09:05, 22 Հունվարի 2018-ի տարբերակ

Բայրամյան Հրաչյա Սմբատի
Байрамян Грачья Смбатович
Անգլերեն:	Bayramyan Hrachya
Հայերեն:	Բայրամյան Հրաչյա Սմբատի
Ծննդյան տարեթիվը:	18.06.1945
Ծննդավայրը:	Բաղանիս, Հայաստանի Հանրապետություն
Համառոտ տվյալներ: Թարգմանիչ, վրացագետ, գրականագետ:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1945թ. հունիսի 18-ին Խորհրդային Հայաստանի Նոյեմբերյանի շրջանի (այժմ` ՀՀ Տավուշի մարզ) Բաղանիս գյուղում:

Կրթություն

• 1952-1959թթ. սովորել է Բաղանիսի յոթամյա դպրոցում:
• 1959-1963թթ. սովորել է Կոշկոտան (այժմ` Ոսկեվան) գյուղի միջնակարգ դպրոցում:
• 1963-1967թթ. սովորել է ԵՊՀ արևելագիտության ֆակուլտետի պարսկերեն լեզվի և գրականության բաժնում:
• 1968-1969թթ. սովորել է Թբիլիսիի պետական ​​համալսարանի (TSU) վրացական բանասիրական ֆակուլտետում:
• 1970-1974թթ. սովորել է Թբիլիսիի պետական համալսարանի նպատակային ասպիրանտուրայում։

Աշխատանքային գործունեություն

• 1969-1970թթ. աշխատել է ԵՊՀ Շոթա Ռուսթավելու անվան հայ-վրացական գրական կապերի կաբինետում՝ որպես ավագ լաբորանտ։
• 1975թ.՝ ԵՊՀ Հայագիտական կենտրոնի կրտսեր գիտաշխատող:
• 1981թ.՝ ԵՊՀ Հայագիտական կենտրոնի ավագ գիտաշխատող:
• 1978-2002թթ.՝ ԵՊՀ հայագիտական ​​կենտրոնի գիտխորհրդի քարտուղար:
• 2007-2013թթ.՝ ԵՊՀ վրացագիտության հայկական կենտրոնի տնօրեն:
• 2014թ.-ից՝ ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտի Հայ-վրացական հարաբերությունների բաժնի գիտական ղեկավար:
• Դասախոսել է ԵՊՀ բանասիրության, պատմության ֆակուլտետներում:

Ձեռքբերումներ

• 1975թ.՝ բանասիրական գիտությունների թեկնածու:
• 1981թ.՝ դոցենտ:
• 1985թ.-ից՝ ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ։
• 1997թ.՝ «Այիոն-Կարտլոս» անկախ միջազգային ամսագրի հուշամեդալ:
• 2006թ.՝ Վրաստանի Գրողների ստեղծագործական միության Իվանե Մաչաբելու անվան մրցանակ:
• 2010թ.՝ Թբիլիսիի քաղաքապետի «Վրացական մշակույթի բարեկամ» մեդալ:
• «Պատվո դիպլոմ»:

Այլ

• 1975թ. փետրվարին ՎԽՍՀ ԳԱ Շոթա Ռուսթավելու անվան Վրացական գրականության պատմության ինստիտուտում «ԽՍՀՄ ժողովուրդների գրականության» մասնագիտությամբ (կոդ 10.01.03) վրացերեն լեզվով պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսություն «Վրաց գրականությունը հայ նախախորհրդային քննադատության մեջ (1846-1916)» թեմայով:
• Հրաչյա Բայրամյանի աշխատանքները նվիրված են վրաց գրականության միջնադարյան, նոր և ժամանակակից պատմությանը, V-XX դարերում Հայաստանի և Վրաստանի գրական-մշակութային փոխհարաբերություններին:
• Հեղինակ է վրաց գրականության պատմության, վրացերեն լեզվի ձեռնարկների, բազմաթիվ գիտական և գրականագիտական հոդվածների, կատարել է թարգմանություններ դասական և ժամանակակից վրացական գրականությունից: Նրա ստեղծագործությունները տպագրվում են հայերեն, վրացերեն և ռուսերեն լեզուներով:

Նկարներ

Գրքեր

Թարգմանություններ

Տեսանյութեր

• Տեսանյութի նկարագրության տեքստ:

Հրապարակումներ մամուլում

• Մամուլի նյութի նկարագրության տեքստ:

Մատենագիտություն

• Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Գրքի վերնագիր, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2005:
• Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ 2, էջ 41-45:

Գիտական հոդվածներ

Հայկական Խորհրդային հանրագիտարան

• Նինոշվիլի Էգնատե, հ. VIII, 1982, էջ 303:
• Նոնեշվիլի Իոսեբ, հ. VIII, 1982, էջ 339:
• Չիքովանի Սիմոն, հ.VIII, 1983, էջ 53:
• Ռուսթավելի Շոթա, հ. X, 1984, էջ 91-92:
• Սարգիս Ա Վահրամյան (Սարգիս Թմոգվեցի), հ. X, 1984, էջ 216:
• Վաժա Փշավելա, հ. XI, 1985, էջ 228-229:
• Վրաց գրականություն, հ. XI, 1985, էջ 522-524:
• Տաբիձե Գալակտիոն, հ. XI, 1985, էջ 537-538:
• Օրբելիանի Գրիգոլ, հ. XII, 1986, էջ 585:
• Օրբելիանի Սուլխան-Սաբա, հ. XII, , 1986, էջ 585-586:

Հայկական համառոտ հանրագիտարան

• Դումբաձե Նոդար, հ. II, 1995, էջ 276:
• Թբիլիսի, հ. II, 1995, էջ 275-278:
• Մխիթարյան Արտաշես, հ. III, 1999, էջ 737:
• Շահնազար Գիվի, հ. IV, 2003, էջ 39-40:
• Ռուսթավելի Շոթա, հ. IV, 2003, էջ 84:
• Սեյրանյան Բենիկ, հ. IV, 2003, էջ 403:
• Վրաստան (համահեղինակ), հ. IV, 2003, էջ 665-670:
• Տաբիձե Տիցիան, հ. IV, 2003, էջ 473:
• Քարամյան մարտին, հ. IV, 2003, էջ 887:

«Հայկական Սփյուռք» հանրագիտարան

• Վրաստան (համահեղինակ, 2003, էջ 541-580:

Ամսագրեր, տարեգրքեր

• Վրաց գրականությունը «Մուրճ» ամսագրում // «Բանբեր Երևանի համալսարանի», Երևան, 1974, N 1, էջ 121-130
• ვაჟა-ფშაველა თბილისის სომხურ რევოლუციამდელ კრიტიკაში // «ცისკარი», თბილისი,1974, N 3, გვ. 111-117

* ილია ჭავჭავაძე და თბილისის სომხური რევოლუციამდელი პრესა // «მნათობი», თბილისი, 1974, N 4, გვ. 142-145] 

• Վաժա Փշավելան հայ քննադատության մեջ // «Երևանի համալսարան» (գիտաինֆորմացիոն հանդես), Երևան, 1976, N 2, էջ 30-33
• Գաբրիել Սունդուկյանի ծննդյան 150-ամյակը // «Բանբեր Երևանի համալսարանի», Երևան, 1976, N 2, էջ 241-242
• Певец дружбы и свободы (к 150-летию со дня рождения Габриела Сундукяна) // «Молодеж Грузии», Тбилиси, 1976, 15 мая (N 57).
• Իլիա Ճավճավաձեն հայ նախախորհրդային գրականագիտական մտքի գնահատմամբ // «Բանբեր Երևանի համալսարանի», Երևան, 1976, N 3, էջ 134-138
• Դրամատուրգիայի կրկնամեծ երախտավորը (Գաբրիել Սունդուկյանի ծննդյան 150 – ամյակի առթիվ) // «Սովետական մանկավարժ», Երևան, 1976, N 6, էջ 77-82
• Գաբրիել Սունդուկյանը նախախորհրդային վրաց գրական-հասարակական մտքի գնահատմամբ // «Երիտասարդ գիտաշխատող», Երևան, 1981, N 1, էջ 79-85
• О книге А. Мхитаряна «Армянская советская литература в Грузии» // «Литературная Армения», Ереван, 1981, N 9, с. 108-109
• Певец возрожденной Грузии (к 90-летию со дня рождения Галактиона Табидзе) // «Коммунист», Ереван, 13 февраля 1983 г.
• Из истории армяно-грузинских литературных связей (конец XIX-начало XX в.) // «Литературные связи», Ереван, 1984, т. IV, с. 192-206
• შოთა რუსთაველი რევოლუციამდელ სომხურ პრესაში // (რუსთაველი მსოფლიო ლიტერატურაში). თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობა, თბილისი, 1985, ტ. IV, გვ. 192-206
• Ասք բարեկամության. // «Սովետական Հայաստան», Երևան, 1985, N 2, էջ 26-28
• «Նվիրում» (Գիվի Շահնազարի ստեղծագործական դիմանկարը) // «Սովետական գրականություն», Երևան, 1985, N 3, էջ 138-142
• Полпред армянской литературы // Ереван, «Литературная Армения», 1985, N 9, с. 69-72
• Սայաթ-Նովայի վրացերեն խաղերի գնահատության շուրջ // «Բանբեր Երևանի համալսարանի», Երևան, 1986, N 2, էջ 116-122
• Հարուստ և շարունակվող ավանդույթներ // «Սովետական Հայաստան», Երևան, 1987, N 7, էջ 15 -22
• Վերջաբան // Սիրո և բարության պատգամախոսը (Նոդար Դումբաձեի §Ընտիր երկեր¦ ժողովածուի երկրորդ հատորում), Երևան, 1987, էջ 515-525
• Հայ-վրացական մշակութային առնչությունները ուշադրության կենտրոնում // «Երևանի համալսարան» (գիտաինֆորացիոն հանդես) , Երևան, 1988, N 2-3, էջ 10-13
• Հայագիտության գիտահետազոտական լաբորատորիան // «Բանբեր Երևանի համալսարանի», Երևան, 1990, N 1, էջ 237-240
• Առաջաբան // Հավերժության խորհուրդը («Վրաց երկինք» ժողովածուում), Երևան, 1990, էջ 3-36
• Թիֆլիսի հայ գրական կյանքը // «Բանբեր Երևանի համալսարանի», Երևան, 1992, N 2, էջ 196-201
• Սթափվել է պետք (վրաց ընթացիկ մամուլի էջերից) // «Երևանի համալսարան», (գիտաինֆորմացիոն հանդես), Երևան, 1992, N 2, էջ 32-40
• Ժողովուրդների բարեկամության ուղենիշ աստղը // «Երևանի համալսարան» (գիտաինֆորմացիոն հանդես), Երևան, 1992, N 2, էջ 45-53
• «Հերկ» հանդեսը (Ամենայն հայոց կաթողիկոս Տ. Տ. Վազգեն Առաջինի ազգային և հասարակական գործունեության մասին) // «Երևանի համալսարան» (գիտաինֆորմացիոն հանդես), Երևան, 1992 N 3, էջ 71-75
• Սպիտակ տաճարի հոբելյանը (Թբիլիսիի պետական համալսարանի հիմնադրման 75-ամյակի առթիվ) // «Երևանի համալսարան» (գիտաինֆորմացիոն հանդես), Երևան, 1993, N 3, էջ 13-18
• ქართული ლიტერატურის კლასიკოსები (თერგდალეულები) რევოლუციამდელ სომხურ კრიტიკაში // მეორე საერთაშორისო ქართველოლოგიური სიმპოზიუმის მასალები. თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობა, თბილისი, 1993, გვ. 211-219
• Հոգևոր կապերի բավիղներում // «Բանբեր Երևանի համալսարանի», Երևան, 1994, N 1, էջ 101-110
• Վրաց մտավորականները Հովհաննես Թումանյանի մասին // «Հանդես Երևանի համալսարանի» (գիտաինֆորմացիոն լրատու), Երևան, 1997, N 1, էջ 63-80
• Նա այրվում էր պոեզիայի հրով (Չարենցը և վրաց իրականությունը) // «Հանդես Երևանի համալսարանի» (գիտաինֆորմացիոն լրատու), Երևան, 1997, N 3, էջ 22-31
• Վրաց մտավորականները` Հովհաննես Թումանյանին // «Գարուն», Երևան, 1997, N 5:

* Չարենցը և վրաց իրականությունը // «Չարենցյան ընթերցումներ», Երևան, 1998, գիրք VI, էջ 176-190

• Առաջաբան // Գնահատանք` լուսեղեն հանճարին («Ուղեցույց աստղը¦ ժողովածուում), Երևան, 1999, էջ 5-10
• Հայ գրականության մեծ բարեկամը // «Հանդես Երևանի համալսարանի» (գիտաինֆորմացիոն լրատու), Երևան, 2000, N 2, էջ 54-60
• Հայագիտությունը Թբիլիսիի պետական համալսարանում // «Բանբեր Երևանի համալսարանի», Երևան, 2001, N 2, էջ 204-207
• Առաջաբան // Երբ անտեսվում է հավերժության օրենքը («Հայ-վրաց գրական, պատմամշակութային հարցերը վրաց մամուլում» ժողովածուում), Երևան, 2001, էջ 3 -16
• Հայ հոգևոր կյանքի կենտրոնը // «Գարուն», Երևան, 2004, N 10, էջ 28-33
• ლიტერატურის კორიფეთა მეგობრობა-კულტურათა დაახლოების მნიშვნელოვანი ფაქტორი // მეოთხე საერთაშორისო ქართველოლოგიური სიმპოზიუმის მასალები, თბილისი, 2005, გვ. 86-95
• Ժողովուրդների փոխմերձեցման գրավականը (1920-1930-ական թթ., հայ-վրաց գրական կապերի պատմությունից) // «Կամուրջ»-2004-2005 (Վրաստանի գրողների համազգային միության տարեգիրք), Թբիլիսի, 2005, էջ 233-240
• Թարգմանչի առաքելությունը // «Կամուրջ»- 2004-2005, Թբիլիսի, 2005, էջ 325-329
• Առաջաբան // Վրացերեն-հայերեն բառարան (անստորագիր), Երևան, 2005, էջ 3-5
• Խմբագրի կողմից // Ա. Բոստանջյան, «Մշակույթի բազմաշնորհ երախտավորը» գրքում, Երևան, 2006, էջ 3-24
• Ակադեմիկոս Գուրգեն Սևակի վրացագիտական գործունեությունը // «Հայագիտական հանդես», Երևան, 2007, N 3, էջ 87-99

. Դիմանկարի ուրվագիծ (Նոդար Դումբաձեի ծննդյան 80-ամյակի առթիվ) // «Կամուրջ»-2008, Թբիլիսի, էջ 246-250

• Հանդիպումներ Նոդար Դումբաձեի հետ // Թբիլիսի, «Կամուրջ»-2008, էջ 250-253
• Մարդը, գրողը (Բենիկ Սեյրանյանի ծննդյան 95-ամյակի առթիվ) // «Կամուրջ»-2008, Թբիլիսի, էջ 261-263
• Նյութեր «Թումանյանական հանրագիտարանի» համար // «Կամուրջ»-2009, Թբիլիսի, էջ 333-340
• Երևանի համալսարան-90. ԵՊՀ պատմություն (Վրացագիտության հայկական կենտրոն). Գիրք-ալբոմ, Երևան, 2009, էջ 160-161
• Կյանքը՝ ժամանակին, գիրը՝ հավերժությանը (Գուրամ Փանջիկիձեի 80-ամյակի առթիվ) // «Կամուրջ»-2013, Թբիլիսի, էջ 201-209
• Թարգմանություն՝ պայմանավորված տաղանդավոր անհատի գործոնով // «Կամուրջ»-2013, Թբիլիսի, էջ 312-316
• Հայրենների վրացերեն թարգմանության շուրջ // «Հայագիտության հարցեր», Երևան, 2014, N 3, էջ 142-151
• ნიჭით გასხივოსნებული თარგმანი // «ლიტერატურული გაზეთი», 19 სექტემბერი-2 ოქტომბერი, თბილისი, 2014, გვ. 9-10
• Վրացագիտությունը ԵՊՀ-ում // «Հայագիտության հարցեր» (ստորագրված է՝ Հրայր Սմբատյան), Երևան, 2014, N 3, էջ 241-245

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
• Гайк Хачатрян, Литературный справочник. Члены Союза советских писателей Армении, Ереван, 1986, с. 99-100.
• ვლადიმერ მინაშვილი, გრიგოლ ბარამიძე, «მკვლევარი და მთარგმნელი», «ლიტერატურული საქართველო», თბილისი, 12 თებერვალი, 1987.
• სიტყვა ზეიმის საპატიო სტუმრებს, «სახალხო განათლება», თბილისი, 14 ოქტომბერი, 1988.
• Արմինե Ղուկասյան, Գրականագետի և թարգմանչի առաքելությամբ (Հրաչյա Բայրամյանի գիտամանկավարժական և թարգմանչական գործունեության մասին): «Ծիածան», 23 մայիսի, 1992:
• გივი შაჰნაზარ, ნუ დააგდებ ძველსა გზასა... «საქართველოს რესპუბლიკა», თბილისი, 4 მარტი, 1998.
• Кто есть кто: армяне (Биографическая энциклопедия) в 2 томах, на армянском языке, т.1. Ереван, 2005, с. 211.
• მურმან თავდიშვილი, საქართველოს ჭეშმარიტი მეგობარი. «მწერლის გაზეთი», თბილისი, 10-30 ივნისი, 2006.
• ჰრაჩია ბაირამიანი ივანე მაჩაბლის სახელობის პრემიის ლაურეატი, «მწერლის გაზეთი», თბილისი, 2006, 15 ოქტომბერი. Ն ո ւ յ ն ը՝ «Գրական թերթ», Երևան, 3 նոյեմբերի, 2006:
• Մեր անխոնջ Հրաչյա Բայրամյանը (գրականագետ, թարգմանիչ, հայ-վրացական կապերի հետազոտող Հրաչյա Բայրամյանի ծննդյան 60-ամյակի առթիվ), «Հայրենիք», Երևան, 2006, N 12:
• «Գրական մունետիկ» Երևան, 2006, N 4, էջ 10-11։
• Վահան Մաղալյան, Արժանացել է գրական բարձր մրցանակի, «Հոգևոր հայրենիք», Երևան, 2006, դեկտեմբեր:
• ლადო მინაშვილი, ახალი ქართული ლიტერატურა (ტიციან თაბიძე), წინათქმა, თბილისი, 2008, გვ. 7-15.
• Երևանի համալսարան-90։ Գիրք-ալբոմ (Վրացագիտության հայկական կենտրոն), Երևանի պետ. համալս. հրատ., 2009, էջ 160-161:
• ლადო მინაშვილი, ხათუნა გაფრინდაშვილი: «ვინც მოყვარეს არ ეძებს...» «ლიტერატურული ძიებანი», თბილისი, 2010, წიგნი XXXI, გვ. 324-333.
• ლადო მინაშვილი, ხათუნა გაფრინდაშვილი: ქართული ლიტერატურის ისტორიის სახელმძღვანელო სომხურად, ჟურნალი «ქართველოლოგი», «THE KARTVELOLOGIST», თბილისი, 2011, 16 (1), გვ. 203-217։
• Lado Minashvili, Khatuna Gaprindashvili, A Texbook on the History of Georgian Literature in Armenian, « THE KARTVELOLOGIST» (J O R N A L O F G E O R G I A N S T U D I E S), AUTUMN 2011, N 16 (1), 218-229․
• Սանթրյան Վանիկ, Ձեր ընծայագրերի հետքերով: Ինքնալրագիտարան 2 հատորով, հ. 1, ԵՊՀ հրատ., 2011, էջ 189 և 220-221:
• Շախկյան Գառնիկ, Մշակութային գիտարան (Թումանյանական աշխարհ), Երևան, 2016, էջ 143-144։
• Միրզոյան Լավրենտի, Տավշո արմատներ (Գրական-մարզամշակութային հանրագիտարան), Երևան, 2016, էջ 146։

• Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Գրքի վերնագիր, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2005:
• Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ 2, էջ 41-45: