13:07, 28 Սեպտեմբերի 2014-ի տարբերակ

Արշիլ Գորկի
Аршиль Горки
Այլ անուններ:	Ադոյան Ոստանիկ (Մանուկ) Սեդրակի
Անգլերեն:	Arshile Gorki
Հայերեն:	Արշիլ Գորկի
Ծննդյան տարեթիվը:	15.04.1904
Ծննդավայրը:	Խորգոմ, Արևմտյան Հայաստանի
Մահվան տարեթիվը:	21.07.1948
Մահվան վայրը:	Նյու Յորք, ԱՄՆ
Համառոտ տվյալներ: Նկարիչ:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1904թ. ապրիլի 15-ին Արևմտյան Հայաստանի Վանի նահանգի Հայոց ձոր գավառի Խորգոմ գյուղում:

Մահացել է 1948թ. հուլիսի 21-ին ԱՄՆ-ի Նյու Յորք քաղաքում:

Կրթություն

• Նախնական կրթությունն նստացել է ծննդավայրի և Վանի դպրոցներում:
• 1926թ. ավարտել է Նյու Յորքի արվեստի կենտրոնական դպրոցը:

Աշխատանքային գործունեություն

• 5 տարի դասավանդել է Նյու Յորքի արվեստի կենտրոնական դպրոցում:
• Ստեղծագործական առաջին շրջանում հիմնականում ստեղծել է դիմանկարներ, նատյուրմորտներ, բնանկարներ՝ ինպրեսիոնիստների ազդեցությամբ, ապա հակվել վերացարկումնային (աբստրակտ) նկարչությանը:
• Կյանքի վերջին տարինեին ստեղծել է հնչեղ գույներով ինքնատիպ կտավներ:

Աշխատանքներ

• «Նկարիչն ու իր մայրը», Ուիտնի ամերիկյան արվեստի թանգարան, Նյու Յորք, 1928-1932:
• «Այգիներ Սոչիում», 1938 (նախնական անվանումը՝ «Այգիներ Խորգոմում»):
• «Ջրվեժ», «Թեյթ» պատկերաասրահ, Լոնդոն, 1943:
• «Ծաղկավետ ջրաղացի ջրերը», Մետրոպոլիտեն թանգարան, Նյու Յորք, 1944:
• «Ինչպես է մորս ասեղնագործ գոգնոցը բացվում իմ կյանքում», Սիեթլ քաղաքի թանգարան, 1944:
• «Հովեվարք», Ժամանակակից արվեստների թանգարան, Նյու Յորք, 1947:
• «Արորը և երգը», 1947:

Ցուցահանդեսներ

• 1934թ.՝ անհատական ցուցահանդես, Ֆիլադելֆիա:
• 1939, 1945, 2003թթ.՝ անհատական ցուցահանդեսներ, Նյու Յորք:
• 1941թ.՝ անհատական ցուցահանդես, Սան Ֆրանցիսկո:
• 1956թ.՝ Ամերիկյան արվեստի ցուցահանդես, Մոսկվա:
• 1963թ.՝ Ամերիկյան գրաֆիկայի ցուցահանդես, Երևան:

Այլ

• Գորկի իր նկարներով արժանցել է համաշխարհային հռչակի՝ որպես ժամանակակից արվեստում «սյուռեալիստական էքսպրեսիոնիզմի» սկզբնավորողի:
• Գորկու արվեստի վերացարկված ձևերի գունային խարիսխը նրա մանկության պայծառ հիշատակների՝ Վանա լճի կապույտի, դեղնավուն ավազի, ծիրանի արևախանձ գույնի արձագանքն է:
• Հոգևոր արմատներով Գորկին կապված էր Հայաստանին ու հայ ժողովրդին: 1938թ. նա Հայաստան է ուղարկել չորս պատկեր, 1941թ. Նյու Յորքում կազմակերպված վաճառք-ցուցահանդեսում երկու նկար նվիրել կարմիր բանակին օգնելու գործին:
• 1946թ. հրդեհվել են Գորկու երեսունից ավելի կտավներ, հիվանդացել է քաղցկեղով, որոշ ժամանակ անց ինքնասպան է եղել:
• Գորկու կտավները գտնվում են ԱՄՆ-ի մի շարք նշանավոր, Լոնդոնի «Թեյթ» և Փարիզի Ժ. Պոմպիդուի անվան ժամանակակից արվեստի թանգարաններում:
• 2004թ.-ից Երևանում գործում է «Արշիլ Գորկի» հիմնադրամը:

Կյանքը

• Նա շատ դժվարին եւ յուրօրինակ կյանք ապրեց: Մանուկ հասակում ծանր հիվանդացավ եւ զրկվեց խոսելու ընդունակությունից: Հիվանդությանը հաջորդեց երկարատեւ բուժումը: Պատանի էր, երբ մեկնեց Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ: Նահանգներում Ոստանիկը բազմաթիվ զրկանքներ տեսավ: Չափահաս տարիքում նա ստեղծեց գլուխգործոցներ: Պայքարում էր չքավորության դեմ, հետո հիվանդացավ քաղցկեղով եւ նրան վիրահատեցին, այնուհետեւ ավտովթարի ենթարկվեց եւ կորցրեց ձեռքը, իսկ հետո էլ ինքնասպանություն գործեց Կոննեկտիկուտում գտնվող իր արհեստանոցում:
• Ոստանիկ Ադոյանի անունը շատերը չեն լսել: Նա իր համար մի նոր անուն էր ընտրել` Արշիլ Գորկի, եւ հենց այս անունով էլ հայտնի դարձավ ողջ աշխարհին, որպես անցած հարյուրամյակի մեծագույն նկարիչներից մեկը: Կեղծանվան ընտրությունը պատահական չէր: 1916-1920թթ. Ոստանիկ Ադոյանն ապրել է Էրիվանում եւ Թիֆլիսում, որտեղ էլ առաջին անգամ ծանոթացել է Մաքսիմ Գորկու կենսագրությանը: Նրա կարծիքով, մեծ հումանիստի եւ իր կյանքի պատմությունները բավական նման են:
• Վանի ինքնապաշտպանության ժամանակ Գորկին օգնում էր աշխարհազորայիններին: Նրանց զենք, փամփուշտ, հագուստ եւ սնունդ էր տանում, վերադառնում էր միայն ուշ երեկոյան: 1915թ. հունիսի 15-ին, վերցնելով մի քանի օրվա սննդի պաշար եւ մի քիչ էլ գումար, Ադոյանների ընտանիքն ուղեւորվեց Երեւան: Ողջ ունեցվածքը թաղեցին տան բակում, կարծում էին, որ շուտով կվերադառնան:
• Գորկին սիրում էր հետեւել, թե ինչպես են նկարում երեխաները: Հաճախ էր Վարդուշին՝ քրոջը ասում. «Տե՛ս, այս երեխան նկարում է ինչպես Ուսելոն: Նրանք իսկական նկարիչներ են` հինավուրց ժամանակների նկարիչներ, նրանք այնքան մաքուր են եւ այդպես էլ նկարում են: Երբ մենք էլ ենք ցանկանում այդպես նկարել` մեզ մոտ չի ստացվում: Այն, ինչը մեզ համար այդքան բարդ է, նրանց համար բնական է»:

Գորկու կրտսեր քորջ՝ Վարդուշի հիշություններից

• «Քայլում էինք Վանա լճի արեւելյան քարքարոտ ճանապարհով: Քայլում էինք օր ու գիշեր, առանց դադարի: Երբ մայրս ուտելու որեւէ բան էր գտնում՝ տալիս էր Գորկուն: Նա ավելի շատ Գորկու մասին էր հոգ տանում, քան դուստրերի, քանի որ Գորկին միակ արու զավակն էր եւ շատ հյուծված էր: Վանեցիների մի մասը գնաց Պարսկաստան, այնտեղից էլ Բաղդադ, իսկ մենք բռնեցինք Էջմիածին տանող ճանապարհը: Հունիսի 25-ին հասանք Էջմիածին: Էջմիածնում մնացինք երեք շաբաթ: Բակում էինք ապրում: Շուտով սկսեցին հիվանդություններ տարածվել եւ այդ ժամանակ Գորկին փրկեց մեզ: Նա մի սայլ բերեց եւ ասաց. «Պետք է հեռանանք այստեղից»: Հուլիսի 16-ին եկանք Երեւան: Ապրում էինք կայարանամերձ փողոցում: Դա շատ խղճուկ տեղ էր: Մայրս աշխատում էր որբանոցում, իսկ Գորկին` տպարանում: 1916թ. քույրերս` Ագապին եւ Սաթենիկը, մեկնեցին Ամերիկա: Ես հաճախ էի Արշիլի հետ խոսում իր ծանր վիճակի մասին, սակայն նա անընդհատ ասում էր. «Ես կաշխատեմ, դուք չպետք է անհանգստանաք, ամեն ինչ լավ կլինի»: Այո՛, նա հավատում էր, որ ամեն ինչ լավ կլինի: Մենք իրար շատ էինք սիրում: Դպրոցի դասերից հետո Գորկին աշխատում էր հյուսնի արհեստանոցում, իսկ երեկոյան տպարանից գրքեր էր բերում կազմելու համար: Այսպես առանց հանգստի աշխատելով գումար էինք վաստակում: Գորկին ուզում էր, որ մայրիկը ոչնչի կարիք չզգա: Ցավոք, շուտով մայրիկն՝ ուժասպառ լինելուց հիվանդացավ: Գորկու ստացած գումարը չէր բավականացնում սնունդ գնելու համար: Ինչ-որ կերպ գոյատեւելու համար՝ նա սկսեց Երեւանի մերձակա գյուղերից հացահատիկ եւ խաղող գնել, այնուհետեւ դրանք քաղաքում վաճառել: Սակայն ի՞նչ կարող էր անել 14-ամյա տղան: Մորս վիճակը գնալով վատանում էր, եւ 1919թ. մարտի 20-ին նա հանկարծամահ եղավ մեր ձեռքերում: Ընդամենը 39 տարեկան էր, իսկ մենք դեռ փոքր էինք: Մայրս Գորկու համար իսկական աստվածուհի էր: Մայրիկը միշտ մեզ բանաստեղծություններ էր կարդում, սովորեցնում էր սիրել բնությունը, Վանը, Հայաստանը: Մորս նկարելիս Գորկին կտավի մեջ դնում էր իր հոգին: Եվ ահա նա մեզնից հեռացավ: Մի որոշ ժամանակ անց Տիգրան անունով մի վանեցի Գորկուն առաջարկեց. «Փոքրիկ, լավ կանես վերցնես քրոջդ եւ հեռանաս այստեղից: Ի՞նչ ունես այստեղ անելու»: Գորկին համաձայնեց: Սկզբում մեկնեցինք Թիֆլիս, այնուհետեւ Բաթումի, այնտեղ նստեցինք Պոլիս մեկնող նավը: Ուղեւորության ընթացքում Գորկին չէր բաժանվում մատիտներից: Ծաղիկներ, թռչուններ, կենդանիներ, նավեր ու երկինք էր նկարում, սկսեց բանաստեղծություններ գրել: Մեր նավը Էլիս Այլանդ մտավ 1920թ. մարտի 1-ին: Գորկին չսիրեց Ամերիկան: Շուրջբոլորը խառնաշփոթ էր, սակայն հետո սովորեցինք այդ խելահեղ ռիթմին, բայց Արշիլն անընդհատ կարոտում էր Վանը: Ապրում էր քրոջս` Ագապիի բնակարանում: Հետո մեր ետեւից եկավ հայրս եւ Փրովիդենս տարավ: Գորկին մնաց այնտեղ ապրելու: Ընդունվեց «High technical School», քանի որ այդպես էր ցանկանում հայրս, իսկ Գորկին ցանկանում էր նկարել, դրա համար էլ ներկեր գնեց եւ սկսեց աշխատել Բոստոնի «Մաժեստիկ» թատրոնում: Անտրակտների ժամանակ նա դիմանկարներ էր անում: Նկարչությունը մշտապես զբաղեցնում էր նրա միտքը»:

Մեջբերումներ Արշիլ Գորկուց

• «Հայաստանը ջերմություն և կենսականություն, ուժ, մի յուրահատուկ երջանկություն ու թախիծ ունի: Տխուր, սակայն չհաղթված»:
• «Կյանքս նման է անհանգիստ ծովի, որն ալեկոծվում է տխրությունից ու վշտից... Ես երեք գաղափարների «արտադրանք» եմ՝ մաքրություն, տանջանք և հասունություն։ Տանջանքները հիվանդագին են, բայց անհրաժեշտ։ Ես միշտ զգում եմ մենակությունս, նույնիսկ ընկերներիս և հարազատներիս շրջապատում...»:
• «Վերջերս գիտակցությունս լցվել էր հայկական ծիրանների բույրով: Արվեստանոցումս, անշուշտ, ծիրաններ չկային, բայց բույրը այնքան հստակ էր, որ, կարծես, ծառն էի բարձրացել դրանք պապիկիս համար հավքելու...»:

Մեջբերումներ Արշիլ Գորկու մասին

• «Նա նման է հսկա սառցալեռան, որը 9/10 մասով ընկղմված է օվկիանոսում և երևում է ընդամենը 1/10 մասով: Բայց այն, ինչ երևում է, հզոր է և հրաշալի իր փայլի մեջ» (Ուիլյամ դե Կունինգ, ամերիկացի նկարիչ):
• «Խոսքեր չկան արտահայտելու այն, ինչ իր արվեստում արտացոլել է Արշիլ Գորկին: Նրա փակած դռները բախում են նույնիսկ մահվանից հետո: Բախում են, քանի որ չկա մեկը, ով կկարողանա բանալ դրանք: Դռները կարող է բացել միայն մեկ այլ Գորկի, որը նրա պես անտարբեր կլինի ամենի հանդեպ, բացառությամբ գլխավոր զոհաբերության՝ գեղանկարչության...» (Ալեն Ջուֆրի):
• «Ստեղծագործական դեգերումների մեջ Գորկին հաճախ էր դիմում իր ակունքներին... Եվ նա մեզ հետաքրքրում է նաև այն ազդեցությամբ, որն ունեցել է հայ ժամանակակից արվեստի զարգացման վրա» (արվեստաբան Նազարեթ Կարոյան):
• «Ստալինիզմն ու ավանգարդը զարմանալիորեն հատվեցին նրա ճակատագրում: Ստալինը Գորկու համար արտիստիկ հրեշտակ էր» (արվեստաբան Վարդան Ազատյան):
• «Գորկին միակն է, ով կարողացավ ամերիկյան գեղանկարչությունը եվրոպական մակարդակի հասցնել» (ֆրանսիական մամուլ, 1967թ.):

Նկարներ

• 

  Արշիլ Գորկու դիմանկարը, նկարիչ՝ Աշոտ Հովհաննիսյան, 1985

• 

  Սեդրակ Ադոյան՝ Արշիլ Գորկու հայրը, 1910

• 

  1920-ական թթ. սկիզբ

• 

  1920-ական թթ. սկիզբ

• 

  Գորկին նկարում է քրոջ տանը, 1922

• 

  Այգում, 1924

• 

  Երբ դարձավ Նյու Յորքի արվեստի կենտրոնական դպրոցի ուսուցիչ, 1926

• 

  Գորկին՝ իր արվեստանոցում աշխատելիս, Նյու Յորք, 1927

• 

  Գորկին՝ իր արվեստանոցում, Նյու Յորք, 1929

• 

  Գորկին՝ իր արվեստանոցում, Նյու Յորք, 1929

• 

  1920-ական թթ. վերջեր

• 

  1920-ական թթ. վերջեր

• 

  1920-ական թթ. վերջեր

• 

  1920-ական թթ. վերջեր

• 

  Վարդուշի (ձախից) և Սիրուն Մուկիկյանի (աջից) հետ, 1920-ական թթ. վերջեր

• 

  Գորկին նկարիչ Ջորջ ՄակՆեյլի հետ, 1934թ. հոկտեմբերի 27

• 

  1934թ. հոկտեմբերի 27

• 

  1934թ. հոկտեմբերի 27

• 

  Աշխատելիս, 1936

• 

  Ագնես Մագրուդեր, 1939

• 

  Գորկին և կինը՝ Ագնես Մագրուդերը, ծովափին, 1942

• 

  Ագնեսի ծնողների հողատարածքը

• 

  Նկարելիս 1944թ. ամռանը

• 

  Մարոյի հետ՝ Շերման տեղափոխվելիս, 1945

• 

  Դստեր՝ Նատաշայի հետ, 1946

• 

  Մարոյի հետ Վաշինգթոն Սքուերում, 1946

• 

  Նատաշայի հետ, 1947թ. ամռանը

• 

  Գորկին դստեր՝ Մարոյի և Ագնեսի մոր հետ, 1943թ. ամռանը

• 

  Ագնես Մագրուդեր, 1947թ. ամռանը

• 

  Դստրերի՝ Մարոյի և Նատաշայի հետ, 1947թ. ամռանը

• 

  Ագնես Մագրուդեր, 1947թ. ամռանը

• 

  Դստրերի՝ Մարոյի և Նատաշայի հետ, 1947թ. ամռանը

• 

  Ագնես Մագրուդեր, 1947թ. ամռանը

• 

  Գորկին աշխատելիս, 1947թ. ամռանը

• 

  1948թ. մայիսի 23

• 
• 

Նկարներ թղթի վրա

• 

  Two Studies for “The Artist and His Mother”, 1926-1934

• 

  Drawing (Nude), 1927

• 

  Untitled (Still Life with Pitcher, Book, and Apple), 1927-1928

• 

  Untitled (Self-Portrait), 1928-1929

• 

  Untitled (Cubist Portrait), 1929-1931

• 

  Untitled (Cubist Portrait), 1929-1931

• 

  Untitled (Abstract Landscape), 1930-1934

• 

  Untitled (Abstract Landscape), 1930-1934

• 

  Untitled (Abstract Landscape), 1930-1934

• 

  Untitled (Abstract Landscape), 1930-1934

• 

  Untitled (Abstract Landscape), 1930-1934

• 

  Untitled (Cubist Figure), 1930

• 

  Untitled (Two Portrait Studies), 1930-ական թթ.

• 

  Untitled (Classical Female Profile), 1931

• 

  Untitled (Classical Female Profile), 1931

• 

  Untitled (Classical Female Profile), 1931

• 

  Untitled (Classical Female Profile), 1931

• 

  Untitled (Classical Female Profile), 1931

• 

  Untitled (Nighttime, Enigma and Nostalgia), 1931-1933

• 

  Nighttime, Enigma and Nostalgia, 1932

• 

  Portrait of Elinor Graham, 1933

• 

  Portrait of Ethel Schwabacher, 1934-1935

• 

  Study for Aviation: Evolution of Forms under Aerodynamic Limitations, 1935

• 

  Standing Nude, 1935

• 

  Abstract Composition, 1940-ական թթ.

• 

  Abstract Composition, 1940-ական թթ.

• 

  Portrait of Mougouch, հունվար, 1940

• 

  Untitled (Landscape), 1942

• 

  Untitled (Landscape with Figure), 1942

• 

  Untitled, 1943

• 

  Study for “The Plough and the Song”, 1944

• 

  Virginia Summer, 1946

• 

  Study for Dark Green Painting, 1946

• 

  Untitled, 1946

Գեղանկարչություն

• 

  Pears, Peaches, and Pitcher, 1926-1927

• 

  Portrait of Azadoohi (Liberty Miller), 1926 կամ 1927

• 

  Still Life with Skull, 1927-1928

• 

  Portrait of a Woman, 1928

• 

  Still Life (Red and Yellow), 1930

• 

  Blue Figure in a Chair, 1931

• 

  Image in Khorkom, 1934-1936

• 

  Portrait of Ahko, 1937

• 

  Portrait (Head), 1938

• 

  Study for Bull in the Sun, 1942

• 

  Garden in Sochi Motif, 1942

• 

  From a High Place II, 1946

• 

  The Limit, 1947

• 

  The Plough and the Song, 1947

• 

  Pastoral (Pastorale), 1947

Կորած աշխատանքներ

• 

  Still Life, 1927

• 

  Painting, 1927-1928

• 

  Self Portrait, 1928

• 

  Untitled, 1934

• 

  Untitled, 1931-1933

• 

  Untitled, 1931-1933

• 

  Untitled, 1932

• 

  Untitled, 1935

• 

  Portrait of a Man, 1936

• 

  Study for Nighttime, Enigma and Nostalgia, 1930

• 

  Untitled, 1933

• 

  Sketch for the Ben Marden Riviera Club Mural, 1938-1941

• 

  Nude Model, 1938-1940

• 

  Untitled, 1944

• 

  Untitled (Abstract Composition), 1944

• 

  Untitled, 1946

• 

  Nude, 1946

• 

  Abstract Composition, 1946

• 

  Delicate Game, 1946

• 

  Untitled, 1946

• 

  Study for Khatchdzar [Tree of the Cross], 1946

Աճուրդի հանված աշխատանքներ

Chriestie's աճուրդատուն

• 

  Virginia Landscape, 1944

• 

  Afternoon Remembrance (Seated Woman with Vase), 1927

• 

  Untitled, 1937

• 

  Khorkom, 1938

• 

  Painting, 1940-1942

• 

  Composition, 1946

• 

  Drawing from a 1931 Sketchbook, 1931

• 

  Study for Nighttime, Enigma and Nostalgia, 1934

• 

  Recto: Another Nighttime, Enigma and Nostalgia; Verso: Untitled (Head of a Woman), 1932-1934

• 

  Abstract Drawing with Bust, 1931-1934

• 

  Untitled, 1931

• 

  Study for the mural “1934”, 1934

• 

  Untitled, 1929-1932

• 

  Recto: Untitled (Horse) Verso: Untitled (Three Figures), 1932-1934

• 

  Untitled, 1932-1933

• 

  Untitled, 1934-1936

• 

  Standing Man, 1931-1935

• 

  Untitled, 1941

• 

  Portrait of Lenora (Leonore Gallet), 21 ապրիլի, 1940

• 

  Portrait of the Artist’s Wife,

• 

  Untitled, 1944

• 

  Untitled, 1945-1946

• 

  Study for Agony I, 1946-1947

• 

  Study for Young Cherry Trees Secured Against Hares, 1946

• 

  Study for Betrothal, 1946

Sotheby's աճուրդատուն

• 

  Portrait of a Tree, 1927

• 

  Abstract (Still Life), 1928

• 

  Woman, 1933-1934

• 

  Portrait of Vartoosh (Lady in Red Dress), 1936-1937

• 

  Study for Agony, 1947

• 

  Small Red Painting, 1947-1948

• 

  Drawing from a 1931 Sketchbook, 1931

• 

  Drawing from a 1931 Sketchbook, 1931

• 

  Drawing from a 1931 Sketchbook, 1931

• 

  Drawing from a 1931 Sketchbook, 1931

• 

  Drawing from a 1931 Sketchbook, 1931

• 

  Untitled, 1931

• 

  Birthday Greetings, 1931

• 

  Drawing with Head, 1936

• 

  Nighttime, Enigma and Nostalgia, 1931-1933

• 

  Drawing of Male Head, 1932

• 

  Composition, 1933

• 

  Composition

• 

  Untitled, 1936-1937

• 

  Figure Studies, 1934

• 

  Combinations

• 

  Tete d’Homme

• 

  Leonore Portnoff Playing a Musical Instrument

• 

  Profile of a Woman, 1933

• 

  Umbrella, 1942

• 

  Untitled, 1944

• 

  Untitled, 1944

• 

  Landscape, 1941

• 

  Untitled, 1945

• 

  Untitled, 1945

• 

  Untitled, 1946

• 

  Untitled, 1946

• 

  Study for Nude, 1946

• 

  Untitled, 1945-1946

• 

  Untitled

• 

  Drawing, 1945

Տեսանյութեր

• Արշիլ Գորկու մասին:
• Արշիլ Գորկու մահվանից 65 տարի անց կյանքից հեռացել է նրա ներշնչանքի աղբյուրը:
• Արվեստասերի անկյուն: Արշիլ Գորկի:
• Գորկու թանգարանն առանց բնօրինակների:
• Արշիլ Գորկի:
• Without Gorky.

Հրապարակումներ մամուլում

• երժ Թանգյանը երգեց Արշիլ Գորկու ցուցահանդեսի բացմանը:
• Մեկ շաբաթ անվճար ցուցադրություն:
• Գորկու մասին՝ «Առանց Գորկու»:
• Արշիլ Գորկու մահվանից 65 տարի անց կյանքից հեռացել է նրա ներշնչանքի աղբյուրը, Երկիրմեդիա:

Մատենագիտություն

• Արշիլ Գորկի, Նամակներ, Ե., 2005 (հայերեն և անգլերեն):

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
• Պերեճիքլյան Ա., Հայկականաութիւնը Արշիլ Կորքիի ստեղծագործութեան մէջ, «Հայկազյան հայագիտական հանդես», հ.4, Բեյրութ, 1973:
• Պետրոսյան Ա., Արշիլ Գորկի (Ոստանիկ Ադոյան) (1904-1948), Ե., 2004:
• Schwabacher E., Archile Gorky, N.Y., 1962.
• Mooradian K., Arshile Gorky-Adoyan, Chicago, 1978.
• Waldman D., Arshile Gorky (1904-1948) A. Retrospektive, N.Y., 1981.
• «Արշիլ Գորկի» հիմնադրամ:
• Արշիլ Գորկի, կենսագրություն:
• Արշիլ Գորկի, Հայկական հանրագիտարան:
• Արշիլ Գորկի, Մեծանուն հայեր:
• Նկարիչ, ում հարգում է աշխարհը, ում չի ընդունում Թուրքիան:
• Արշիլ Գորկու կյանքը:
• Արշիլ Գորկու նկարները:
• Արշիլ Գորկի, AV Production:
• Արշիլ Գորկի, նկարներ:
• Արշիլ Գորկի, թվագրություն:
• Արշիլ Գորկի, 168 ժան:
• Аршиль Горки, творческий путь.