Նահապետ Ա Եդեսացի

Նահապետ Ա Եդեսացի
Наапет А Едесаци
Այլ անուններ:	Ուռհայեցի
Անգլերեն:	Nahapet A Edesatsi
Հայերեն:	Նահապետ Ա Եդեսացի
Մահվան տարեթիվը:	13.06.1705
Մահվան վայրը:	Էջմիածին, Հայաստան
Համառոտ տվյալներ: Ամենայն հայոց կաթողիկոս:

Կենսագրություն

Ծննդյան թվականը անհայտ է:

Մահացել է 1705թ. հունիսի 13-ին Հայաստանի Էջմիածին քաղաքում:

Աշխատանքային գործունեություն

• Եղել է Եդեսիայի եպիսկոպոսը, կաթողիկոսի խորհրդակիցն ու գործակիցը:
• 1961թ.-ից.՝ Ամենայն հայոց կաթողիկոս:

Այլ

• Հաջորդել է Եղիազար Ա Այնթապցուն:
• Կաթողիկոս է օծվել Մայր աթոռ Ս. Էջմիածնի միաբանության ընտրությամբ և հավանաբար հանգուցյալ կաթողիկոսի ցանկության համաձայն:
• Նահապետ Ա Եդեսացու հայրապետական գործունեության սկիզբը նշանավորվել է շինարարական աշխատանքներով: Կառուցել է Օշականի կամուրջը, Մայր աթոռի վանատունը, վերակառուցել Էջմիածնի Շողակաթ եկեղեցին (1694), վանատունն ու հարակից շինությունները, նորոգել Երևանի, Ձորագյուղի, Կոնդի, Քանաքեռի եկեղեցիները, Հրազդանից ջրանցք է անցկացրել վանքապատկան հողերը ոռոգելու համար, ընդարձակել է Էջմիածնի վանքի կալվածքները:
• Նահապետ Ա Եդեսացու անհաշտ գործելակերպի պատճառով Աղթամարի Թովմաս կաթողիկոսը 1693թ. խզել է հարաբերությունները Ս. Էջմիածնի հետ: Նահապետ Ա Եդեսացին Թովմաս կաթողիկոսի վրա զայրանալով՝ վերջինիս զրկել է կաթողիկոսությունից և Ավետիս եպիսկոպոսին ձեռնադրել է Աղթամարի կաթողիկոս: Սակայն Թովմասը թուրք կուսակալի օգնությամբ Ավետիսին վտարել է Աղթամարից և Սահակ Արծկեցի եպիսկոպոսին (որպեսզի իր ծերության պատճառով կաթողիկոսական աթոռը թափուր չմնա և անկախ լինի Ս. Էջմիածնից) օծել է աթոռակից: 1697թ. Թովմաս կաթողիկոսը թուրք կուսակալի միջոցով վտարել է Ս. Էջմիածնին հպատակ Վանի եպիսկոպոսին և Վանի եպիսկոպոսությունը ենթարկել Աղթամարի կաթողիկոսությանը:
• Մայր աթոռի միաբանները, դժգոհ Նահապետ Ա Եդեսացու կառավարումից, որովհետև, ըստ XVIII դ. պատմագիր Խաչատուր Ջուղայեցու, «սաստկութեամբ վարէր զգործ կաթողիկոսութեանն», Նախիջևանի և Գողթնի եպիսկոպոսների գլխավորությամբ դիմել են Նոր Ջուղայի հայերին՝ կաթողիկոսին գահընկեց անելու և Իրանա-Հնդկաստանի թեմի առաջնորդ Ստեփանոս Ջուղայեցուն կաթողիկոս կարգելուխնդրանքով: Կաթողիկոսը, զգալով իր անկարողությունը, ապաստանել է Թավրիզում: Ստեփանոս Ջուղայեցին ժամանել է Ս. Էջմիածին և 1695թ. օծվել կաթողիկոս: Սակայն տասը ամիս անց Նահապետ Ա Եդեսացին Իրանի շահ Սուլթան Հուսեյնի օգնությամբ գահընկեց է արել նրան և վերադարձել Էջմիածին:
• Պարսկական իշխանությունների հետ հարաբերությունները չվատացնելու նպատակով Նահապետ Ա Եդեսացին 1699թ. մերժել է Իսրայել Օրու՝ դավանափոխության միջոցով ազգային-ազատագրական պայքար ծավալելու ծրագիրը:
• Կաթողիկոսական գահին Նահապետ Ա Եդեսացուն հաջորդել է Աղեքսանդր Ա Ջուղայեցին:
• Ամփոփվել է Ս. Շողակաթ եկեղեցու բակում:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան: Երկու հատորով), ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.2, Ճաղարյան-Ֆրիկ, 2007:
• Չամչյանց Մ., Պատմութիւն Հայոց, հ. 3, Վնտ., 1786:
• Սիմեոն կաթողիկոս, Ջամբռ, Վաղարշապատ, 1873:
• Օրմանյան Մ., Ազգապատում, հ. 2, ԿՊ, 1914:
• ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ. Նահապետ Ա Եդեսացի:
• ՆԱՀԱՊԵՏ Ա ԵԴԵՍԱՑԻ | Qahana.am: