարությունյան Յ. Վ., Հետխորհրդային ազգերի Տրանսֆորմացիա, աշխատություն, 2003:
• Հարությունյան Յ. Վ., Ռուսներ. էթնոսոցիոլոգիական հետազոտություններ, աշխատություն, 2007:
• Հարությունյան Յ. Վ., Ռուսական նույնականության էթնիկական բաղադրիչների մասին, աշխատություն, 2009:
• Հարությունյան Յ. Վ., Ռուսներ. էթնոսոցիոլոգիայում ազգային-քաղաքացիական նույնականացման ձևավորման խնդիրներ, 2009:
• Հարությունյան Յ. Վ., Ռուսաստանում հայկական համայնքի մասին, աշխատություն, 2011:
• Հարությունյան Յ. Վ., Մեքենատրակտորային կայանների պատմական դերը և դրանց վերակառուցումը, հետազոտություն, 1958:
• Հարությունյան Յ. Վ., Խորհրդային գյուղացիական դասը Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ, հետազոտություն, 1964, 1970:
• Հարությունյան Յ. Վ., Գյուղի սոցիոլոգիական հետազոտման փորձ, հետազոտություն, 1968:
• Հարությունյան Յ. Վ., ԽՍՀՄ-ի գյուղացիական դասի սոցիալական կառուցվածքը, հետազոտություն, 1971:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր(կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ.,Հ.1,Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
• ՆԵՐԿԱՅԱՑՆՈՒՄ Է ՀՀ ԳԱԱ ՍՓՅՈՒՌՔԻ ԲԱԺԻՆԸ: