15:35, 3 Հունվարի 2015-ի տարբերակ

Ակինյան Ներսես Հակոբի
Акинян Нерсес Акопович
Այլ անուններ:	Ակինյան Գաբրիել
Անգլերեն:	Akinyan Nerses
Հայերեն:	Ակինյան Ներսես Հակոբի
Ծննդյան տարեթիվը:	10.09.1883
Ծննդավայրը:	Արդվին, Արևմտյան Հայաստան
Մահվան տարեթիվը:	28.10.1963
Մահվան վայրը:	Վիեննա, Ավստրիա
Համառոտ տվյալներ: Պատմաբան, բանասեր, ձեռագրագետ:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1883թ. սեպտեմբերի 10-ին Արևմտյան Հայաստանի Արդվին քաղաքում:

Մահացել է 1963թ. հոկտեմբերի 28-ին Ավստրիայի մայրաքաղաք Վիեննայում:

Կրթություն

• 1895թ. ընդունվել է Վիեննայի Մխիթարյանների վարժարանը:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1907թ., Մխիթարյանների վարժարանը ավարտելուց հետո, ձեռնադրվել է քահանա և պաշտոնավարել Մխիթարյանների Մայրավանքում:
  • 1916-1920թթ.՝ դպրեվանքի տնօրեն:
  • 1909-1963թթ.՝ միաբանության մատենադարանապետ և «Հանդես ամսօրյայի» խմբագիր (ընդհատումներով):
• 1923-1929թթ. աշխատել է Ս. Էջմիածնի ձեռագրատանը:

Ձեռքբերումներ

• 1901թ.՝ Վիեննայի Մխիթարյան միաբանության անդամ:
• 1954թ.՝ Վիեննայի համալսարանի փիլիսոփայութան պատվավոր դոկտոր:

Այլ

• 1929թ. Էջմիածնում ձերբակալվել է, 40 օր անց ազատվել է ու հեռացել Հայաստանից:
• Աշխատությունները վերաբերում են հայ-վրացական առնչություններին, հայ միջնադարյան բանաստեղծների կյանքին և ստեղծագործությանը, հայ իշխանական տոհմերին, եկեղեցու պատմությանը և կրոնական գործիչներին և այլն:
• Ակինյանի մի շարք անտիպ աշխատություններ պահվում են Վիեննայի Մխիթարյանների մատենադարանում:

