Избранные персоналии
Բովանդակություն
Персоналия-1
Հակոբյան Հրանուշ Հրանտի (12.04.1954) - ՀՀ սփյուռքի նախարար: Իրավաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ՀՀ արտակարգ լիազոր դեպան, «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհրդի անդամ, «Հայ-ամերիկյան առողջապահության կենտրոնի»-ի համահիմնադիր, Հայ կանանց միջազգային միության նախագահ, ԳՊՀ խորհրդի նախագահ, ԵՊՀ և ԵԲՀ խորհուրդների անդամ, Երիտասարդական խորհրդարանի հիմնադիր, ՀՀԿ գործադիր մարմնի անդամ:
Պարգևատրվել է «պատվո նշան», «Արռեքների համար» (Ֆրանսիայի նախագահի կողմից), «Մխիթար գոշ», Հակեպի ՀԲԸՄ Հայ Երիտասարդաց Ընկերակցության ոսկե, «Խաչատուր Աբովյան» և այլ շքանշաններով:
Եղել է ՀԼԿԵՄ կենտկոմի առաջին քարտուղար, ՀԽՍՀ Գերագույն խորհրդի պատգամավոր, ԳԽ նախագահության անդամ, ՀՀ ԱԺ պատգամավոր, ԱԺ սոցիալական առողջապահության և բնության պահպանության հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ, ԱԺ գիտության, կրթության, մշակույթի և երիտասարդության հարցերի մշտական հանձնաժողովի նախագահ, ՀՀ սոցիալական ապահովության նախարար:
Персоналия-2
Բալասանյան Սերգեյ Իշխանի (25.09.1925 — 03.10.2003) - Երկրաբան, երկրաբանա-հանքաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ՀԽՍՀ գիտությունների վաստակավոր գործիչ:
Եղել է ԵՊՀ երկրաբանության ֆակուլտետի դեկան, հանքաբանության և ապրագիտության ամբիոնի պատվավոր վարիչ:
Հեղինակ է «Երկրաքիմիա» ուսումնական ձեռնարկի:
Արժանացել է ՀՀ «Անանիա Շիրակացի» մեդալի:
Персоналия-3
Արաբո (1863 — 1893) - Ֆիդայի, ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ:
Պատրաստել է զինված խմբեր Տարոնում և Սասունում, գործել է Կովկասում, մասնակցել է ՀՀԴ կուսակցության Թիֆլիսի առաջին ընդհանուր ժողովին:
Արաբոյի խիզախությունը գովերգող երգեր են հյուսվել:
Персоналия-4
Լազարև Իվան Դավթի (1820 — 14.08.1879) - Գեներալ-լեյտենանտ, ռազմական գործիչ:
Եղել է Մեխթուլինյան խանության և Դարգինյան շրջանի կառավարիչ, Միջին Դաղստանի զորքերի հրամանատար, Ժամանակավոր զինվորական կառավարության պետ, հետևակային դիվիզիայի պետ, Կովկասյան բանակի հրամանատարության սպա, Բայրաքդարյան զորաջոկատի պետ, Կարսը պաշտպանած կորպուսի հրամանատար, Կովկասյան երկրորդ կորպուսի հրամանատար, Ախալ-Թեքինյան էքսպեդիցիայի հրամանատար: Մասնակցել է 1861 և 1863թթ. Դաղստանի խռովություններին:
Պարգևատրվել է Սուրբ Գևորգի II, III և IV աստիճանի շքանշաններով:
Персоналия-5
Սուրմալյան Հարություն Արմենակի (21.09.1970) - Դոնի Նոր Նախիջևանի հայկական համայնքի վարչության նախագահ, Ռոստովի մարզի Օրենսդրական Ժողովի (ՌՄ ՕԺ) պատգամավոր, «Հայազգ» հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ:
