Իսրայել Օրի

Իսրայել Օրի
Исраэл Ори
Israel ori.jpg
Անգլերեն: Israel Ori
Հայերեն: Իսրայել Օրի
Ծննդյան տարեթիվը: 1659
Մահվան տարեթիվը: 1711
Մահվան վայրը: Աստրախան, Ռուսաստան
Համառոտ տվյալներ:
Հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ, դիվանագետ:

Բովանդակություն

Կենսագրություն

Ծնվել է 1659թ.:

Մահացել է 1711թ. Ռուսաստանի Աստրախան քաղաքում:

Աշխատանքային գործունեություն

  • Հայ ազգային-ազատագրական շարժման առաջնորդ:
  • 1688-1695թթ. մասնակցել է անգլո-ֆրանսիական պատերազմին:
  • Հռենոսյան Պֆալցում եղել է Հայդելբերգի, Ֆրանկենթալի և Մանհայմի մատակարարման կոմիսար:

Ձեռքբերումներ

  • 1706թ.. Պետրոս Մեծը շնորհել է գնդապետի կոչում:

Այլ

  • Հայաստանի ազատագրության խնդրով 1677թ. Հակոբ Դ Ջուղայեցու նախաձեռնությամբ Ս. Էջմիածնում գումարված գաղտնի ժողովում ընտրված պատվիրակների և հոր՝ Մելիք Իսարյելի հետ 1679թ. դեկտեմբերին մեկնել է Կոստանդնուպոլիս: Եվրոպայում Յավրին հայտնի էր Օրի անունով:
  • Առաքելության ձախողումից հետո, 1680թ. վերջին, մեկնել է Վենետիկ, 1683թ.՝ Փարիզ, անցել զինվորական ծառայության (հետևազորի լեյտենանտ, հեծելազորի կապիտան):
  • Անգլո-ֆրանսիական պատերազմում 1695թ. գերի է ընկել անգլիացիներին, ազատվելուց հետո՝ 1698թ., կուրֆյուրստ Հովհան Վիլհելմին ներշնչել է Հայաստանը նվաճելու և Օսմանյան կայսրության (որի դեմ մղվող պատերազմին մասնակցում էր նաև Պֆալցը) թիկունքում անկախ Հայաստան և Վրաստան ստեղծելու միտքը: Հովհան Վիլհելմը Իսրայել Օրու միջոցով թղթեր է հղել Քարթլիի թագավոր Գիորգի Xl-ին, հայ մելիքներին, Ամենայն հայոց և Աղվանից կաթողիկոսներին՝ մանրամասն տեղեկություններ խնդրելով Հայաստանի ու հարակից երկրների տնտեսական, քաղաքական ու ռազմական պայմանների մասին:
  • Իսրայել Օրին ապարդյուն ջանացել է ձեռք բերել ավստրիական կայսր Լեոպոլդ I-ի աջակցությունը, այնուհետև ստանալով Տոսկանիայի դուքս Կոզմաս Ill-ի համաձայնությունը՝ 1699թ. ուղևորվել է Հայաստան:
  • Իսրաել Օրուն հաջողվել է Անգեղակոթ գյուղում (Սիսիանի գավառ) Սյունիքի 11 մելիքների մասնակցությամբ խորհրդաժողով գումարել (1699թ. ապրիլ): Նա ժողովի կազմած համապատասխան գրություններով (ուղղված Հովհան Վիլհելմին, Հռոմի պապին, Ավստրիայի կայսրին, Տոսկանիայի դքսին, Պետրոս Մեծին) և մաքուր կնքված թղթերով Մինաս վրդ. Տիգրանյանցի հետ 1699թ. սեպտեմբերին մեկնել է Դյուսելդորֆ: Դեգերելով Եվրոպայում, արևմուտքից հուսախաբ՝ Օրին Հայաստանի ազատագրության ծրագրերը կապել է Ռուսաստանի հետ: Հայ ժողովրդի անվտանգությունն ապահովելու նպատակով նա առաջադրել է Ռուսաստանի և Հռոմեկան սրբազան կայսրության հակաթուրքական դաշինքի գաղափարը, սերտ կապեր հաստատել նաև Մոսկվայում ապաստանած Իմերեթի թագավոր Արչիլ ll-ի, հետագայում՝ այսրկովկասյան այլ գործիչների հետ: Ծրագիրը ռուսական կառավարությանը ներկայացվել է 1701թ. հուլիսի 25-ին, իսկ հոկտեմբերին Պետրոս Մեծն ընդունել է Օրուն և Մինաս վարդապետին: 1702թ. մարտին հայ պատվիրակներին պաշտոնապես հայտնվել է, որ ռուսական արքունիքը Հայաստանի ազատագրության խնդրով կզբաղվի միայն շվեդիայի պատերազմից հետո: 1703թ. Իսրաել Օրու նախաձեռնությամբ կազմվել և ռուսաստանի կառավարությանն է ներկայացվել Հայաստանի քարտեզը:
  • Իրանի ներքին կացության վերաբերյալ տեղեկություններ հավաքելու և հայ-վրացական ապստամբ ուժերը համախմբելու նպատակով ռուսական արքունիքը հավանություն է տվել Իսրաել Օրու հղացած պարսկական առաքելությանը:
  • Իսրաել Օրին 1704թ. մեկնել է Եվրոպա, Հռոմի պապից ձեռք բերել պարսկական տիրապետությունում քրիստոնյաների հալածանքը դադարեցնելու մասին Պարսից շահին ուղղված նամակ և, 1706թ. Ռուսաստանում նույնանման Գ. Ա. Իսրայեչյան նամակ որպես առաքելության ղեկավար, 1708թ. սկզբին ժամանել է Պարսկաստան: Այնտեղ գործող եվրոպական, հատկապես ֆրանսիական միսիոներները ջանացել են խանգարել Օրուն՝ շահ Հուսեինին ներշնչելով, որ նրա նպատակը հայկական պետականության վերականգնումն է:
  • Իսրաել Օրին 1709թ. տեսակցել է շահի հետ, այնուհետև վերադարձել Այսրկովկաս. ձգտել է Աղեքսանդր Ա Ջուղայեցու, Եսայի Հասան-Ջալալյանի, հայ մելիքների և այլ գործիչների օգնությամբ կազմավորել ազատագրական միասնական ճակատ, ստեղծել հայկական ընդհանուր զորաբանակ:
  • Իսրաել Օրին Եսայի Հասան-Ջալալյանի հետ 1711թ. վերադարձել է Աստրախան. հանկարծամահ է եղել անհայտ հանգամանքներում:


Նկարներ

Տեսանյութեր

Հրապարակումներ մամուլում

Տե՛ս նաև