Դիտել Նժդեհ Գարեգին էջի աղբյուրը

{{Person
| name-am         = Նժդեհ Գարեգին
| name-am-aliases = Տեր-Հարությունյան Գարեգին Եղիշեի
| name-ru         = Фамилия Имя Отчество
| name-ru-aliases = Фамилия Имя Отчество2
| name-lat        = 
| name-en         = Surname Name
| name-fr         =
| image           = Boy.jpg
| birth-date      = 01.01.1886
| birth-place     = Կզնուտ
| death-date      = 21.12.1955
| death-place     = Վլադիմիր, Ռուսաստան
| description     = Ռազմական, քաղաքական, պետական գործիչ, գնդապետ, հրապարակախոս, փիլիսոփա:
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 1886թ. հունվարի 1-ին Մեծ Հայքի Վասպուրական նահանգի Նախճավան գավառոի Կզնուտ (այժմ` Գյուզնյուտ) գյուղում, որն այժմ գտնվում է Ադրբեջանական Հանրապետության կազմում գտնվող Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետության Բաբեկի շրջանում:

==Կրթություն==
*Սովորել է Նախիջևանի ռուսական 7-ամյա դպրոցում:
*Սովորել է  Թիֆլիսի ռուսական գիմնազիայում: 
*Սովորել է Ս. Պետերբուրգի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետում (1904թ. դուրս է եկել): 
*1907թ. ավարտել Սոֆիայի սպայական դպրոցը: 

==Աշխատանքային գործունեություն==
*1912թ. Անդրանիկի հետ կազմակերպել է հայկական կամավորական վաշտ (270 զինվոր):
*1914թ.  տեղափոխվել է Թիֆլիս, զինվորագրվել հայկական կամավորական շարժմանը, նշանակվել կամավորական 2-րդ զորաջոկատի հրամանատարի տեղակալ:
*1918թ.  մասնակցել է Ղարաքիլիսայի ճակատամարտին (մայիսի 24-29):
*ՀՀ (1918-1920) հռչակման առաջին իսկ օրվանից զբաղվել է ազգային բանակի կազմավորման և ուսուցման գործով: 
*1919թ. օգոստոսից՝ Զանգեզուրում զինված ուժերի հրամանատար: 
*1920թ. դեկտեմբերի 25-ին Նժդեհն ընտրվել է «Ինքնավար Սյունիքի» (Լեռնահայաստանի Հանրապետություն) սպարապետ՝ դիկտատորի լիազորություններով: 
*ԱՄՆ-ում հիմնել է «Ցեղակրոն» շարժումը: 
*Երկրորդ աշխարհամարտի (1939-1945) ժամանակ մասնակցել է գերմանական բանակում հայկական ազգային լեգեոն կազմավորելու գործին:

==Ձեռքբերումներ==
*1907-1937թթ.՝ ՀՀԴ կուսակցության անդամ: 
*Պարգևատրել է Սպայական խաչով:

==Այլ==
*1909թ. Կովկասում ցարական ոստիկանությունը ձերբակալել է Նժդեհին (զենք տեղափոխելու համար): 
*1911թ. ազատվել է բանտից և մեկնել Բուլղարիա: 
*1912թ. Անդրանիկի հետ կազմակերպած հայկական կամավորական վաշտը (270 զինվոր) բուլղարական բանակի շարքերում 1913թ. կռվել է Թուրքիայի դեմ, որի համար բուլղարիայի կառավարությունը Նժդեհին պարգևատրել է Սպայական խաչով: 
*1916թ. անցել է Ալեքսանդրապոլ: 
*Զորավարական տաղանդը դրսևորվել է հատկապես 1919թ. նոյեմբերին Զանգեզուրի վրա հարձակման ժամանակ թուրք-թաթարական զորքերին կազմակերպված դիմադրություն ցույց տալիս:
*Նժդեհը չի ընդունել Խորհրդային Ռուսաստանի և ՀՀ միջև 1920թ. օգոստոսի 10-ին կնքված համաձայնագիրը, որով Կարմիր բանակը գրավելու էր Ղարաբաղը, Զանգեզուրն ու Նախիջևանը, և շարունակել է պայքարը, իսկ հոկտեմբերի 10-ին Նժդեհի գլխավորությամբ սկսվել է համազանգեզուրյան ապստամբությունը: Նոյեմբերի 21-ին Կարմիր բանակը պարտված հեռացել է Գորիսից: 
*Նժդեհի գործունեությունը խափանել է Լեռնային Ղարաբաղի և Նախիջևանի հետ Զանգեզուրը ևս Ադրբեջանին հանձնելու բոլշևիկյան ծրագիրը: 
*1921թ. հուլիսին Զանգեզուրից անցել է Պարսկաստան, այնտեղից՝ Սոֆիա: 
*1932-1934թթ. բնակվել է ԱՄՆ-ում:
*Երբ խորհրդային բանակը մտել է Բուլղարիա (1944), Նժդեհը կամավոր ներկայացել է խորհրդային ռազմական իշխանությանը, տեղափոխվել Մոսկվա, որտեղ 1944թ. նոյեմբերի 2-ին ձերբակալվել է, Երևանում դատապարտվել 25 տարվա բանտարկության: 
*1948թ. Երևանից տեղափոխել են Վլադիմիր ք-ի բանտ, որտեղ և մահացել է: 
*1983թ. աճյունը գաղտնի տեղափոխվել է Հայաստան և 1986թ., Նժդեհի կտակի համաձայն, մի փոքր մասունք ամփոփվել է Խուստուփ լեռան լանջին, աճյունը՝ Սպիտակավոր Ս. Աստվածածին վանքում (ՀՀ Վայոց ձորի մարզի Վերնաշեն գյուղի մոտ): 
*Տաթևի վանքի, որը եղել է Լեռնահայաստանի Հանրապետության ղեկավարի նստավայրը, բակում կանգնեցվել է (2003թ.) Նժդեհի հուշարձանը: 
*Նժդեհի անունով Երևանում կոչվել են հրապարակ, փողոց, մետրոպոլիտենի կայարան:

=Նկարներ=
<gallery>
Պատկեր: HAYAZG ENCI.jpg|նկարի նկարագրության տեքստ
</gallery>

=Տեսանյութեր=
*[http://www.example.org Տեսանյութի նկարագրության տեքստ:]

=Հրապարակումներ մամուլում=
*[http://www.armin.am Մամուլի նյութի նկարագրության տեքստ:]

=Մատենագիտություն= 
*Նժդեհ Գ., Երկեր, հ. 1-2, Երևան, 2002: 
*Նժդեհ Գ., Հատընտիր, Երևան, 2001: 
*Նժդեհ Գ., Մեծ գաղափար (նորահայտ նյութեր), Երևան, 2002: 
Նժդեհ Գ., Գրական երկեր, Երևան, 2003: 

=Տե՛ս նաև=
*Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.2, Ճաղարյան-Ֆրիկ, 2007:
*Ավո, Նժդեհ. Կեանքն ու գործունէութիւնը, Բեյրութ, 1968: 
*Առաքելյան Վ., Նժդեհ, Երևան, 1989: 
*Գևորգյան Վ., Լեռնահայաստանի հերոսամարտը (1919-1921), Երևան, 1991: 
*Լալայան Մ., Գարեգին Նժդեհ (Կյանքը և գործունեությունը), Երևան, 1995: 
*Ղազախեցյան Վ., Նժդեհը Ձանգեգուրում. 1920թ. վերջ - 1921թ. հուլիս, Երևան, 2001: 
*Գարեգին Նժդեհ, կենսագրական յաւելումներ, անտիպ գրութիւններ ու խորհրդածութիւևներ, Երևան, 2005: 
*Սարգսյան Ա., Փիլիսոփայականը և գաղափարականը Գ. Նժդեհի տեսական ժառանգության մեջ, Երևան, 2011:
*[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Գրքի վերնագիր, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2005:]
*[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի  վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ  2, էջ 41-45:]

[[Category:Ռազմական գործիչներ]]  [[Category:Քաղաքական գործիչներ]] [[Category:Պետական գործիչներ]] [[Category:Գնդապետներ]] [[Category:Հրապարակախոսներ]] [[Category:Փիլիսոփաներ]]