Հովհաննես Ը Կարբեցի
| Հովհաննես Ը Կարբեցի | |
| Ованес Карбеци | |
| |
| Անգլերեն: | Hovhannes Karbeci |
| Հայերեն: | Հովհաննես Ը Կարբեցի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 1762 |
| Մահվան տարեթիվը: | 26․03․1842 |
| Մահվան վայրը: | Վաղարշապատ, Հայաստանի Հանրապետություն |
| Համառոտ տվյալներ: Ամենայն հայոց կաթողիկոս: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1762թ.:
Կրթություն
- Սովորել է Մուղնու վանական և էջմիածնի Ժառանգավորաց դպրոցներում:
Աշխատանքային գործունեություն
- 1807թ.՝ Դանիել Ա Սուրմառեցու կողմից օծվել է եպիսկոպոս:
- 1829-1831թթ. եղել է Վրաստանի Հայոց թեմի հոգևոր առաջնորդ:
- 1831թ.-ից՝ Աենայն հայոց կաթողիկոս:
Այլ
- Կուսակրոն քահանա է ձեռնադրվել Ղուկաս Ա Կարնեցի կաթողիկոսի օրոք:
- Մայր Աթոռում զբաղեցրել է երկրորդական պաշտոններ: Հետագայում հմտորեն օգտագործելով Եփրեմ Ա Ձորագեղցու և Ներսես արքեպիսկոպոս Աշտարակեցու միջև գոյություն ունեցող որոշ տարաձայնություններ` կարևոր դիրք է գրավել Հայոց եկեղեցու կառավարման մեջ:
- Լայն հալածանքներ են սկսվել Ներսես Աշտարակեցու կոկողմնակիցների դեմ, հատկապես շատ է տուժել Ներսիսյան դպրոցը, որը հայտնվել է փակման վտանգի առջև: Եփրեմ Ա Ձորագեղցու հրաժարականից հետո (8 հոկտեմբեր, 1830) Էջմիածնի միաբանության կողմից առաջադրվել է Ամենայն Հայոց կաթողիկոս, նրա թեկնածությունը պաշտպանվել է նաև ցարական կառավարության կողմից: Ընտրությունները տեղի են ունեցել կառավարության կողմից մշակված «Կանոններ ընտրությունների մասին» փաստաթղթի հիման վրա, որի արդյունքում Հովհաննես Կարբեցին ընտրվել է Ամենայն Հայոց կաթողիկոս: 1831–ի հունիսի 30–ի Նիկոլայ l–ի հատուկ հրովարտակով վավերացվել է այդ ընտրությունը: Օծումը տեղի է ունեցել 1831–ի նոյեմբերի 8–ին: Հովհաննես Ը Կարբեցին Հայոց կաթողիկոսներից առաջինն է, որին տրվել է թվահամար և մակդիր` Հովհաննես Ը (Ութերորդ), նրա ժամանակ էլ ընդունվել է նախորդ Հայոց կաթողիկոսներին պատմականորեն թվահամար–մակդիրով տարբերակելու սկզբունքը: Հովհաննես Ը Կարբեցին չի վայելել ոչ միայն Կոստանդնուպոլսի և Երուսաղեմի պատրիարքական աթոռների համակրանքը, այլև Մայր Աթոռի և ներքին թեմերի բարձրաստիճան շատ հոգևորականներ նրա հանդեպ որդեգրել են շեշտված ընդդիմադիր կեցվածք:
- Հովհաննես Ը Կարբեցու օրոք սկսվել է ցարիզմի կողմից Մայր Աթոռի գործունեությունը Ռուսական կայսրության կարգերին համապատասխանեցնելու քաղաքականությունը: Ցարական կառավարությունը Արևելյան Հայաստանի միացումից անմիջապես հետո ձեռնամուխ է եղել Հայոց եկեղեցու վերաբերյալ կանոնադրության մշակմանը: Դեռևս 1830թ. մարտին հատուկ գաղտնի հանձնաժողովը Կովկասի կառավարչապետ Ի. Ֆ. Պասկևիչին ներկայացրել է Հայ եկեղեցու ներքին կյանքը կարգավորող կանոնադրության նախագիծը: Հովհաննես Ը Կարբեցին չի կարողացել դիմակայել ցարիզմի եկեղեցական քաղաքականությանը և միայն «մասնավոր» կարգով է փորձել միջամտել կանոնադրության նախագծի մշակմանը:
- Կանոնադրության նախագիծը որոշ փոփոխությունների ենթարկելուց հետո Նիկոլայ l–ի կողմից վավերացվել է 1836թ. մարտի 11–ին և սկսել գործադրվել 1837թ. հունվարի 1–ից: Այս կանոնադրությունը էապես կրճատել է Ամենայն Հայոց կաթողիկոսի և ընդհանրապես Հայոց եկեղեցու իրավասությունները: Հովհաննես Ը Կարբեցին խուլ տրտունջով է ընդունել այս բոլորը, թեև առարկություններ է ներկայացրել կառավարությանը, սակայն դրանք հաշվի չեն առնվել:
- Հովհաննես Ը Կարբեցու առջև ծառացած կարևոր խնդիրներից է եղել հոգևոր ուսումնական համակարգի` ծխական դպրոցների, սեմինարիաների և ճեմարանի կազմակերպումը: Կարողացել է վերականգնել Ժառանգավորաց դպրոցի և տպարանի գործունեությունը, կազմակերպել Երևանի (1837), Ղարաբաղի (1838) և Աստրախանի սեմինարիաների աշխատանքը:
- Հովհաննես Ը Կարբեցու կաթողիկոսության վերջին շրջանում ռուսական մամուլում և առանձին մասնագիտական հրատարակություններում ուժեղացել են հարձակումները Հայոց եկեղեցու և նրա պաշտոնական դավանանքի դեմ, որոնցում հայերն անվանվել են արիոսական և հերետիկոս: Հովհաննես Ը Կարբեցին 1841թ. հուլիսի 31–ին Նիկոլայ l–ին ուղղված պաշտոնական հիշատակագրով հերքել է այդ մեղադրանքները: Արդյունքում ցարական կառավարությունը արգելել է Հայոց եկեղեցու դեմ գրությունների հրատարակությունը: Հովհաննես Ը Կարբեցու օրոք է կառուցվել Էջմիածնի Սինոդի շենքը, կարգավորվել է գրադարանը, կատարվել են առանձին շինարարական ձեռնարկներ:
- Նրա օրոք հաստատվել է հայ եկեղեցու ազգ-մշակուային իրավունքների վերաբերյալ ցարական կառավարության կանոնադրությունը («Պոլոժենիե»)։
- Նա հայ կաթողիկոսներից առաջինն էր, որին տրվել է թվահամար-մակդիր (Հովհաննես Ութերորդ):
- Նրա ժամանակ էլ ընդունվել է հայոց կաթողիկոսներին թվահամար-մակդիրով տարբերակելու սկզբունքը։
- Հովհաննես Ը Կարբեցու օրոք կառուցվել է Էջմիածնի Սինոդի շենքը։
- Հաջորդել է Եփրեմ Ա Ձորագեղցուն:
- Կաթողիկոսական գահին նրան հաջորդել է Ներսես Ե Աշտարակեցին:
- Ամփոփվել Մայր Տաճարի դռան առջև` զանգակատան հյուսիսային կողմում:
Հրապարակումներ մամուլում
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր(կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ.,Հ.1,Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
- ՀԱՅՈՑ ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ - Տ. Հովհաննես Ը Կարբեցի (1831 - 1842):