Տնտեսական գիտությունների թեկնածու, Ռոստովի մարզի Հանրային պալատի անդամ, Սուրբ Սերաֆիմ Սարովսկու ռուսական ուղղափառ եկեղեցիների և Սուրբ Երրորդություն եկեղեցական համալիրի հոգաբարձուների խորհրդի անդամ:
Եղել է «Նոր Նախիջևան» խորհրդի նախագահ, «Սբերբանկի» մենեջեր, «Սբերբանկ կապիտալ» ընկերության հարավ-արևմտյան մասնաճյուղի ղեկավար, «СБ Инвест» և «Галактика» ընկերությունների ղեկավար, «Նոր Նախիջևան» կազմակերպության նախագահ, Ռոստովի մարզի Օրենսդիր ժողովի պատգամավոր, Ռոստովի համայնքի հայկական եկեղեցիների հոգաբարձուների խորհրդի նախագահ:
Զբաղվում է բարեգործությամբ, հասարակակն և մանկավարժական գործունեությամբ, Դոնի հայկական եկեղեցիների գերականգմամբ և բարեկարգմամբ, մի շարք գիտական հոդվածների հեղինակ է:
Արժանացել է ՀՀ «Դրաստամատ Կանայան», «Բարեխղճության և բարեգործության համար», «Մովսես Խորենացի», ՀՀ Ազգային ժողովի ոսկե, ՀՀ սփյուռքի նախարարության ոսկե մեդալների, «Ռոստով մարզը 75 տարեկան է» հուշամեդալի, «Փառքի դափնիներ» միջազգային մրցանակի:
Персоналия-6
Սիմոնյան Արամ Հրաչիկի (12.04.1955) - ԵՊՀ ռեկտոր, ՀՀԻ տնօրեն, ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ, պ.գ.դ., պրոֆեսոր:
Հեղինակ է 85 գիտական աշատանքների, որոնցից 4-ը մենագրություններ են: Նրա ղեկավարությամբ պաշտպանվել է վեց թեկնածուական ատենախոսություն: Մասնակցել է բազմաթիվ միջազգային և հանրապետական գիտաժողովների:
Եղել է ՀԽՍՀ ԳԱ Պատմության ինստիտուտի գիտաշխատող, ԵՊՀ պատմության ամբիոնի դոցենտ, ԵՊՀ գիտքարտուղար, ուսումնական վարչության պետ, ուսումնական աշխատանքների գծով պրոռեկտոր:
Персоналия-7
Զեյթունցյան Պերճ Արմենակի (18.07.1938) - Գրող, հրապարակախոս, դրամատուրգ, թարգմանիչ, ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ, Հռոմի հասարակական գիտությունների և արվեստների Տիբերինա ակադեմիայի թղթակից անդամ, Երևանի պատվավոր քաղաքացի:
Եղել է ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ, «Հայֆիլմի» սցենարական-խմբագրական կոլեգիայի անդամ, «Երևան» ստուդիայի գեղարվեստական ֆիլմերի միավորման գլխավոր խմբագիր, ՀԳՄ վարչության քարտուղար, «Աղբյուր» ամսագրի խմբագիր, ՀՀ մշակույթի նախարար:
Արժանացել է ՀՀ Պետական, «Ոսկե եղեգն» գրական պետական, Թեքեյան մշակութային միության «Հայկաշեն Ուզունյան», «Ոսկե գրիչ» մրցանակների, «Մովսես Խորենացի» մեդալի, հայ եկեղեցու «Սուրբ Սահակ - Սուրբ Մեսրոպ» պատվո շքանշանի:
Персоналия-8
Գևորգ Չավուշ (1870-1907) - Հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ, ֆիդայի, ՀՀԴ կուսակցության անդամ:
