| Ալազան Վահրամ Մարտիրոսի | |
| Алазан Ваграм Мартиросович | |
| |
| Այլ անուններ: | Գուբազյան Վահրամ |
| Անգլերեն: | Alazan Vahram |
| Հայերեն: | Ալազան Վահրամ Մարտիրոսի |
| Ծննդյան տարեթիվը: | 06.05.1903 |
| Ծննդավայրը: | Վան, Արևմտյան Հայաստան |
| Մահվան տարեթիվը: | 17.05.1966 |
| Մահվան վայրը: | Երևան, Հայաստանի Հանրապետություն |
| Համառոտ տվյալներ: Գրող, հասարակական գործիչ, բանաստեղծ-արձակագիր: | |
Բովանդակություն
Կենսագրություն
Ծնվել է 1903թ. մայիսի 6(19)-ին Արևմտյան Հայաստանի Վան քաղաքում:
Կրթություն
- Սկզբնական կրթությունն ստացել է ծննդավայրի Արարք թաղամասի ծխական դպրոցում:
Աշխատանքային գործունեություն
- 1918թ.՝ «Ուրարտու» տպարանի գրաշար-բանվոր:
- 1921թ.՝ «Խորհրդային Հայաստան» օրաթերթի գրաշար:
- 1922թ. եղել է «Ավանգարդ» թերթի հիմնադիրներից մեկը:
- 1922-1930թթ.՝ «Տպագրական բանվոր» բազմատիրաժ լրագրի խմբագիր:
- 1923-1932թթ.՝ Հայաստանի պրոլետգրողների ընկերակցության նախագահ:
- 1933-1936թթ.՝ ՀԳՄ վարչության առաջին քարտուղար:
- 1932-1936թթ.՝ «Գրական թերթի» խմբագիր։
Ձեռքբերումներ
- 1934թ.-ից՝ ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ:
- 1923-1936թթ.՝ Հայաստանի և Անդրֆեդերացիայի կենտգործկոմների անդամ:
Այլ
- 1914թ. հայրենադարձել է:
- Անձամբ տեսել է հայոց ցեղասպանության ողբերգությունը, տեղահանության սարսափները, գաղթի ճանապարհին կորցրել է ծնողներին, մի կերպ հասել Երևան և ապաստան գտել որբանոցում:
- Ուսմանը զուգընթաց, մասնագիտացել է գրաշարության մեջ:
- Վ.Գաբուզյան ստորագրությամբ տպագրվել է նրա առաջին բանաստեղծությունը` «Կարմիր հաղթանակը»: Այնուհետև մամուլում լույս են տեսել նրա բանաստեղծությունները, պոեմները, պատմվածքներն ու ակնարկները, այս անգամ արդեն «Ալազան» ստորագրությամբ:
- Գրական գործունեության առաջին տարիներին ստորագրել է Հորձանք և Վ. Անողոք ծածկանուններով: Հետո հարմար գրական անուն որոնելիս` մտաբերել է տարիներ առաջ ընթերցած Գևորգ Բաշինջաղյանի «Ալազանի դաշտավայրում» խորագրով հոդվածը: Նրան դուր է եկել Ալազան անունը, որը դարձել է նրա գրական անունը:
- 1922թ. հրատարակվում է գրողի անդրանիկ գիրքը՝ «Տարիների խաղը» պոեմը։ Այս տարիներին Ալազանն ակտիվորեն մասնակցում է գրական ու քաղաքական կյանքին:
- Ալազանի «Երգեր կառուցման և հաղթանակի» ու «Մաքառումներ» բանաստեղծությունների ժողովածուները նոր ձևավորվող խորհրդային գրականության ուղագրավծ երևույթներից են:
- Մի շարք երկերում պատկերել է կյանքը հեռավոր Սիբիրում՝ Հայրենական պատերազմի տարիներին:
- Ալազանը հետևելով Եղիշե Չարենցի հայտնի պատգամին՝ «թե ուզում ես երգըդ լսեն, ժամանակի շունչը դարձիր», արձագանքում է ժամանակի ոգուն, ժողովրդի կյանքին, օրվա հուզող ու հրատապ հարցերին: Տարբեր տարիների իր բազմաժանր ստեղծագործություններում Ալազանն անդրադարձել է ժամանակի ամենահիմնական երևույթներին՝ սկսած ազատության համար պայքարի հերոսական դրվագներից, նոր մշակույթ ստեղծելու ծրագրային խնդիրներից մինչև Հայրենական մեծ պատերազմը և ետպատերազմյան խաղաղ շինարարությունը:
- Խոհական բնույթ ունեն «Հորիզոններ» ժողովածու բանաստեղծությունները:
- Վահրամ Ալազանին բախտ է վիճակվել մասնակցելու 1935 թվականին Փարիզում տեղի ունեցած մշակույթի պաշտպանության միջազգային առաջին կոնգրեսին։
- 1936թ. տրոցկիստ, նացիոնալիստ, հակահեղափոխական, Բերիայի դեմ մահափորձ կազմակերպող խմբի անդամ և նմանատիպ այլ անհիմն մեղադրանքների հիման վրա դատապարտվել է 10 տարվա ազատազրկման։ 1946թ. պատժաչափը Սովետական Միության մոտ տասնյակ բանտերում կրելուց հետո վերադառնում է հայրենիք։ Սակայն որպես նախկին քաղաքական բանտարկյալ, նրան թույլ չեն տալիս ապրել Երևանում և աքսորում են Աշտարակ։ Այստեղ Ալազանը, անկախ իր կարգավիճակի ու անտանելի պայմաններից, կարողանում է հիմնել Պերճ Պրոշյանի տուն-թանգարանը։ 1949թ. վերոնշյալ անհիմն մեղադրանքներով, այս անգամ արդեն ցմահ, աքսորում են Սիբիր։ 1954 թ. լիովին արդարացվելուց հետո վերադարձել է հայրենիք, սակայն բանտերում և աքսորներում կրած տառապանքներն անհետևանք չեն մնում։ 10 տարի (1956-1966) մինչև մահ կաթվածահար գամված է եղել անկողնուն։ Ծանր հիվանդության տարիներին նա իր մեջ կարողացել է ուժ գտնել և իր կյանքի տառապալից ուղին թելադրել թղթին ու հանձնել պատմությանը։
- Հետմահու, 1990թ. տպագրվել է «Տառապանքի ուղիներում» գիրքը, որտեղ հեղինակը ներկայացրել է ստալինյան բռնաճնշումների ժամանակաշրջանի դաժան մթնոլորտը։ Գիրքը հարուստ է 1930-1940-ական թթ. բանտային ռեժիմի մասին եղած փաստագրական առատ նյութով։
- Թաղված է քաղաքային պանթեոնում։
Մեջբերումներ Ալազանի մասին
- «Վահրամ Ալազանը պատկանում է այն գրողների թվին, որոնք չեն մոռացվում և որպես մարդ և որպես ստեղծագործող ապրում են բոլորի հետ։» Սիլվա Կապուտիկյան
- «Վահրամ Ալազանի բանաստեղծություններից շատերը վերածվել են երգերի, որոնք տարածվել են ժողովրդի մեջ և մասսայականություն են վայելում։» Հրաչյա Թամրազյան
Նկարներ
Աջից` Վահրամ Ալազան, Ավետիք Իսահակյան, Թամար Ամատունի, Նաիրի Զարյան, Մարտիրոս Սարյան, Սարիկ Սարյան, Միքայել Քայլախչյան, Մոսկվա, 1941
Տեսանյութեր
Մատենագիտություն
- Ալազան Վ., Տարիների խաղը, Երևան, 1922, 16 էջ:
- Ալազան Վ., Հրաբխապոեզիա. Ժայթքում առաջին, Երևան, 1923, 31 էջ:
- Ալազան Վ., Աշխատանքային, Երևան, 1924, 85 էջ:
- Ալազան Վ., Գյուղի գիշերը, Երևան, 1925, 22 էջ:
- Ալազան Վ., Օրիորդ Օլգա, Երևան, 1925, 16 էջ:
- Ալազան Վ., Պոեմ գյուղի մասին, Թիֆլիս, 1926, 35 էջ:
- Ալազան Վ., Դասալիքը (պատմվածք), Երևան, 1927, 120 էջ:
- Ալազան Վ., Քսանվեցը, Երևան, Պետհրատ, 1928, 63 էջ:
- Ալազան Վ., Ճանապարհին (վեպ), Երևան, Պետհրատ, 1929, 114 էջ:
- Ալազան Վ., Պատմվածքներ, Վաղարշապատ, 1929, 54 էջ:
- Ալազան Վ., Երգեր կառուցման և հաղթանակի, Երևան, Պետհրատ, 1930:
- Ալազան Վ., Պոեմ պատերազմի, խաղաղության և հնգամյա պլանի մասին, Երևան, Պետհրատ, 1931, 40 էջ:
- Ալազան Վ., Եռագույնի ու մահի երկրում, Երևան, Պետհրատ, 1931, 74 էջ:
- Ալազան Վ., Հայ ֆաշիստները գրական անդաստանում (հոդվածներ), Երևան, Պետհրատ, 1932, 87 էջ:
- Ալազան Վ., Խորհուրդների համար (ըստ Օսիպ Կոլչիկի), Երևան, Պետհրատ, 1932, 21 էջ:
- Ալազան Վ., Թղթի և արճիճի հերոսները, Երևան, Պետհրատ, 1933, 13 էջ:
- Ալազան Վ., Մաքառումներ (բանաստեղծություններ), Երևան, Պետհրատ, 1933, 236 էջ:
- Ալազան Վ., Տասներկու տարի (Սովետական Հայաստանի 1920-32-ի մշակութային կյանքի նոթագրություն, հեղինակակից Վաղարշակ Նորենց), Երևան, Պետորատ, 1933, 198 էջ:
- Ալազան Վ., Վաթսուներորդ հորիզոնում (վեպ), Երևան, Պետհրատ, 1934, 568 էջ:
- Ալազան Վ., Դասալիքը, Երևան, Պետրատ, 1934, 96 էջ:
- Ալազան Վ., Կուլտուրայի պաշտպանության միջազգային կոնգրեսի արդյունքներ, Երևան, Պետհրատ, 1935, 64 էջ:
- Ալազան Վ., Դարը, դարի դեմ, Երևան, Պետհրատ, 1936, 12 էջ:
- Ալազան Վ. Բանաստեղծի սիրտը։ Չափածո.- Ե.։ Հայպետհրատ, 1954.- 335 էջ։
- Ալազան Վ. Ժողովրդի կամքը։ (Փոքրիկ պոեմ մեծ աղջկա մասին).- Ե.։ Հայպետհրատ, 1955.- 15 էջ։
- Ալազան Վ. Հյուսիսային աստղ։ Վեպ.- Ե.։ Հայպետհրատ, 1956.- 486 էջ։
- Ալազան Վ. Հորիզոններ։ Չափածո.- Ե.: Հայպետհրատ, 1957.- 387 էջ։
- Ալազան Վ. Հյուսիսային աստղ, Երևան, Հայպետհրատ, 1958, 503 էջ:
- Ալազան Վ., Հուշեր, Երևան, Հայպետհրատ, 1960, 270 էջ:
- Ալազան Վ. Լուսեղենն ու կարոտը։ Հեքիաթ պոեմ. Ե.; Հայպետհրատ, 1962.- 47 էջ։
- Ալազան Վ. Հուշեր.- Ե.: Հայաստան, 1967.- 374 էջ։
- Ալազան Վ. Անտիպ երգեր։ Չափածո.- Ե.։ Հայաստան, 1972.- 85 էջ։
- Ալազան Վ. Տառապանքի ուղիներով։ (Հուշեր).Ե.։ Խորհրդային գրող, 1990.- 238 էջ։
- Ալազան Վ., Դիրքերում, Երևան, գրքում տպագրման թվականը չկա, 8 էջ:
Տե՛ս նաև
- Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
- Աղավնի։ Մեծ հոգով այս մարդը։ (Ծննդյան 70-ամյակը).- Գրական թերթ, 1973, 18 մայիսի:
- Ափինյան Ա. Անկախության Գինը։ («Եռագույնի ու մահի երկրում» գրքի մասին).- Հայաստանի Հանրապետություն 1991, 30 հունիսի:
- Կապուտիկյան Ս.։ Մարդ, որը ապրում է մեր մեջ։ (Ծննդյան 70-ամյակի առթիվ).- Գրական թերթ, 1973, 18 մայիսի:
- Մանուկյան Ս. Վահրամ Ալազան։ (Ծննդյան 80-ամյակի առթիվ).- Գրական թերթ, 1983, 10 հունիսի:
- Վահրամ Ալազան, AV Production:
- Վահրամ Ալազան, կենսագրություն:
- Վահրամ Ալազան, «Աղասի Խանջյանի թաղումը»:
- Генеральный алфавитный каталог книг на русском языке.