Գրիգոր Մագիստրոս Պահլավունի

Գրիգոր Մագիստրոս Պահլավունի
Григор Магистр Пахлавуни
Grigor Magistros.jpg
Այլ անուններ: Գրիգոր Մագիստրոս Բջնեցի
Անգլերեն: Grigor Magistros
Հայերեն: Գրիգոր Մագիստրոս Պահլավունի
Ծննդյան տարեթիվը: 990
Մահվան տարեթիվը: 1058
Համառոտ տվյալներ:
Փիլիսոփա, մանկավարժ, բանաստեղծ, քաղաքական և ռազմական գործիչ:

Բովանդակություն

Կենսագրություն

Ծնվել է մոտ 990թ.:

Մահացել է 1058թ.:

Կրթություն

  • Կրթությունն ստացել է Անիի դպրոցում, այնուհետև՝ Կոստանդնուպոլսում:

Աշխատանքային գործունեություն

  • 1048թ.-ից՝ Հարավային Հայաստանի և Միջագետքի կուսակալ:
  • Իր հիմնադրած ճեմարանում դասավանդել է ճարտասանություն, փիլիսոփայություն, քերականություն, մաթեմատիկա և այլն:

Ձեռքբերումներ

  • Բյուզանդական կայսրը նրան շնորհել է Մագիստրոսի կոչում:

Այլ

  • Սպարապետ Վասակ Պահլավունու որդին է:
  • Հորեղբոր՝ Վահրամ Պահլավունու և նրա կուսակիցների հետ պայքարել է ներքին և արտաքին թշնամիների դեմ, նպաստել Բագրատունիների գահի ամրապնդմանը:
  • 1045թ. մասնակցել է Կոստանդնուպոլսում Կոստանդին կայսեր հետ Գագիկ Բ-ի վարած բանակցություններին:
  • Կանխազգալով հայկական թագավորության անկումը՝ իր տիրույթները հանձնել է Բյուզանդիային, փոխարենը կալվածքներ ստացել Հարավային Հայաստանում և Միջագետքում:
  • Գրիգոր Մագիստրոսը ծավալել է եկեղեացաշինական գործունեություն (Բջնիի Ս. Աստվածածինը, Կեչառիսի Ս. Գրիգոր Լուսավորիչը, Հավուց թառի Ս. Ամենափրկիչը և այլն):
  • Ճնշել դ Թոնդրակյան շարժումը:
  • Նրա աշխարհահայացքն ու գիտական հետաքրքրություններն արտահայտվել են իր բազմաթիվ նամակներում: Նամականին ժամանակաշրջանի գիտամշակութային և ուսումնակրթական միտումներն ու ոգին բնութագրող հուշարձան է, որում արծարծված են գիտական, գրական և քաղաքական կարևոր հարցեր:
  • Գրել է չափածո ստեղծագործություններ («Տաղասութիւն»), որոնցից ամենանշանավորը «Առ Մանուչէ» («Հազարտողեան») պոեմն է՝ Աստվածաշնչի համառոտ վերապատումը:
  • Թարգմանել է հույն և ասորի հեղինակների երկեր, որոնցից պահպանվել է միայն «Սկզբունքների» մի հատվածի թարգմանությունը:
  • Պաշտպանել է կրթության վերաբերյալ ազատամիտ և լուսավորչական գաղափարներ, վերակենդանացրել է հետաքրքրությունը աշխարհիկ գիտությունների հանդեպ: Ըստ Գրիգոր Մագիստրոսի՝ կրթությունը պետք է սկսել Աստվածաշնչի ընթերցումով, ապա ուսումնասիրել դիցաբանություն, գեղեցիկ հատվածներ սերտել «հոմերական և պղատոնական» երկերից, որոնք կնախապատրաստեն «յոթ ազատ արվեստների»՝ քերականության, ճարտասանության, տրամաբանության, թվաբանության, երկրաչափության, աստղագիտության, երաժշտության ուսումնասիրությանն անցնելուն:
  • Հայ փիլիսոփայական մտքի զարգացման շուրջ երկուհարյուրամյա դադարից հետո նա վերակենդանացրել է աշխարհիկ փիլիսոփայական և գիտական միտքը, հայ աշխարհիկ փիլիսոփայության զարգացման նոր ուղի բացել:
  • Գրիգոր Մագիստրոսը հրապուրվել է Պլատոնի և Դավիթ Անհաղթի գաղափարներով: Զարգացնելով Դավիթ Անհաղթի նորպլատոնականությունը՝ նա հակվել է դեպի ռազիոնալզիմը և բնափիլիսոփայությունը: Ըստ նրա՝ ճանաչողության առաջին և անհրաժեշտ աստիճանը զգայական ընկալումն է, որին գիտությունների համակարգում համապատասխանում են ճշգրիտ գիտությունները: Սակայն էական ու որոշիչը բանական ճանաչողությունն է, որը, հենվելով զգայական ընկալումների վրա, ստուգում է իրի և մտքի համապատասխանությունը. վերացական, փորձից առաջ և անկախ ստեղծված գաղափարները ոչ թե վերագրվում են իրական աշխարհին, այլ քննության են ենթարկվում և միայն «ըմբռնվելով» կարող են համարվել ստուգապես ճանաչված գոյեր: Բանական ճանաչողությունը նախապատրաստում է մարդկային միտքը գերագույն գոյի ճանաչման համար: Նա ընդունել է Աստծո գոյության տիեզերաբանական ապացույցը. բնության, որպես Աստծո ստեղծագործության, ճանաչումով կարելի է ըմբռնել նրա Արարչի էությունը:
  • Նամակներում ուշագրավ մտքեր կան նաև կենսաբանության, բժշկագիտության, տիեզերագիտության, երաժշտության տեսության և այլնի վերաբերյալ:
  • Գրիգոր Մագիստրոսը հայտնի է որպես տաղասաց և շարականագիր: Նրա հոգևոր երգերը եկեղեցին կանոնացրել է և ներմուծել Շարակնոց:
  • Թաղվել է Դարոյնք գավառում:

Նկարներ

Մատենագիտություն

Տե՛ս նաև