Գործել է Արաբոյի՝ առաջին հայդուկային խմբում, համագործակցել է Մեծն Մուրադի և Միհրան Տամատյանի հետ, մասնակցել է Սասունի ինքնապաշտպանական մարտերին, Աղբյուր Սերոբի սպանությունից հետո կազմակերպել է մատնիչ Ավեի և Խալիբ Բեյի սպանությունը, ապարդյուն ջանքեր է գործադրել հայ-քրդական համագործակցություն ստեղծելու համար:
Գևորգ Չավուշի կռիվները (շուրջ 40) ենթացել են կազմակերպված և գրեթե միշտ ավարտվել հաղթանակով: Դրանք կարևոր դեր են գրավում հայդուկային շարժման պատմության մեջ: Ժողովուրդը երգեր է հյուսել Գևորգ Շավուշի մասին:
Персоналия-9
Բեկնազարյան Համո (Համբարձում) Իվանի (19(31).05.1892) - Կինոռեժիսոր, կինոդերասան, ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ:
Եղել է պրոֆեսիոնակ ըմբիշ, Մարոնի կեղծանունով ելույթներ է ունեցել կրկեսում, մասնացկել միջազգային մրցումների: Նկարահանվել է ռուսական կինոյում, եղել է Վրաստանի լուսժողկոմատի կինոբաժանմունքի վարիչ, ապա՝ պետկինոարդի ստուդիայի տնօրեն և գեղարվեստական ղեկավար:
Հինադրել է «Հայֆիլմ» կինոստուդիան: Այսօր այն կրում է Համո Բեկնազարյանի անունը:
«Զանգեզուր» ֆիլմի համար ստացել է II աստիճանի Ստալինյան մրցանակ:
Персоналия-10
Մելքոնյան Մոնթե Չառլզի (1957-1993) - Հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ, հայկական բանակի փոխգնդապետ, Հայաստանի ազգային հերոս, Արցախի հերոս, հնագիտության պրոֆեսոր:
Մասնացկել է Բեյրութի հայկական թաղամասի պաշտպանական կռիվներին, եղել է Հայաստանի ազատագրության հայ գաղտնի բանակի (ԱՍԱԼԱ) գլխավոր ռազմական մարզիչ: Զինվորագրվել է Արցախի պաշտպանությանը, հիմնադրել է «Հայրենասիրական ջոկատը», եղել է Մարտունիի պաշտպանական շրջանի հրամանատար: Մասնակցել է ՀՀ Իջևանի, Ճամբարակի, ԼՂՀ Շահումյանի, Մարտունիի շրջանների ինքնապաշտպանական և ազատագրական մարտերին: Ղեկավարել է Մարտունիի, Քելբաջարի, Աղդամի ազատագրական ռազմական գործողությունները:
Պարգևատրվել է 1-ին աստիճանի Մարտական խաչով, ՀՀ «Հայրենիք» և ԼՂՀ «Ոսկե արծիվ» շքանշաններով:
Երևանում ստեղծվել է «Մոնթե Մելքոնյան» հիմնադրամը, նրա անունով է կոչվել ՊՆ ռազմական ուսումնարանը: Երևանում բացվել է նրա անունուվ համալսարան: Մոնթեի անունով է կոչվել նաև Մարտունո շրջկենտրոնը՝ Մոնթեաբերդ:
Персоналия-11
Գյուրջյան Գաբրիել Միքայելի (1892-1987) - ՀԽՍՀ ժողովրդական նկարիչ, պրոֆեսոր, խորհրդահայ կերպարվեստի սկզբնավորողներից:
Դասավանդել է ԵԳԱՏ-ում, ԵՊԻ-ում, ԵԳԹԻ-ում: Եղել է ՀՆՄ նախագահ:
Բնանկարում հասել է ընդհանրացման: Սկզբնավորել, զարգացրել է արդիական բնանկարի ժանրը հայ կերպարվեստում: Ճանաչվել է նկարչության տեխնոլոգիայի գաղտնիքներին տիրապետող վարպետ:
Персоналия-12
Գոչունյան Միսաք (1863-1913) - Գրող, հրապարակախոս, «Մանզումեի Էֆքյար» և իր հիմնած «Ժամանակ» թերթերի խմբագիր:
Աշխատակցել է «Հայրենիք», «Նոր դար», «Արևելյան մամուլ», «Սապահ» պարբերականներին: «Ժամանակ» և «Սապահ» թերթերում «Քասիմ» ծածկանունով տպագրել է վեպեր, պատմվածքներ, Գրիգոր Նարեկացու «Մատեան ողբերգութեանը»՝ իր արևմտահայ փոխադրությամբ («Աշխարհաբար Նարեկ»):
Լույս են տեսել նրա «Կեանքի տեսարաններ», «Տունէն ներս», «Խորհրդաւոր աղջիկը», «Կարապետ», «Ժողովուրդին գիրքը», «Կրակին մէջէն» գրքերը:
Персоналия-13
Արշիլ Գորկի (1904-1948) - Համաշխարհային ճանաչում ունեցող հայազգի նկարիչ Արևմտյան Հայաստանի Վանի նահանգից:
Ստեղծագործական առաջին շրջանում հիմնականում ստեղծել է դիմանկարներ, նատյուրմորտներ, բնանկարներ՝ ինպրեսիոնիստների ազդեցությամբ, ապա հակվել վերացարկումնային (աբստրակտ) նկարչությանը: Իր նկարներով արժանցել է համաշխարհային հռչակի՝ որպես ժամանակակից արվեստում «սյուռեալիստական էքսպրեսիոնիզմի» սկզբնավորողի: Արվեստի վերացարկված ձևերի գունային խարիսխը նրա մանկության պայծառ հիշատակների՝ Վանա լճի կապույտի, դեղնավուն ավազի, ծիրանի արևախանձ գույնի արձագանքն է:
Հոգևոր արմատներով Գորկին կապված էր Հայաստանին ու հայ ժողովրդին: 1938թ. նա Հայաստան է ուղարկել չորս պատկեր, 1941թ. Նյու Յորքում կազմակերպված վաճառք-ցուցահանդեսում երկու նկար նվիրել կարմիր բանակին օգնելու գործին: Վանի ինքնապաշտպանության ժամանակ Գորկին օգնում էր աշխարհազորայիններին: Նրանց զենք, փամփուշտ, հագուստ եւ սնունդ էր տանում, վերադառնում էր միայն ուշ երեկոյան:
Կյանքի վերջին տարինեին ստեղծել է հնչեղ գույներով ինքնատիպ կտավներ:
Գորկու կտավները գտնվում են ԱՄՆ-ի մի շարք նշանավոր, Լոնդոնի «Թեյթ» և Փարիզի Ժ. Պոմպիդուի անվան ժամանակակից արվեստի թանգարաններում: Նրա անհատական ցուցահանդեսները բացվել են Նյու Յորքում, Սան Ֆանցիսկոյում, Ֆիլադելֆիայում:
Գորկին շատ դժվարին եւ յուրօրինակ կյանք ապրեց: Մանուկ հասակում ծանր հիվանդացավ եւ զրկվեց խոսելու ընդունակությունից: Հիվանդությանը հաջորդեց երկարատեւ բուժումը: Պատանի էր, երբ մեկնեց Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ: Նահանգներում Ոստանիկը բազմաթիվ զրկանքներ տեսավ: Չափահաս տարիքում նա ստեղծեց գլուխգործոցներ: Պայքարում էր չքավորության դեմ, հետո հիվանդացավ քաղցկեղով եւ նրան վիրահատեցին, այնուհետեւ ավտովթարի ենթարկվեց եւ կորցրեց ձեռքը, իսկ հետո էլ ինքնասպանություն գործեց Կոննեկտիկուտում գտնվող իր արհեստանոցում:
Персоналия-14
Թամազյան Համլետ Սերգեյի (01.05.1947-27.02.2011)-Վիրաբույժ:
Ավարտել է Երևանի Գրիբոեդովի անվան դպրոցը: 1966-1972թթ.՝ Երևանի Պետական բժշկական ինստիտուտի բուժական ֆակուլտետը:
Ուսանողական տարիներին աշխատել է Երևանի II բուժմիավորումում որպես բուժակ:
Աշխատել է Ալավերդիի Կենտրոնական շրջանային հիվանդանոցում որպես վիրաբույժ:
1973-1978թթ. գլխավորել է Ախթալայի շրջանային հիվանդանոցի վիրաբուժության բաժանմունքը` միաժամանակ 1977թ.-ից լինելով վիրաբուժության գծով շրջանի գլխավոր մասնագետ:
1978թ.՝ Ալժիրի Սուկ-Ախրասի քաղաքի հիվանդանոցի գլխավոր վիրաբույժ:
1983թ.՝ ԽՍՀՄ ԲԳԱ վիրաբուժության Համամիութենական գիտական կենտրոնի (ՎՀԳԿ) Երևանյան մասնաճյուղի վիրաբուժական բաժանմունքի վարիչ, առաջատար գիտաշխատող:
1991թ.՝ «Հովհաննես Թումանյան» Բարեգործական միության համանախագահ:
1991թ.՝ «Բանբեր Հայաստանի վիրաբուժության» հանդեսի գլխավոր խմբագիր:
1992թ.՝ Միքայելյանի անվան վիրաբուժական ինստիտուտի տնօրեն:
1994թ.՝ ԱԱԻ վիրաբուժական նեղ մասնագիտությունների ամբիոնի վարիչ:
1994թ.՝ Հայաստանի վիրաբույժների Միության համանախագահ:
1998թ.՝ «Մանես» բարեգործական հիմնադրամի հիմնադիր:
1998թ.՝ Հայաստանի փոխպատվաստաբանների (տրանսպլանտոլոգների) Միության նախագահ:
2001թ. «Միքայելյան վիրաբուժության ինստիտուտ» ՓԲԸ-ի ղեկավար:
2003թ.՝ ՀՀ ազգային ժողովի պատգամավոր:
Персоналия-15
Հայրապետյան Լևոն Գուրգենի (1949)-Բարերար:
Ավարտել է Մոսկվայի իրավաբանական ինստիտուտը և Մոսկվայի պետական համալսարանի փիլիսոփայության ֆակուլտետը:
«Սոբեսեդնիկ» հրատարակչության հիմնադիրն է:
Մեծ գումարներ է ներդրել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության զարգացման գործում: Օգնություն է ցույց տալիս արտերկրում բնակվող իր հայրենակիցներին:
Հայրենի Վանք գյուղում Հայրապետյանը հիմնադրեց փայտամշակման գործարան: Հայրապետյանը կարծում էր, որ ցանկացած երկրում, այդ թվում Արցախում, մարդիկ զարգացման զգալի արդյունք ցուցաբերելու համար պետք է պայքարեն կաշառակերության և անհարգի շքեղության վրա:Բարերարն օրինակ է բերում Իտալիան, որը 15 տարի առաջ եվրոպայի ամենաաղքատ պետությունն էր, սակայն համակողմանի մշակված քայլերի շնորհիվ գրանցեց անասելի արդյունքներ: Պարոն Հայրապետյանը Արցախում հավաքում է Ռուսաստանի հայ գործարարներին և սկսում է քննարկել Արցախի ներդրումային ծրագիրը: Գործարարների հետ ձեռք բերված պայմանավորվածությունները պետք է հեռու լինեին շահույթի և ռիսկային գործոնի կախվածությունից, հիմք ընդունելով բարեգործությունը: Հաջողակ գործարարի տեսադաշտում Հադրութի շրջանն է, որն առաջնահերթ օգնության կարիք ուներ: Օգնության առաջին օղակում երիտասարդներն էին, որոնք, ըստ Հայրապետյանի, չէին հեռանա հայրենիքից, եթե լինի ամուր աշխատաշուկա, մշակութային օջախներ, որոնք իրենց հերթին կխթանեին տնտեսության աճին:
Հայրենի Վանք գյուղում հիմնել է հյուրանոցային համալիրներ, բանկեր, հանդիսությունների սրահ: Վերակառուցել է Արցախի բազմաթիվ միջպետական և հանրապետական ավտոճանապարհներ:
2008թ. հոկտեմբերի 16-ին, Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության մայրաքաղաք Ստեփանակերտում՝ հինավուրց Շուշիում և պատմական Գանձասարում բարերարը կազմակերպվեց նորապսակների համատեղ պսակադրություն: Այդ արարողությունը, 700 երիտասարդների մասնակցությամբ, իր տեսակով առաջինն էր ոչ միայն Արցախում, այլև ողջ Հայաստանում: Մեծ հարսանիքի օրը 200 զույգ պսակադրվեց Գանձասարի վանքում: Մի քանի ժամ անց ևս 500 զույգ պսակադրվեց Շուշիի Ղազանչեցոց եկեղեցում: Երիտասարդներից յուրաքանչյուրն ուներ իր տեղը մարզադաշտում գցված սեղանների շուրջ: Յուրօրինակ այս հարսանիքը հավատարիմ էր մեր ազգային ծիսակարգին: Մնացած հյուրերն արարողությանը հետևում էին մերձակա բլուրներից:
Բարերարի առաջնային ծրագրերից է համարվում Արցախում ռազմական ակադեմիայի հիմնումը, որի նպատակն է Լեռնային Ղարաբաղի և Հայաստանի Հանրապետության համար բարձրաստիճան սպաայակազմի պատրաստումը:
2011թ. արժանացել է «Պատվո նշան» շքանշանի:
Персоналия-16
Սայադով Սերգեյ Միխայիլի (04.09.1955)-Պատմաբան, «Հայազգ» հիմնադրամի համացանցային հանրագիտարանի ղեկավար:
Ծնվել է 1955թ. սեպտեմբերի 14-ին Թբիլիսի քաղաքում:
1977թ. ավարտել է Ռոստովի պետական համալսարանի պատմության ֆակուլտետը:
Աշխատել է Ռոստովում որպես Կուլտլուսուսմնարանի ՀԼԿԵՄ (Համամիութենական լենինյան կոմունիստական երիտասարդական միություն) կոմիտեի քարտուղար: Դասավանդել է Հայրենիքի պատմություն և հատուկ ծրագրեր:
Եղել է Հայաստանի գիտությունների ակադեմիայի Պատմության ինստիտուտի դիսերտանտ:
1980 մինչև 1983 թվականը աշխատելով Հնագույն ակտերի կենտրոնական պետական արխիվի,Գրականության և արվեստի կենտրոնական պետական արխիվի ֆոնդերում՝ գտել և գիտական շրջանառության մեջ է մտցրել սկզբնաղբյուրներ և արխիվային նյութեր թեկնածուական աշխատանքի թեմայի վերաբերյալ(Հայտնաբերած արխիվային նյութերի դիտարկումները հրապարակվել են «Глинка С.Н. От русской истории к истории армянского народа» գրքում):
1983 թվականից ընտանեկան հարցերի պատճառով չկարողացավ շարունակել գիտական աշխատանքը ՀՍՍՀ ԳԱ Պատմության ինստիտուտում:
Երկար ժամանակ աշխատել է դեղագործական արտադրանքի տարածման ոլորտում՝ զբաղեցնելով ղեկավար պաշտոններ:
2007 թվականից ղեկավարում է «Հայազգ» համահայկական մշակութալուսավորչական հիմնադրամը(Դոնի Ռոստով, ՌԴ):
Զբաղվում է հայ ժողովրդի էթնոէկոլոգիայի հարցերրով:
Հանդիսանում է «Դոնի Նախիջևանի հայկական համայնք» կազմակերպության գործադիր տնօրեն:
Պատմական գիտությունների թեկնածու է: Հանդիսանում է МАНЭБ-ի իսկական անդամ:
2012թ. արժանացել է «Վիլյան Սարոյան» շքանշանի:
