Արշիլ Գորկի
| Արշիլ Գորկի | |
| Аршиль Горки | |
| |
| Այլ անուններ: | Ադոյան Ոստանիկ (Մանուկ) Սեդրակի |
| Անգլերեն: | Arshile Gorki |
| Հայերեն: | Արշիլ Գորկի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 15.04.1904 |
| Ծննդավայրը: | Խորգոմ, Արևմտյան Հայաստանի |
| Մահվան տարեթիվը: | 21.07.1948 |
| Մահվան վայրը: | Նյու Յորք, ԱՄՆ |
| Համառոտ տվյալներ: Նկարիչ: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1904թ. ապրիլի 15-ին Արևմտյան Հայաստանի Վանի նահանգի Հայոց ձոր գավառի Խորգոմ գյուղում:
Մահացել է 1948թ. հուլիսի 21-ին ԱՄՆ-ի Նյու Յորք քաղաքում:
Կրթություն
- Նախնական կրթությունն նստացել է ծննդավայրի և Վանի դպրոցներում:
- 1926թ. ավարտել է Նյու Յորքի արվեստի կենտրոնական դպրոցը:
Աշխատանքային գործունեություն
- 5 տարի դասավանդել է Նյու Յորքի արվեստի կենտրոնական դպրոցում:
- Ստեղծագործական առաջին շրջանում հիմնականում ստեղծել է դիմանկարներ, նատյուրմորտներ, բնանկարներ՝ ինպրեսիոնիստների ազդեցությամբ, ապա հակվել վերացարկումնային (աբստրակտ) նկարչությանը:
- Կյանքի վերջին տարինեին ստեղծել է հնչեղ գույներով ինքնատիպ կտավներ:
Աշխատանքներ
- «Նկարիչն ու իր մայրը», Ուիտնի ամերիկյան արվեստի թանգարան, Նյու Յորք, 1928-1932:
- «Այգիներ Սոչիում», 1938 (նախնական անվանումը՝ «Այգիներ Խորգոմում»):
- «Ջրվեժ», «Թեյթ» պատկերաասրահ, Լոնդոն, 1943:
- «Ծաղկավետ ջրաղացի ջրերը», Մետրոպոլիտեն թանգարան, Նյու Յորք, 1944:
- «Ինչպես է մորս ասեղնագործ գոգնոցը բացվում իմ կյանքում», Սիեթլ քաղաքի թանգարան, 1944:
- «Հովեվարք», Ժամանակակից արվեստների թանգարան, Նյու Յորք, 1947:
- «Արորը և երգը», 1947:
Ցուցահանդեսներ
- 1934թ.՝ անհատական ցուցահանդես, Ֆիլադելֆիա:
- 1939, 1945, 2003թթ.՝ անհատական ցուցահանդեսներ, Նյու Յորք:
- 1941թ.՝ անհատական ցուցահանդես, Սան Ֆրանցիսկո:
- 1956թ.՝ Ամերիկյան արվեստի ցուցահանդես, Մոսկվա:
- 1963թ.՝ Ամերիկյան գրաֆիկայի ցուցահանդես, Երևան:
Այլ
- Գորկի իր նկարներով արժանցել է համաշխարհային հռչակի՝ որպես ժամանակակից արվեստում «սյուռեալիստական էքսպրեսիոնիզմի» սկզբնավորողի:
- Գորկու արվեստի վերացարկված ձևերի գունային խարիսխը նրա մանկության պայծառ հիշատակների՝ Վանա լճի կապույտի, դեղնավուն ավազի, ծիրանի արևախանձ գույնի արձագանքն է:
- Հոգևոր արմատներով Գորկին կապված էր Հայաստանին ու հայ ժողովրդին: 1938թ. նա Հայաստան է ուղարկել չորս պատկեր, 1941թ. Նյու Յորքում կազմակերպված վաճառք-ցուցահանդեսում երկու նկար նվիրել կարմիր բանակին օգնելու գործին:
- Գորկու կտավները գտնվում են ԱՄՆ-ի մի շարք նշանավոր, Լոնդոնի «Թեյթ» և Փարիզի Ժ. Պոմպիդուի անվան ժամանակակից արվեստի թանգարաններում:
- 2004թ.-ից Երևանում գործում է «Արշիլ Գորկի» հիմնադրամը:
Կյանքը
- Նա շատ դժվարին եւ յուրօրինակ կյանք ապրեց: Մանուկ հասակում ծանր հիվանդացավ եւ զրկվեց խոսելու ընդունակությունից: Հիվանդությանը հաջորդեց երկարատեւ բուժումը: Պատանի էր, երբ մեկնեց Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ: Նահանգներում Ոստանիկը բազմաթիվ զրկանքներ տեսավ: Չափահաս տարիքում նա ստեղծեց գլուխգործոցներ: Պայքարում էր չքավորության դեմ, հետո հիվանդացավ քաղցկեղով եւ նրան վիրահատեցին, այնուհետեւ ավտովթարի ենթարկվեց եւ կորցրեց ձեռքը, իսկ հետո էլ ինքնասպանություն գործեց Կոննեկտիկուտում գտնվող իր արհեստանոցում:
- Ոստանիկ Ադոյանի անունը շատերը չեն լսել: Նա իր համար մի նոր անուն էր ընտրել` Արշիլ Գորկի, եւ հենց այս անունով էլ հայտնի դարձավ ողջ աշխարհին, որպես անցած հարյուրամյակի մեծագույն նկարիչներից մեկը: Կեղծանվան ընտրությունը պատահական չէր: 1916-1920թթ. Ոստանիկ Ադոյանն ապրել է Էրիվանում եւ Թիֆլիսում, որտեղ էլ առաջին անգամ ծանոթացել է Մաքսիմ Գորկու կենսագրությանը: Նրա կարծիքով, մեծ հումանիստի եւ իր կյանքի պատմությունները բավական նման են:
- Վանի ինքնապաշտպանության ժամանակ Գորկին օգնում էր աշխարհազորայիններին: Նրանց զենք, փամփուշտ, հագուստ եւ սնունդ էր տանում, վերադառնում էր միայն ուշ երեկոյան: 1915թ. հունիսի 15-ին, վերցնելով մի քանի օրվա սննդի պաշար եւ մի քիչ էլ գումար, Ադոյանների ընտանիքն ուղեւորվեց Երեւան: Ողջ ունեցվածքը թաղեցին տան բակում, կարծում էին, որ շուտով կվերադառնան:
- Գորկին սիրում էր հետեւել, թե ինչպես են նկարում երեխաները: Հաճախ էր Վարդուշին՝ քրոջը ասում. «Տե՛ս, այս երեխան նկարում է ինչպես Ուսելոն: Նրանք իսկական նկարիչներ են` հինավուրց ժամանակների նկարիչներ, նրանք այնքան մաքուր են եւ այդպես էլ նկարում են: Երբ մենք էլ ենք ցանկանում այդպես նկարել` մեզ մոտ չի ստացվում: Այն, ինչը մեզ համար այդքան բարդ է, նրանց համար բնական է»:
Գորկու կրտսեր քորջ՝ Վարդուշի հիշություններից
- «Քայլում էինք Վանա լճի արեւելյան քարքարոտ ճանապարհով: Քայլում էինք օր ու գիշեր, առանց դադարի: Երբ մայրս ուտելու որեւէ բան էր գտնում՝ տալիս էր Գորկուն: Նա ավելի շատ Գորկու մասին էր հոգ տանում, քան դուստրերի, քանի որ Գորկին միակ արու զավակն էր եւ շատ հյուծված էր: Վանեցիների մի մասը գնաց Պարսկաստան, այնտեղից էլ Բաղդադ, իսկ մենք բռնեցինք Էջմիածին տանող ճանապարհը: Հունիսի 25-ին հասանք Էջմիածին: Էջմիածնում մնացինք երեք շաբաթ: Բակում էինք ապրում: Շուտով սկսեցին հիվանդություններ տարածվել եւ այդ ժամանակ Գորկին փրկեց մեզ: Նա մի սայլ բերեց եւ ասաց. «Պետք է հեռանանք այստեղից»: Հուլիսի 16-ին եկանք Երեւան: Ապրում էինք կայարանամերձ փողոցում: Դա շատ խղճուկ տեղ էր: Մայրս աշխատում էր որբանոցում, իսկ Գորկին` տպարանում: 1916թ. քույրերս` Ագապին եւ Սաթենիկը, մեկնեցին Ամերիկա: Ես հաճախ էի Արշիլի հետ խոսում իր ծանր վիճակի մասին, սակայն նա անընդհատ ասում էր. «Ես կաշխատեմ, դուք չպետք է անհանգստանաք, ամեն ինչ լավ կլինի»: Այո՛, նա հավատում էր, որ ամեն ինչ լավ կլինի: Մենք իրար շատ էինք սիրում: Դպրոցի դասերից հետո Գորկին աշխատում էր հյուսնի արհեստանոցում, իսկ երեկոյան տպարանից գրքեր էր բերում կազմելու համար: Այսպես առանց հանգստի աշխատելով գումար էինք վաստակում: Գորկին ուզում էր, որ մայրիկը ոչնչի կարիք չզգա: Ցավոք, շուտով մայրիկն՝ ուժասպառ լինելուց հիվանդացավ: Գորկու ստացած գումարը չէր բավականացնում սնունդ գնելու համար: Ինչ-որ կերպ գոյատեւելու համար՝ նա սկսեց Երեւանի մերձակա գյուղերից հացահատիկ եւ խաղող գնել, այնուհետեւ դրանք քաղաքում վաճառել: Սակայն ի՞նչ կարող էր անել 14-ամյա տղան: Մորս վիճակը գնալով վատանում էր, եւ 1919թ. մարտի 20-ին նա հանկարծամահ եղավ մեր ձեռքերում: Ընդամենը 39 տարեկան էր, իսկ մենք դեռ փոքր էինք: Մայրս Գորկու համար իսկական աստվածուհի էր: Մայրիկը միշտ մեզ բանաստեղծություններ էր կարդում, սովորեցնում էր սիրել բնությունը, Վանը, Հայաստանը: Մորս նկարելիս Գորկին կտավի մեջ դնում էր իր հոգին: Եվ ահա նա մեզնից հեռացավ: Մի որոշ ժամանակ անց Տիգրան անունով մի վանեցի Գորկուն առաջարկեց. «Փոքրիկ, լավ կանես վերցնես քրոջդ եւ հեռանաս այստեղից: Ի՞նչ ունես այստեղ անելու»: Գորկին համաձայնեց: Սկզբում մեկնեցինք Թիֆլիս, այնուհետեւ Բաթումի, այնտեղ նստեցինք Պոլիս մեկնող նավը: Ուղեւորության ընթացքում Գորկին չէր բաժանվում մատիտներից: Ծաղիկներ, թռչուններ, կենդանիներ, նավեր ու երկինք էր նկարում, սկսեց բանաստեղծություններ գրել: Մեր նավը Էլիս Այլանդ մտավ 1920թ. մարտի 1-ին: Գորկին չսիրեց Ամերիկան: Շուրջբոլորը խառնաշփոթ էր, սակայն հետո սովորեցինք այդ խելահեղ ռիթմին, բայց Արշիլն անընդհատ կարոտում էր Վանը: Ապրում էր քրոջս` Ագապիի բնակարանում: Հետո մեր ետեւից եկավ հայրս եւ Փրովիդենս տարավ: Գորկին մնաց այնտեղ ապրելու: Ընդունվեց «High technical School», քանի որ այդպես էր ցանկանում հայրս, իսկ Գորկին ցանկանում էր նկարել, դրա համար էլ ներկեր գնեց եւ սկսեց աշխատել Բոստոնի «Մաժեստիկ» թատրոնում: Անտրակտների ժամանակ նա դիմանկարներ էր անում: Նկարչությունը մշտապես զբաղեցնում էր նրա միտքը»:
Մեջբերումներ Արշիլ Գորկուց
- «Հայաստանը ջերմություն և կենսականություն, ուժ, մի յուրահատուկ երջանկություն ու թախիծ ունի: Տխուր, սակայն չհաղթված»:
- «Կյանքս նման է անհանգիստ ծովի, որն ալեկոծվում է տխրությունից ու վշտից... Ես երեք գաղափարների «արտադրանք» եմ՝ մաքրություն, տանջանք և հասունություն։ Տանջանքները հիվանդագին են, բայց անհրաժեշտ։ Ես միշտ զգում եմ մենակությունս, նույնիսկ ընկերներիս և հարազատներիս շրջապատում...»:
- «Վերջերս գիտակցությունս լցվել էր հայկական ծիրանների բույրով: Արվեստանոցումս, անշուշտ, ծիրաններ չկային, բայց բույրը այնքան հստակ էր, որ, կարծես, ծառն էի բարձրացել դրանք պապիկիս համար հավքելու...»:
Մեջբերումներ Արշիլ Գորկու մասին
- «Նա նման է հսկա սառցալեռան, որը 9/10 մասով ընկղմված է օվկիանոսում և երևում է ընդամենը 1/10 մասով: Բայց այն, ինչ երևում է, հզոր է և հրաշալի իր փայլի մեջ» (Ուիլյամ դե Կունինգ, ամերիկացի նկարիչ):
- «Խոսքեր չկան արտահայտելու այն, ինչ իր արվեստում արտացոլել է Արշիլ Գորկին: Նրա փակած դռները բախում են նույնիսկ մահվանից հետո: Բախում են, քանի որ չկա մեկը, ով կկարողանա բանալ դրանք: Դռները կարող է բացել միայն մեկ այլ Գորկի, որը նրա պես անտարբեր կլինի ամենի հանդեպ, բացառությամբ գլխավոր զոհաբերության՝ գեղանկարչության...» (Ալեն Ջուֆրի):
- «Ստեղծագործական դեգերումների մեջ Գորկին հաճախ էր դիմում իր ակունքներին... Եվ նա մեզ հետաքրքրում է նաև այն ազդեցությամբ, որն ունեցել է հայ ժամանակակից արվեստի զարգացման վրա» (արվեստաբան Նազարեթ Կարոյան):
- «Ստալինիզմն ու ավանգարդը զարմանալիորեն հատվեցին նրա ճակատագրում: Ստալինը Գորկու համար արտիստիկ հրեշտակ էր» (արվեստաբան Վարդան Ազատյան):
- «Գորկին միակն է, ով կարողացավ ամերիկյան գեղանկարչությունը եվրոպական մակարդակի հասցնել» (ֆրանսիական մամուլ, 1967թ.):
Նկարներ
Արշիլ Գորկու դիմանկարը, նկարիչ՝ Աշոտ Հովհաննիսյան, 1985
Սեդրակ Ադոյան՝ Արշիլ Գորկու հայրը, 1910
1920-ական թթ. սկիզբ
1920-ական թթ. սկիզբ
Գորկին նկարում է քրոջ տանը, 1922
Այգում, 1924
Երբ դարձավ Նյու Յորքի արվեստի կենտրոնական դպրոցի ուսուցիչ, 1926
Գորկին՝ իր արվեստանոցում աշխատելիս, Նյու Յորք, 1927
Գորկին՝ իր արվեստանոցում, Նյու Յորք, 1929
Գորկին՝ իր արվեստանոցում, Նյու Յորք, 1929
1920-ական թթ. վերջեր
1920-ական թթ. վերջեր
1920-ական թթ. վերջեր
1920-ական թթ. վերջեր
Վարդուշի (ձախից) և Սիրուն Մուկիկյանի (աջից) հետ, 1920-ական թթ. վերջեր
Գորկին նկարիչ Ջորջ ՄակՆեյլի հետ, 1934թ. հոկտեմբերի 27
1934թ. հոկտեմբերի 27
1934թ. հոկտեմբերի 27
Աշխատելիս, 1936
Ագնես Մագրուդեր, 1939
Գորկին և կինը՝ Ագնես Մագրուդերը, ծովափին, 1942
Ագնեսի ծնողների հողատարածքը
Նկարելիս 1944թ. ամռանը
Մարոյի հետ՝ Շերման տեղափոխվելիս, 1945
Դստեր՝ Նատաշայի հետ, 1946
Մարոյի հետ Վաշինգթոն Սքուերում, 1946
Նատաշայի հետ, 1947թ. ամռանը
Գորկին դստեր՝ Մարոյի և Ագնեսի մոր հետ, 1943թ. ամռանը
Ագնես Մագրուդեր, 1947թ. ամռանը
Դստրերի՝ Մարոյի և Նատաշայի հետ, 1947թ. ամռանը
Ագնես Մագրուդեր, 1947թ. ամռանը
Դստրերի՝ Մարոյի և Նատաշայի հետ, 1947թ. ամռանը
Ագնես Մագրուդեր, 1947թ. ամռանը
Գորկին աշխատելիս, 1947թ. ամռանը
1948թ. մայիսի 23
Աշխատանքներ
Park Street Church, Boston, 1924
Mother, 1926 կամ 1937
The Artist and His Mother, 1926-1942
The Artist and His Mother, 1926-1936
Nighttime, Enigma and Nostalgia, 1931-1932
Column with Objects, 1932-1934
Untitled, 1933-1935
Study for Organization, 1935
Organization, 1933-1936
Image in Khorkom., 1934-1936
Study for Aviation: Evolution of Forms under Aerodynamic Limitations (Newark Airport Mural), 1935-1936
Painting, 1936-1937
Enigmatic Combat, 1936-1937
Portrait of Master Bill, 1937
Garden in Sochi., 1941
Painting, 1943-1947
Connecticut Sketch, 1943
The Liver is the Cock's Comb, 1944
Water of the Flowery Mill, 1944
The Leaf of the Artichoke Is an Owl, 1944
Diary of a Seducer, 1945
Study for Agony, 1946-1947
The Plough and the Song, 1946
Untitled (Virginia Summer), 1946
Fireplace in Virginia, 1946
From a High Place II, 1946
The Limit, 1947
The Betrothal II, 1947
Agony, 1947
The Beginning, 1947
Untitled (Pastoral), 1947
The Plough and the Song, 1947
Նկարներ թղթի վրա
Two Studies for “The Artist and His Mother”, 1926-1934
Drawing (Nude), 1927
Untitled (Still Life with Pitcher, Book, and Apple), 1927-1928
Untitled (Self-Portrait), 1928-1929
Untitled (Cubist Portrait), 1929-1931
Untitled (Cubist Portrait), 1929-1931
Untitled (Abstract Landscape), 1930-1934
Untitled (Abstract Landscape), 1930-1934
Untitled (Abstract Landscape), 1930-1934
Untitled (Abstract Landscape), 1930-1934
Untitled (Abstract Landscape), 1930-1934
Untitled (Cubist Figure), 1930
Untitled (Two Portrait Studies), 1930-ական թթ.
Untitled (Classical Female Profile), 1931
Untitled (Classical Female Profile), 1931
Untitled (Classical Female Profile), 1931
Untitled (Classical Female Profile), 1931
Untitled (Classical Female Profile), 1931
Untitled (Nighttime, Enigma and Nostalgia), 1931-1933
Nighttime, Enigma and Nostalgia, 1932
Portrait of Elinor Graham, 1933
Portrait of Ethel Schwabacher, 1934-1935
Study for Aviation: Evolution of Forms under Aerodynamic Limitations, 1935
Standing Nude, 1935
Abstract Composition, 1940-ական թթ.
Abstract Composition, 1940-ական թթ.
Portrait of Mougouch, հունվար, 1940
Untitled (Landscape), 1942
Untitled (Landscape with Figure), 1942
Untitled, 1943
Study for “The Plough and the Song”, 1944
Virginia Summer, 1946
Study for Dark Green Painting, 1946
Untitled, 1946
Գեղանկարչություն
Pears, Peaches, and Pitcher, 1926-1927
Portrait of Azadoohi (Liberty Miller), 1926 կամ 1927
Still Life with Skull, 1927-1928
Portrait of a Woman, 1928
Still Life (Red and Yellow), 1930
Blue Figure in a Chair, 1931
Image in Khorkom, 1934-1936
Portrait of Ahko, 1937
Portrait (Head), 1938
Study for Bull in the Sun, 1942
Garden in Sochi Motif, 1942
From a High Place II, 1946
The Limit, 1947
The Plough and the Song, 1947
Pastoral (Pastorale), 1947
Կորած աշխատանքներ
Still Life, 1927
Painting, 1927-1928
Self Portrait, 1928
Untitled, 1934
Untitled, 1931-1933
Untitled, 1931-1933
Untitled, 1932
Untitled, 1935
Portrait of a Man, 1936
Study for Nighttime, Enigma and Nostalgia, 1930
Untitled, 1933
Sketch for the Ben Marden Riviera Club Mural, 1938-1941
Nude Model, 1938-1940
Untitled, 1944
Untitled (Abstract Composition), 1944
Untitled, 1946
Nude, 1946
Abstract Composition, 1946
Delicate Game, 1946
Untitled, 1946
Study for Khatchdzar [Tree of the Cross], 1946
Աճուրդի հանված աշխատանքներ
Chriestie's աճուրդատուն
Virginia Landscape, 1944
Afternoon Remembrance (Seated Woman with Vase), 1927
Untitled, 1937
Khorkom, 1938
Painting, 1940-1942
Composition, 1946
Drawing from a 1931 Sketchbook, 1931
Study for Nighttime, Enigma and Nostalgia, 1934
Recto: Another Nighttime, Enigma and Nostalgia; Verso: Untitled (Head of a Woman), 1932-1934
Abstract Drawing with Bust, 1931-1934
Untitled, 1931
Study for the mural “1934”, 1934
Untitled, 1929-1932
Recto: Untitled (Horse) Verso: Untitled (Three Figures), 1932-1934
Untitled, 1932-1933
Untitled, 1934-1936
Standing Man, 1931-1935
Untitled, 1941
Portrait of Lenora (Leonore Gallet), 21 ապրիլի, 1940
Portrait of the Artist’s Wife,
Untitled, 1944
Untitled, 1945-1946
Study for Agony I, 1946-1947
Study for Young Cherry Trees Secured Against Hares, 1946
Study for Betrothal, 1946
Sotheby's աճուրդատուն
Portrait of a Tree, 1927
Abstract (Still Life), 1928
Woman, 1933-1934
Portrait of Vartoosh (Lady in Red Dress), 1936-1937
Study for Agony, 1947
Small Red Painting, 1947-1948
Drawing from a 1931 Sketchbook, 1931
Drawing from a 1931 Sketchbook, 1931
Drawing from a 1931 Sketchbook, 1931
Drawing from a 1931 Sketchbook, 1931
Drawing from a 1931 Sketchbook, 1931
Untitled, 1931
Birthday Greetings, 1931
Drawing with Head, 1936
Nighttime, Enigma and Nostalgia, 1931-1933
Drawing of Male Head, 1932
Composition, 1933
Composition
Untitled, 1936-1937
Figure Studies, 1934
Combinations
Tete d’Homme
Leonore Portnoff Playing a Musical Instrument
Profile of a Woman, 1933
Umbrella, 1942
Untitled, 1944
Untitled, 1944
Landscape, 1941
Untitled, 1945
Untitled, 1945
Untitled, 1946
Untitled, 1946
Study for Nude, 1946
Untitled, 1945-1946
Untitled
Drawing, 1945
Այլ աճուրդատներ
Still Life, 1934-1935
Frieze
Drawing from a 1931 Sketchbook, 1931
Untitled, 1931
Untitled, 1945
Տեսանյութեր
- Արշիլ Գորկու մասին:
- Արշիլ Գորկու մահվանից 65 տարի անց կյանքից հեռացել է նրա ներշնչանքի աղբյուրը:
- Արվեստասերի անկյուն: Արշիլ Գորկի:
- Գորկու թանգարանն առանց բնօրինակների:
- Արշիլ Գորկի:
- Without Gorky.
Հրապարակումներ մամուլում
- երժ Թանգյանը երգեց Արշիլ Գորկու ցուցահանդեսի բացմանը:
- Մեկ շաբաթ անվճար ցուցադրություն:
- Գորկու մասին՝ «Առանց Գորկու»:
- Արշիլ Գորկու մահվանից 65 տարի անց կյանքից հեռացել է նրա ներշնչանքի աղբյուրը, Երկիրմեդիա:
Մատենագիտություն
- Արշիլ Գորկի, Նամակներ, Ե., 2005 (հայերեն և անգլերեն):
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
- Պերեճիքլյան Ա., Հայկականաութիւնը Արշիլ Կորքիի ստեղծագործութեան մէջ, «Հայկազյան հայագիտական հանդես», հ.4, Բեյրութ, 1973:
- Պետրոսյան Ա., Արշիլ Գորկի (Ոստանիկ Ադոյան) (1904-1948), Ե., 2004:
- Schwabacher E., Archile Gorky, N.Y., 1962.
- Mooradian K., Arshile Gorky-Adoyan, Chicago, 1978.
- Waldman D., Arshile Gorky (1904-1948) A. Retrospektive, N.Y., 1981.
- «Արշիլ Գորկի» հիմնադրամ:
- Արշիլ Գորկի, ՀՀԻ Մշակույթ:
- Արշիլ Գորկի, կենսագրություն:
- Արշիլ Գորկի, Հայկական հանրագիտարան:
- Արշիլ Գորկի, Մեծանուն հայեր:
- Նկարիչ, ում հարգում է աշխարհը, ում չի ընդունում Թուրքիան:
- Արշիլ Գորկու կյանքը:
- Արշիլ Գորկու նկարները:
- Արշիլ Գորկի, AV Production:
- Արշիլ Գորկի, նկարներ:
- Արշիլ Գորկի, թվագրություն:
- Արշիլ Գորկի, 168 ժան:
- Аршиль Горки, творческий путь.
