Ներսես Շնորհալի
| Ներսես Շնորհալի | |
| Нерсес Шнорали | |
| |
| Այլ անուններ: | Ներսես Դ Կլայեցի, սուրբ Ներսես Շնորհալի, Երգեցող |
| Անգլերեն: | Nerses Shnorhali |
| Հայերեն: | Ներսես Շնորհալի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | մոտ 1100 |
| Ծննդավայրը: | Ծովք բերդ, Ծոփաց նահանգի Անձիտ գավառ |
| Մահվան տարեթիվը: | 13.08.1173 |
| Մահվան վայրը: | Հռոմկլա, Եփրատեսիա նահանգ |
| Համառոտ տվյալներ: Ամենայն հայոց կաթողիկոս, բանաստեղծ, մատենագիր, երաժիշտ-երգահան, քաղական գործիչ: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է մոտ 1100թ. Ծոփաց նահանգի Անձիտ գավառի Ծովք բերդում:
Մահացել է 1173թ. օգոստոսի 13-ին Եփրատեսիա նահանգ Հռոմկլա բերդաքաղաքում:
Կրթություն
- Կրթություն է ստացել Քեսունի մոտ գտնվող Կարմիր վանքի դպրոցում:
Աշխատանքային գործունեություն
- 11662թ.-ից՝ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս:
Ձեռքբերումներ
- 2008թ.՝ պատմական գիտությունների թեկնածու:
- 2009թ.՝ Ակադեմիայի իսկական անդամ:
- 2012թ.՝ շքանշան «Վիլյամ Սարոյան»:
Այլ
- Հաջորդել է ավագ եղբորը՝ Գրիգոր Գ Պահլավունուն:
- Իր բազմատաղանդության համար ժամանակակիցների կողմից կոչվել է Շնորհալի:
- Ներսես Շնորհալին թողել է գրական հարուստ ժառանգություն: Արձակից հայտնի է նրա «Թուղթ ընդհանրականը»: Բազմաբովանդակ ու հարուստ է Ներսես Շնորհալու չափածոն: Նա զարգացրել է հայ չափածո խոսքը թե' բովանդակության, թե' ձևի առումով, շարականին հաղորդել է քաղաքացիական բովանդակություն՝ արտահայտելով հայրենասիրական տրամադրություններ: Բարձր արվեստով են ստեղծված «Նորահրաշ պսակաւոր», «Առաւօտ լուսոյ», «Աշխարհ ամենայն», «Զարթիր փառք իմ» երգերն ու արևագալի շարականները:
- Ներսես Շնորհալուց պահպանվել են մանկավարժական բնույթի բանաստեղծություններ, ուղերձներ, խրատական ոտանավորներ ու պոեմներ («Առ եղբօրորդին իւր Ապիրատն», «Յաղագս երկնի ու զարդուց նորա»): Հանելուկի՝ իբրև գրակական առանձին ժանրի ստեղծումը նույնպես կապվում է Ներսես Շնորհալու հետ: Նրանից մեզ է հասել ավելի քան 300 հանելուկ:
- Վիպերգության և վիպաքնարական պոեմների նախօրինակներ են «Վիպասանութիւն...», «Ողբ Եդեսիոյ», «Բան հաւատոյ» և «Յիսոա Որդի» ստեղծագործությունները:
- «Յիսուս Որդի» վիպական ողբերգությունն առանձնանում է թե՛ բանաստեղծական մտքի թռիչքներով, և թե' ժամանակի մարդու հոգեբանության խոր պատկերումով: Ներսես Շնորհալու համոզմամբ՝ ազգային կենտրոնացված պետականության բացակայության պայմաններում հայ եկեղեցին այն միակ հաստատությունն է, որը համախմբելու է ժողովրդին՝ կազմակերպելով նրա ինքնուրույն գոյատևումը: Քննելով հասարակական երևույթները՝ Ներսես Շնորհալին, ի տարբերություն իր շատ նախորդների ու ժամանակակիցների, մերժել է ճակատագրապաշտությունը: Ըստ նրա՝ մարդն օժտված է կամքի ու գործունեության ազատությամբ, որով որոշակիորեն ազդում է հասարակական կյանքի վրա: Անդրադառնալով հասարակության զարգացման հարցերին՝ Ներսես Շնորհալին նշել է, որ հինգ հիմնական դասերից (հոգևոր, իշխանական, զինվորական, քաղաքային կամ վաճառական, երկրագործ կամ հասարակ ժողովուրդ) յուրաքանչյուրը կոչված է որոշակի դեր խաղալու հասարակական կյանքում: Հետևաբար դրանք պետք է համագործակցեն միմյանց հետ՝ հանուն ազգի բարօրության: Նա փորձել է կայուն օրենքներով և արդարադատության սկզբունքով կարգավորել դասերի փոխհարաբերությունները:
- Ներսես Շնորհալու հայրենասիրական գաղափարներն առավել հստակ դրսևորվել են «Ողբ Եդեսիոյ» պոեմում: Ներսես Շնորհալին օգտվել է ժողովրդական բանահյուսությունից: Ստեղծագործել է հայկական տաղաչափական գրեթե բոլոր տեսակներով, կանոնավորել հայկական տաղաչափությունը, բարձրացրել չափածո խոսքի ռիթմիկ-երաժշտական կողմը: Գրել է հանգերով, հիմնականում միահանգ, թեև որոշ գործեր ստեղծված են փոփոխական հանգերով:
- Ներսես Շնորհալին հայ հոգևոր երաժշտության մեծ բարենորոգիչ է. կարգավորել է հայոց պաշտոներգությունը, բարեձևություն հաղորդել դրան: Ներսես Շնորհալու ավելի քան 200 շարականներ, պատարագի ու ժամագրքի երգեր ներկայացնում են միջնադարի հայոց հոգևոր երգարվեստի պատկերը, միաժամանակ անդրադարձնում այդ արվեստի հին ու հնագույն շատ շերտեր՝ հնարավորություն ընձեռելով խորամուխ լինելու Ներսես Շնորհալու արվեստի փիլիսոփայական կողմերի մեջ, այն է՝ ձգտում դեպի գեղարվեստական կատարելություն: Նրա հոգևոր երաժշտության մեջ նկատվում է արևելյան և արևմտյան արվեստների միաձուլում, հայ ժողովրդի աշխարհիկ երգ-երաժշտության կենսունակ տարրերի համարձակ օգտագործում, մեղեդիական ազատ, զարդոլորուն ոճի զարգացում:
- Մայր աթոռ սուրբ Էջմիածինը 1978թ. սահմանել է Ս. Ներսես Շնորհալու շքանշան:
- Կաթողիկոսական գահին Ներսես Դ Կլայեցուն հաջորդել է Գրիգոր Դ Տղան:
Նկարներ
Տեսանյութեր
Մատենագիտություն
- Ներսես Շնորհալի, Բանք չափաւ, Վնտ., 1830:
- Ներսես Շնորհալի, Նամականի, Վնտ., 1838:
- Ներսես Շնորհալի, Յաղագս երկնի եւ զարդուց նորա..., Երևան, 1968:
- Ներսես Շնորհալի, Ողբ Եդեսիոյ, Երևան, 1973:
- Ներսես Շնորհալի, Տաղեր և գանձեր, Երևան, 1987:
- Ներսես Շնորհալի, Յիսուս Որդի, աշխարհաբարի փոխադրումը՝ Վ Ղազարյանի. Երևան, 1991:
- Ներսես Շնորհալի, Թուղթ ընդհանրական. Երևան, 1991:
- Ներսես Շնորհալի, Արեւագալ, Ս. էջմիածին-Վնտ., 1991:
- Ներսես Շնորհալի, Հաւատով խոստովանիմ, Բեյրութ, 1996:
- Ներսես Շնորհալի, Տաղեր և շարականներ, Երևան, 2003:
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.2, Ճաղարյան-Ֆրիկ, 2007:
- Ալիշան Դ, Շնորհալի եւ պարագայ իւր, Վնտ., 1873:
- Հակոբյան Գ., Ներսես Շնորհալի, Ե., 1964:
- Թահմիզյան Ն., Ներսես Շնորհալին Երգահան և Երաժիշտ, Ե.. 1973:
- Ներսես Շնորհալի (հոդվածների Ժող ), Ե., 1977:
- ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ. Ներսես Շնորհալի:
- Ներսես Շնորհալի - Կենսագրություն - ArmenianHouse.org:
- Ս. Ներսէս Շնորհալի «ՀԱՒԱՏՈՎ ԽՈՍՏՈՎԱՆԻՄ»:
- Մեծանուն Հայեր:
- Ս. ՆԵՐՍԷՍ ՇՆՈՐՀԱԼԻ:
- Католикосы Армении.
- Золян С. Нерсес Шнорали: путь вечного возвращения.