Մատենագիտություն

• Հ. Ներսէս Ակինեան, Նիւթեր հայ վկայաբանութեան ուսումնասիրութեան համար, Վիեննա, տպ. Մխիթարյան, 1914:
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Տիմոթէոս Կուզ հայ մատենագրութեան մէջ: 1909, էջք Ը+60 էջ (Ազգային մատենադարան, ԾԸ):
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Զաքարիա Եպիսկոպոս Գնունեաց եւ իւր տաղերը, 1910, էջք ԺԲ+87 էջ (Ազգային մատենադարան, ԾԸ):
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Կիւրիոն Կաթողիկոս Վրաց, 1910, էջք ԻԷ+315 էջ (Ազգային մատենադարան, Կ):
• Ներսէս Ակինեան, Յովնաթան Նաղաշ եւ Նաղաշ Յովնաթանեանք եւ իրենց բանաստեղծական եւ նկարչական աշխատութիւնք, 1911, էջ 49-117 էջ (Ազգային մատենադարան, ԿԵ):
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Գաւազանագիրք Կաթողիկոսաց Աղթամարայ: Պատմական ուսումնասիրութիւն, 1920, ԺԱ+200 էջ (Ազգային մատենադարան, ՁԶ):
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Հինգ պանդուխտ տաղասացներ։ 1921, 223 էջ (Ազգային մատենադարան, ՂԲ):
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Մատենագրական հետազօտութիւններ, Ա (1. Ներածութիւն ի Գիրս Պատճառաց։ Գրիգոր որդի Աբասայ։ Դաւիթ Քոբայրեցի։ Վարդան Հաղբատացի։ 2. Վկայաբանութիւն Ս. Կիպրիանոսի։ 3. Թէոդորոս Ապիկուրա եւ Նանա Ասորի Հայաստանի մէջ եւ Նանայի Յովհաննու Մեկնութեան հայերէն թարգմանութիւնը։ 4. Շապուհ Բագրատունի եւ իւր Պատմութիւնը) 1922, Զ + 230 էջ (Ազգային մատենադարան, ՂԴ):
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Մատենագրական հետազօտութիւններ, քննութիւն եւ բնագիր: Բ (5. Սեբիոս եպ. Բագրատունեաց եւ իւր Պատմութիւնն ի Հերակղ։ 6. Երգ տռփանացն Տիրիթայ։ 7. Փաւստոս Բիւզանդի աղբիւրներէն. Սքանչելիք զոր եցոյց Աստուած ի ձեռն սրբոյն Երասիմոսի), 1924, 150 էջ (Ազգային մատենադարան, ՃԴ):
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Մատենագրական հետազօտութիւններ. Գ (8. Ղեւոնդ երէց պատմագիր։ 9. Ղեւոնդ երէց եւ Մովսէս Խորենացի։ 10. Հայ Բագրատունեաց տոհմածառը), 1930, ԺԱ + 334 էջ (Ազգային մատենադարան, ՃԻԷ):
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Թուղթ Մակարայ Բ. Երուսաղեմի հայրապետի առ Վրթանէս եպիսկոպոսապետ Սիւնեաց Յաղագս կարգաց Եկեղեցւոյ: Բնագիր եւ քննութիւն, 1930, 128 էջ (Ազգային մատենադարան, ՃԻԸ):
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Եղիշէ Վարդապետ եւ իւր Պատմութիւնն Հայոց պատերամին. քննական ուսումնասիրութիւն, Ա, 1932, ԺԲ + 399 էջ (Ազգային մատենադարան, ՃԼԳ):
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Դասական հայերէնն եւ Վիեննական Մխիթարեան Դպրոցը: 1933, 387 էջ (Ազգային մատենադարան, ՃԼԴ):
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Երեմիա Չէլէպի Քէօմիւրճեան. կեանքն եւ գրական գործունէութիւնը. մատենագրական ուսումնասիրութիւն: Մէկ պատկերով: 1933, 280 էջ (Ազգային մատենադարան, ՃԼԵ):
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Մովսէս Գ. Տաթեւացի Կաթողիկոս Հայոց յԷջմիածին եւ իւր ժամանակը (1577-1633). նպաստ մը Հայոց Եկեղեցւոյ պատմութեան, 1935, 450 էջ (Ազգային մատենադարան, ՃԼԹ):
• Ներսէս Ակինեան, Եղիշէ վարդապետ եւ իւր Պատմութիւնն Հայոց պատերազմին. քննական ուսումնասիրութիւն, Բ, 1936, 400-800 էջ (Ազգային մատենադարան, ՃԽ):
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Սիմէոն դպրի Լեհացւոյ Ուղեգրութիւն. Նկարագիր ուղեւորութեան ի Լվովէ ի Կ. Պոլիս, ի Հռոմ, ի Մուշ եւ յԵրուսաղէմ յամսն 1608-1619, 1936, էջ ԽԴ + 493 էջ (Ազգային մատենադարան, ՃԽԱ):
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Մատենագրական հետազօտութիւններ: Դ (11. Յակոբ Թոխաթեցւոյ Ողբ ի վերայ երկրին Օլախաց։12. Յովհ. Ոսկեբերանի Եսայեայ Մեկնութիւն։ 13. Թոռնիկեանց ճիւղագրութիւնը։ 14. Թէոնեայ Յաղագս ճարտասանական կրթութեանց։ 15. Յակոբ Նետրարենց եպ. Արծկէի 16. Խրատք Նուշիրվան թագաւորին։ 17. Խաչատուր Խասպիկ տաղասաց։ 18. Սիմէոն Խրմպէյի որդի, տաղասաց։ 19. Բիւրասպի Աժդահակ։ 20. Ազարիա Սասնեցի։ 21. Դաւիթ Սալաձորեցի։ 22. Կարապետ Վ. Բաղիշեցի), 1938, Ժ + 406 էջ (Ազգային մատենադարան, ՃԽԵ):
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Տեսիլ Ս. Սահակայ. Մատենագրական-պատմական քննութիւն: 1948, Ը+ 93 էջ (Ազգային մատենադարան, ՃԾԷ):
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Ս. Մաշտոց վարդապետ. կեանքն և գործունէութիւնը. հանդերձ կենսագրութեամբ Ս. Սահակայ, 1949, ԺԱ+ 473 էջ:
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Քրիստոնէութեան մուտքը Հայաստան և Վրաստան. (Գերի Կինը), Ս. Հռիփսիմէ և Ս. Նունէ, 1949, ԺԱ+ 348 էջ:
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Քննութիւն Ս. Սահակի վերագրուած Կանոններու եւ Հայոց եկեղեցական տարին Է. դարու սկիզբը, 1950, 192 էջ (Ազգային մատենադարան, ՃԿԳ):
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Սիմէոն Պղնձահանեցի եւ իր թարգմանութիւնները վրացերէն, 1951, 276 էջ (Ազգային մատենադարան, ՃԿԴ):
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Եղիշէ վարդապետ եւ իւր Պատութիւնն Հայոց պատերազմին. քննական ուսումնասիրութիւն, Գ, 1960, 604 էջ (Ազգային մատենադարան, ՃԿԸ):
• Ներսէս Ակինեան, Կարմիրն Վարդան եւ Աւարայրի Ճակատամարտը ըստ Ղազար Փարպեցւոյ, 1951, Է+96 էջ (Ազգային մատենադարան, ՃԿԹ):
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Բաղեշի Դպրոցը 1500-1704. Նպաստ մը Հայոց Եկեղեցւոյ Պատմութեան և Մատենագրութեան, 1952, Ը+390 էջ:
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Մատենագրական հետազօտութիւններ, Ե (23. Ագաթանգեղոսի Հայոց դարձի Պատմութիւնը։ 24. Ս. Գրիգոր Լուսաւորչի տօները Նէապոլիսի մարմարեայ Տօնացոյցին վրայ։ 25. Արտաշէս Բաբականի վէպը յունարէն Ագաթանգեղոսի մէջ և Ս. Գրիգորի նորագիւտ յունարէն վարքը։ 26. Տիմոթէոս վարդապետ և իւր մեկնութիւնն Արարածոց գրոց 27. Գէորգ Վ. Մեղրիկ և իր գրութիւնները։ 28. Ականց կամ Ակների վանքը։ 29. Գրիգոր քահանայ Ակներցի, հեղինակ Թաթարաց Պատմութեան։ 30. Կիրակոս Վ. Գիտնական։ 31. Հեթում Ա. թագաւորի մահուան տարին։ 32. Յովհ. Նասրեդինեան, արքեպ. Հայոց Լվովի և ամենայն Ռուսաց և Վլախաց աշխարհի։ 33. Գիր օրհնութեան առթիւ Ղալաթիայի Ս. Լուսաւորիչ եկեղեցւոյ շինութեան։ 34. Կոստանդնուպոլսոյ Հայ պատրիարքութեան սկզբնաւորութիւնը։ 35. Մականուանակերտ ածանցներ հայերէնի մէջ), 1953, 431 էջ:
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Ներսէս Լամբրոնացի, կեանքն ու գրական վաստակները, հանդերձ ազգաբանութեամբ Պահլաւունեաց և Լամբրոնի Հեթումեանց, 1956, 472 էջ (Ազգային մատենադարան, ՃՀԹ):
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Գրիգորիս Ա. Կաթողիկոս Աղթամարայ, կեանքն ու քերթուածները։ 1958, ՃԾԳ+135 էջ:
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Դաւիթ Հարքացի, Անյաղթ փիլիսոփայ, կեանքն ու գործերը, 1959, 184 էջ:
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Եւկլիդեայ Գիրք յաղագս տարերաց երկրաչափութեան, Բնագիր և քննութիւն, 1960, 44 էջ:
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Մատենագրական հետազօտութիւններ, Զ, 1964, Է+455 էջ:
• Հ. Ներսէս Ակինեան, Մովսէս Դասխուրանցի, կոչուած Կաղանկատուացի և իր Պատմութիւն Աղուանից, 1970, Ը+378 էջ:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
• «Քրիստոնյա Հայաստան» հանրագիտարան, գլխ. խմբ. Հովհ. Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Երևան, 2002, էջ 30-31:
• Մատենագրական հետազոտություններ, հ. 1–6, Վնն., 1922–64:
• Քրիստոնեութեան մուտքը Հայաստան և Վրաստան, Վնն., 1949:
• Ներսես Լամբրոնացի արքեպիսկոպոս Տարսոնի. կյանքը և գրական վաստակը..., Վնն., 1956:
• Եվսեբիա եպիսկոպոսի Եմեսացւոյ ճառք, ՀԱ, 1956–59:
• Դավիթ Հարքացի Անհաղթ փիլիսոփա. կյանքը և գործերը, Վնն., 1959:
• Հրանտ Արմեն, Խորենացի, Եղիշե և Հ. Ներսես Ակինյան, Երուսաղեմ, 1951:
• Ինգլիզյան Վ., Հ. Ներսես վրդ. Ակինյան – հայ բանասերը, Վնն., 1954:
• ՀՍՀ, հատոր 1, Ե., 1974, էջ 224:
• Գառնիկ Ստեփանյան, Կենսագրական հանչագիտարան, հատոր Ա, Ե., «Հայաստան», էջ 59-60:
• Աբգարյան, Գ. (1963) Ներսես Ակինյան. Պատմաբանասիրական հանդես, № 4 . pp. 268-269.
• Ակինյան Ներսես, ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտի կայք:
• Ակինյան Ներսես, Բանասիրության հանրագիտարան: