Հակոբ Ա Կլայեցի

Հակոբ Ա Կլայեցի
Акоп А Клаеци
Այլ անուններ:	Տարսոնացի, Սսեցի
Անգլերեն:	Hakob A Klayeci
Հայերեն:	Հակոբ Ա Կլայեցի
Ծննդյան տարեթիվը:	1200
Մահվան տարեթիվը:	12.02.1286
Մահվան վայրը:	Հռոմկլա, Կիլիկիա
Համառոտ տվյալներ: Ամենայն հայոց կաթողիկոս:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1200-ական թ.:

Մահացել է 1286թ. փետրվարի 12-ին Կիլիկիայի Հռոմկլա բերդաքաղաքում:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1268թ.՝ Ամենայն հայոց կաթողիկոս:
• Եղել է Մեծքարի վարդապետանոցի առաջնորդը, Կոստանդին Ա Բարձրբերդցու գործակիցը, օգնականն ու տեղապահը:

Այլ

Մ*ինչև կաթողիկոս ընտրվելը երկու անգամ` 1242թ. և 1254թ. Հակոբ Կլայեցին մեկնել է Կոստանդնուպոլիս, ապա Նիկիա` կայսրության վերնախավի հետ հայ և բյուզանդական եկեղեցիների միավորման շուրջ բանակցություններ վարելու համար:

• Երկար տարիներ եղել է Կիլիկիայի Մեծ քարի ուխտի առաջնորդ, Կոստանդին Ա Բարձրաբերդցի կաթողիկոսի տեղապահ և գաղափարակից (Հռոմկլա դղյակում, որից և նրա Կլայեցի մականունը):
• Մինչև կաթողիկոս ընտրվելը աչքի է ընկել գիտունությամբ, մեկնիչի, տաղերգուի, ճարտասանի ձիրքով: Ըստ Սամուել Անեցու` նա «սուրբ և առաքինի այր էր, որը մեկնաբանում էր դժվար լուծելի խնդիրներ պարունակող գրքեր»:
• Հակոբ Ա Կլայեցու մասին մեծ գովեստով է խոսում նաև Վահրամ Րաբունին:
• Հաջորդել է Կոստանդին Ա Բարձրբերդցուն:
• Հայտնի է որպես գիտնական ու հռետոր, մեծ վարդապետ, մեկնիչ ու բանաստեղծ:
• Նրա նախաձեռնությամբ 1240-ական թթ. սկզբին և 1254թ. Նիկիայում քաղաքկան-միաբանական հաջող բանակցություններ են վարվել հույն պատրիարքներ Գերմանիկոս 2-րդ-ի ու Մանվել և Հովհաննես Վաղակես կայսեր հետ:
• Հակոբ Ա Կլայեցին օծել և համագործակցել է Լևոն Գ-ին, նպաստել է հարևան իշխանությունների հետ հաշտ հարաբերությունների պահպանմանը, հայ-եգիպտական հաշտության կնքմանը՝ 1282թ.:
• Նա հայտնի է նաև որպես շարականագիր:
• Կաթողիկոսական գահին նրան հաջորդել է Կոստանդին Բ Կատուկեցին:
• Որպես առաջին հայրապետական կոնդակ` օգտագործել է Ներսես Շնորհալու «Թուղթ ընդհանրական» երկասիրությունը` հավելելով վերջինիս ընթերցումը պարտադրող մի թուղթ և տարածել Հայաստանի առաջատար եկեղեցական վիճակներում ու վանքերում:
• 1268թ. Հեթում I թագավորը Հակոբ Ա Կլայեցուն հրավիրել է արքունիք և պահանջել գերությունից վերադարձած որդուն` Լևոնին օծել Հայոց թագավոր: Բայց կաթողիկոսը դեմ է եղել Հեթում I–ին, իբրև կարողունակ և փորձառու թագավորի հրաժարականին, ուստի մերժել է նրա առաջարկը: Հեթում I–ի վախճանվելուց հետո` 1270թ. հունվարի 6–ին, Ծննդյան տոնին Հակոբ Ա Կլայեցին Տարսոնի Ս. Սոֆիա եկեղեցում գումարել է Ազգային–եկեղեցական ժողով, որտեղ Լևոն III Հեթումյանին օծել է Հայոց թագավոր: Վերջինս և Հակոբ Ա Կլայեցի կաթողիկոսը, գործելով համադաշն, գերադասել են չեզոքություն պահպանել Արևմուտքի հետ ունեցած առնչություններում:
• Հակոբ Ա Կլայեցին մերժել է 1274թ. Լուգդոն (Լիոն) քաղաքում Գրիգոր Ժ պապի հրավիրած ժողովին մասնակցելու հրավերը: Ժողովում արծարծվել են նոր խաչակրաց արշավանք սկսելու, ինչպես նաև կաթոլիկ և ուղղափառ եկեղեցիների միաբանության խնդիրները: Քանի որ ժողովում կարող էր առաջադրվել նաև Հայ և Լատին եկեղեցիների միավորման պահանջը, ուստի Հակոբ Ա Կլայեցին հրաժարվեց մեկնել այնտեղ:
• Հայոց Լևոն III թագավորը Արևմուտքի հետ հարաբերությունները չսրելու նպատակով պատվիրակ է առաքել Լուգդոնի ժողով:
• Հակոբ Ա Կլայեցին 1275թ. և 1276թ. Կիլիկիայի վրա Եգիպտոսի մամլուքների հարձակումների ժամանակ ժողովրդի կրած տառապանքներին, երկրի ավերվածություններին, Սսի թագավորական պալատի հրդեհման ականատես եղավ:
• 1279թ. եգիպտական 13 հազարանոց զորքը պաշարեց կաթողիկոսանիստ Հռոմկլան, որը, սակայն չկարողացավ գրավել: Եգիպտոսի կողմից 1268թ. Անտիոքի դքսության ոչնչացումից հետո վերջինիս հույն պատրիարքները ապաստանել էին Կիլիկիայի Հայոց թագավորությունում: Նրանցից Եվտիմեոսը, նկատի առնելով անցյալում Անտիոքի պատրիարքության առաջատար դիրքը քրիստոնեական աշխարհում, հավակնում էր գերակայություն ունենալ Հակոբ Ա Կլայեցու նկատմամբ: Սակայն նա վճռական հակահարված ստացավ կաթողիկոսի և Լևոն III թագավորի կողմից: Վերջինիս հրամանով Եվտիմեոսը դատապարտվեց աքսորի: Հակոբ Ա Կլայեցի կաթողիկոսը նպաստել է 1285թ. տաճարական ուխտի (օրդենի=tamplier) մագիստրոսի միջնորդությամբ Կիլիկիայի թագավորության և Եգիպտոսի սուլթանության միջև պայմանագրի կնքմանը:
• Հակոբ Ա Կլայեցու հովվապետության տարիները բեղմնավոր էին հայ մշակույթի զարգացման, Հայաստանի հոգևոր կենտրոնների, վանքերի ու եկեղեցիների հետ հոգևոր հաղորդակցության ընդլայնման առումով:

Մատենագիտություն

• Հակոբ Ա Կ., Երգեցեք որդիք Սիոնի, շարական:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր(կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ.,Հ.1,Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
• ՀԱՅՈՑ ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ - Տ. Հակոբ Ա Կլայեցի (1267 - 1286):
• Hakob A. Klayetsi Catholicos of All Armenians: