Գուլակյան Արմեն Կարապետի

Գուլակյան Արմեն Կարապետի
Гулакян Армен Карапетович
Անգլերեն:	Goulakyan Armen
Հայերեն:	Գուլակյան Արմեն Կարապետի
Ծննդյան տարեթիվը:	20.10(01.11).1899
Ծննդավայրը:	Թիֆլիս, Վրաստան
Մահվան տարեթիվը:	22.09.1960
Մահվան վայրը:	Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն
Համառոտ տվյալներ: Ռեժիսոր, դրամատուրգ, թատերական գործիչ, մանկավարժ:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1899թ. հոկտեմբերի 20-ին (նոյեմբերի 1) Վրաստանի մայրաքաղաք Թիֆլիսում:

Մահացել է 1960թ. սեպտեմբերի 22-ին Հայաստանի Խորհրդային Հանրապետության մայրաքաղաք Երևանում:

Կրթություն

• 1921թ. ավարտել է Թիֆլիս Ներսիսյան դպրոցը:
• 1919թ. սովորել է Օ. Սևումյանի ստուդիայում:
• 1921-1925թթ. սովորել է Մոսկվայի հայկական դրամատիկական ստուդիայում:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1927թ.-ից՝ Երևանի Սունդուկյանի անվան թատրոնի ռեժիսոր:
  • 1930-1938 և 1944-1953թթ.՝ գլխավոր ռեժիսոր:
• 1938-1945 և 1958-1960թթ.՝ Օպերայի և բալետի թատրոնի գլխավոր ռեժիսոր:
• 1944թ.-ից՝ Երևանի գեղարվեստաթատերական ինստիտուտի դասախոս:
• 1946-1954թթ.՝ ԽՍՀՄ Գլխավոր խորհրդի պատգամավոր:
• 1955-1956թթ.՝ Ռուսական թատրոնի գլխավոր ռեժիսոր:

Բեմադրություններ Գ. Սունդուկյանի անվան թատրոնում

• «Մանդատ», Ա. Բուրջալյան:
• «Խաթաբալա», Գ. Սունդուկյան, 1927:
• «Սերը ծփենիների տակ», Յու. Օ'Նիլի, 1928 (Ֆրիդի հետ համատեղ):
• «Խռովություն», Դ. Ֆուրմանով և Ս. Պոլիվանով, 1928 (Ֆրիդի հետ համատեղ):
• «Մեծապատիվ մուրացկաններ», Հ. Պարոնյան, 1928:
• «Ֆրից Բաուեր», Վ. Սելիխովա և Ն. Սացի, 1929:
• «Ցասում», իր պիեսը, 1929:
• «Ռելսերը զրնգում են», Վ. Կիրշոն, 1929:
• «Պեպո», Գ. Սունդուկյան, 1929:
• «Քամիների քաղաքը», Վ. Կիրշոն, 1929 (Ռ. Սիմոնովի հետ համատեղ):
• «Ինգա», Ա. Գլեբով, 1929:
• «Առաջին հեծելազորը», Վ. Վիշնևսկի, 1930:
• «Օղակում», Վ. Վաղարշյան, 1930
• «Տեմպ», Ն.Պոգոդին, 1931:
• «Նավթ», Վ. Վաղարշյան, 1932:
• «Պատվի խնդիր», Ի. Միկիտենկո, 1932:
• «Հատակում», Մ. Գորկի, 1932:
• «Ֆոսֆորային շող», Դ. Դեմիրճյան, 1932:
• «Մակբեթ», Ու. Շեքսպիր, 1933:
• «Ֆիգարոյի ամուսնությունը», Պ. Բոմարշե, 1933:
• «Ուրիշի երեխան», Վ. Չկվարկին, 1934:
• «Նապոլեոն Կորկոտյան», Դ. Դեմիրճյան, 1934:
• «Պեպո», Գ. Սունդուկյան, 1935:
• «Շահնամե», Մ. Ջանան, 1935:
• «Ամպրոպ», Ա. Օստրովսկի, 1935:
• «Պլատոն Կրեչետ», Ա. Կորնեյչուկ, 1935:
• «Երեք երգ», Գ. Սարյան, 1935:
• «Հացի խնդիր», Պ. Պռոշյան, 1937:
• «Օթելլո», Ու. Շեքսպիր, 1940:
• «Խաթաբալա», Գ. Սունդուկյան, 1945:
• «Արշալույսին», իր պիեսը, 1945 (Վ. Վարդանյանի հետ համատեղ):
• «Բարձրունքներում», Գ. Բորյան, 1947:
• «Պեպո», Գ. Սունդուկյան, 1948:
• «Այս աստղերը մերն են», Գ. Տեր-Գրիգորյան և Լ. Կարագյոզյան, 1949:
• «Դիմակահանդես», Վ. Լերմոնտով, 1949:
• «Ընտանիք», Ի. Պոպով, 1950:
• «Կենդանի դիակ», Լ. Տոլստոյ, 1950:
• «Մաշենկա», Ա. Աֆինոգենով, 1951:

Բեմադրություններ օպերայի և բալետի թատրոնում

• «Անուշ», Ա. Տիգրանյան, 1935, 1939, 1950, 1956:
• «Կարմեն», Ժ. Բիզե, 1941:
• «Աիդա», Ջ. Վերդի, 1941:
• «Օթելլո», Ջ. Վերդի, 1942:
• «Իվան Սուսանին», Մ. Գլինկա, 1942:
• «Հուգենոտներ», Ջ. Մեյերբեր, 1943:
• «Չիո-Չիո-Սան», Ջ. Պուչչինի, 1944:
• «Արշակ Բ», Տ. Չուխաճյան, 1945:
• «Իոլանտա», Պ. Չայկովսկի, 1947:
• «Դավիթ Բեկ», Ա. Տիգրանյան, 1952, 1953:
• «Ֆաուստ», Գ. Գունո, 1958:
• «Պարահանդես-դիմակահանդես», Ջ. Վերդի, 1960:
• «Լուսաբացին», Ա. Ստեփանյան, 1960:

Բեմադրություններ Ստանիսլավսկու անվան ռուսական թատրոնում

• «Պատվի համար», Շիրվանզադե, 1955:

Բեմադրություններ Պարոնյանի անվան երաժշտական կոմեդիայի թատրոնում

• «Արշին մալ-ալան», Ու. Հաջիբեկով:

Բեմադրություններ Պատանի հանդիսատեսի թատրոնում

• «Պայթյուն», Ս. Շչերբակով և Գ. Սմիրնով, 1929:

Դերեր կինոյում

• «Նամուս», դրվագ, 1925:
• «Պեպո», Դուդուլ, 1935 (համառեժիսոր):

Ձեռքբերումներ

• 1940թ.՝ ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ:
• 1945թ.՝ ԵԳԹԻ պրոֆեսոր:
• 1946թ.՝ ԽՍՀՄ Պետական մրցանակ («Արշակ Բ» օպերայի բեմադրության համար):
• 1951թ.՝ ԽՍՀՄ Պետական մրցանակ («Այս աստղերը մերն են» ներկայացման բեմադրության համար):
• Լենինի շքանշան:

Այլ

• Փոքր տարիքից մասնակցում է դպրոցական ներկայացումներին, հաճախում հայկական դրամատիկական խմբի ներկայացումներին, դառնում է Զուբալովի տան դրամատիկական սեկցիայի մշտական հաճախորդը և մասնակցում նրա աշխատանքներին:
• 1917թ. առաջին անգամ նա գալիս է Օ.Սևումյանի ստուդիա: Գուլակյանի վրա մեծ տպավորություն է թողնում Շ.Մերիի «Հիդրա» պիեսի Օ.Սևումյանի բեբադրությունը, սովորում է ստուդիայում 1919թ.: Օ.Սևումյանը դառնում է Գուլակյանի ռեժիսուրայի առաջին ուսուցիչը, իսկ Գուլակյանը՝ նրա ուշիմ և ընդունակ աշակերտը:
• Դառնում է Ամո-Խարազյանի թատրոն-ստուդիայի աշակերտ:
• 1921թ. Թիֆլիսում հիմնադրվում է Ստեփան Շահումյանի անվան «Որոնումների թատրոն» Լևոն Քալանթարի և Ստեփան Քափանակյանի ղեկավարությամբ, Գուլակյանը ընդունվում է թատրոն իբրև դերասան և ռեժիսորի օգնական:
• 1921-1924թթ. սովորում է Մոսկվայի հայկական դրամատիկական ստուդիայում: Սովորում է Սերաֆիմա Բիրմանի, Յուրի Զավադսկու, Գեորգի Բուրջալովի, Սուրեն Խաչատրյանի, Բորիս Շչուկինի, Ռուբեն Սիմոնովի մոտ։ Նա միաժամանակ մասնավոր դասեր է առնում Վ.Տատարինովի մոտ, հետևում Վախթանգովի ստուդիայի, Ա.Թաիրովի Կամերային թատրոնի, Վ.Մեյերխոլդի թատրոնի ներկայացումների։ Կ.Ստանիսլավսկու ուսմունքը նրա համար դառնում է թատերական արվեստի անսասան հիմք: Հիանալով Վ.Մեյերխոլդի ու Ա.Թաիրովի վարպետությամբ, նրանց ռեժիսորական արվեստով, Գուլակյանը գտնում է, որ այդ ռեժիսորների աշխատանքներում արտաքին գրավչությունը խեղդում է թատերական ստեղծագործության հոգեբանական մշակումը:
• 1925թ. Թիֆլիս վերադառնալով՝ Ա.Գուլակյանը ընդունվում է հայկական թատրոն, սկզբում իբրև տեխնիկական, ապա՝ որպես երկրորդ ռեժիսոր։ Գուլակյանը փորձում է ինքնուրույն թատրոն-ստուդիա կազմակերպել Մոսկվայի հայկական դրամատիկական ստուդիայի այն շրջանավարտներից, որոնք գտնվում էին Թիֆլիսում: Սակայն Գուլակյանին այդպես էլ չի հաջողվում դա անել։ Նրան հաջողվում է Թիֆլիսի հայկական թատրոնի խաղացանկ մտցնել Հ.Պարոնյանի«Մեծապատիվ մուրացկաններ» պիեսը վերականգնելով Մոսկովյան ստուդիայում Ռուբեն Սիմոնովի բեմադրությունը:
• Ա.Գուլակյանի առողջական խնդիրների պատճառով ստիպված է լինում 1926թ. բնակվելու Դիլիջանում: Այդ տարիներին երկրի թատերական ասպարեզում հրապուրվել է մի նորաձև թատրոն, որ կոչվում էր «Կապույտ բաճկոն»: Գուլակյանը ձեռնարկում է Դիլիջանւմ Երևանում «Երևանի բանվորական շրջիկ թատրոն»ի կազմակերպմանը, ինքը գրում է սցենարներ, բեմադրում և մասնակցում դրանց բեմադրությանն իբրև դերասան: Այդ թատրոնի մի շարք ներկայացումներ սկսում են դիլիջանցիների մեջ հաջողություն վայելել: Սակայն որքան էլ Գուլակյանը հրապուրվեր «Կապույտ բաճկոններ» թատրոնով, նրա նպատակը մնում էր մեծ բեմը: Առողջական վիճակը թույլ տալուն պես, Գուլակյանը տեղափոխվում է Երևան և ընդունվում Առաջին պետթատրոն:
• 1927թ. Գուլակյանը օգնում է ռեժիսոր Լևոն Քալանթարին «Բուքը» բեմադրության ընթացքում։ Հանրապետության առաջատար թատրոնում կատարած մի քանի ամսվա աշխատանքով Ա.Գուլակյանն իրեն դրսևորում է իբրև մասնագիտորեն պատրաստված ռեժիսոր: 1927թ. դեկտեմբերին Ա.Գուլակյանը առաջին անգամ ինքնուրույն բեմադրում է Գ.Սունդուկյանի «Խաթաբալա» պիեսը: 1929թ. Ա.Գուլակյանը բեմադրում է Սունդուկյանի «Պեպո» պիեսը: «Պեպոն» բեմադրության մեջ բաժանված էր 21 պատկերի, որոնց մի մասը վերցված էր Սունդուկյանի այլ պիեսներից, կամ էլ նույն պիեսի հեղինակային ծանոթագրություններից։ Երրորդ, առավել վճռական քայլը «Մակբեթն» էր 1933թ.: Այս բեմադրության մեջ Գուլակյանն արմատապես վերանայել է հեղինակային կոնցեպցիան, փոխարենն առաջադրելով իրենը: Հենց այս երեք աշխատանքներում էլ Գուլակյանին հաջողվում է ստեղծել բեմական հետաքրքիր իրադրություններ, վատ թատերայնությամբ բացահայտել սեփական մտահղացումը: Սա Ա.Գուլակյանի ռեժիսորական երիտասարդության փարձարարական շրջանն է եղել:
• 1929թ. նոյեմբերի 29-ին Տիգրան Շամիրխանյանի գլխավորությամբ՝ Ս.Շչերբակովի և Գ.Սմիրնովի «Պայթյուն» պիեսի բեմադրությամբ բացվեց Երևանի Պատանի հանդիսատեսի թատրոն: Առաջին ներկայացումների հեղինակներն են եղել Ա.Գուլակյանը և Տ.Շամիրխանյանը՝ թատրոնի գեղարվեստական ղեկավարը: Նույն այս շրջանում Գուլակյանը բեմադրում է նաև սովետական թատերագրության երկեր, շատ եռանդուն աշխատում է հայ թատերագիրների, մասնավորապես Դերենիկ Դեմիրճյանի, Վաղարշ Վաղարշյանի պիեսների բեմադրության վրա: 1934թ. բեմադրված «Նապոլեոն Կորկոտյան» կատակերգություն հեղինակն ու բեմադրողը մեղադրվում է այն բանում, որ նրանք աղավաղել էին նոր գյուղի իրական պատկերը, դրա մեջ տեսել էին միայն արատներ, տարվել իրականության ստվերոտ կողմերի պատկերմամբ, չափազանցրել բացասական կերպարները։
• 1930-ական թթ. վերջին Գուլակյանը հազվադեպ է բեմադրում դրամատիկական գործեր, իսկ 1938-ից թ. անցնում է օպերային ռեժիսուրային։
• Բեմադրություններին հատուկ էին գաղափարական մտահաղացման հստակությունը, ամուր, արտահայտիչ միզանսցենները, կերպարի հոգեբանական, պլաստիկ ամբողջականությունը:
• Օպերային ներկայացումներում դրսևորվել է մոնումենտալ ընդհանրացման ձգտումը:
• Երևանում Արմեն Գուլակյանի անունով կոչվել է փողոց:

Նկարներ

• 
• 
• 
• 
• 

  Տեսարան Լև Տոլստոյի «Կենդանի դիակ» պիեսի բեմադրությունից

• 

  «Պեպո», 1929

• 

  «Պեպո», 1929

• 

  Ուսանողների հետ (Արմեն Խոստիկյան, Վլադիմիր Աբաջյան, Գևորգ Էլբակյան)

• 

  Ձախ կողմում՝ Հրաչյա Ներսիսյան,աջ կողմում՝ Վահրամ Փափազյան

• 

  Ավետ Ավետիսյան հետ

• 

  Ձախից աջ՝ Հրաչյա Ներսիսյան, Ավետ Ավետիսյան, Արմեն Գուլակյան

• 

  Ձախ կողմում` Ավետիք Իսահակյան, Հայկանուշ Դանիելյան, աջ կողմում` Շարա Տալյան, վերևում` Ավետ Ավետիսյան, Վավիկ Վարդանյան

• 

  Ձախից` Արմեն Գուլակյան, Վարդան Աճեմյան, Անահիտ Մասչյան, Գուրգեն Ջանիբեկյան, Տիգրան Շամիրխանյան, 1950թ.

Տեսանյութեր

• Արմեն Գուլակյան, Խոսող գրքեր:

Մատենագիտություն

• Գուլակյան Ա.Կ., Պիեսներ, Ե., 1963:

Պիեսներ

• Գուլակյան Ա.Կ., Արշալույսին, 1937:
• Գուլակյան Ա.Կ., Մեծ բարեկամություն, 1939:
• Գուլակյան Ա.Կ., Գանձ, 1940:
• Գուլակյան Ա.Կ., Ցասում, 1942:
• Գուլակյան Ա.Կ., Օրեր, մարդիկ անմոռաց, 1957:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
• Հարությունյան Բ., Արմեն Գուլակյան, Ե., 1985:
• Հայ սովետական թատրոնի պատմություն, Երևան, 1967:
• Большая советская энциклопедия. 3-е издание. М., 1970-77.
• Ноев Ковчег. Информационно-аналитическая газета армянской диаспоры стран СНГ. № 02 (84). 2005, февраль.
• Театральная энциклопедия. Том 1/Глав. ред. С. С. Мокульский - М.: Советская энциклопедия, 1961.- 1214 стб. с илл., 12 л. илл.
• Արմեն Գուլակյան, Գաբրիել Սունդուկյանի անվան ազգային ակադեմիական թատրոն:
• Արմեն Գուլակյան, AV Production:
• Արմեն Գուլակյան, Հայակական հանրագիտարան:
• Արմեն Գուլակյան, Հայ մարդ: