Բայրամյան Հրաչյա Սմբատի

Բայրամյան Հրաչյա Սմբատի
Байрамян Грачья Смбатович
Անգլերեն:	Bayramyan Hrachya
Հայերեն:	Բայրամյան Հրաչյա Սմբատի
Ծննդյան տարեթիվը:	18.06.1945
Ծննդավայրը:	Բաղանիս, Հայաստանի Հանրապետություն
Համառոտ տվյալներ: Թարգմանիչ, վրացագետ, գրականագետ:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1945թ. հունիսի 18-ին Խորհրդային Հայաստանի Նոյեմբերյանի շրջանի (այժմ` ՀՀ Տավուշի մարզ) Բաղանիս գյուղում:

Կրթություն

• 1952-1959թթ. սովորել է Բաղանիսի յոթամյա դպրոցում:
• 1959-1963թթ. սովորել է Ղոշխոթան (այժմ` Ոսկևան) գյուղի միջնակարգ դպրոցում:
• 1963-1967թթ. սովորել է ԵՊՀ բանասիրության ֆակուլտետի (պարսից լեզու և գրականություն) բաժնում:
• 1967-1968թթ. սովորել է Թբիլիսիի պետական ​​համալսարանի (ԹՊՀ) վրացական բանասիրական ֆակուլտետում:
• 1970-1974թթ. սովորել է Թբիլիսիի պետական համալսարանի նպատակային ասպիրանտուրայում (գիտական ղեկավար` պրոֆ. Սոլոմոն Խուցիշվիլի)` մասնագիտանալով վրաց գրականության պատմության մեջ:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1969-1970թթ. աշխատել է ԵՊՀ Շոթա Ռուսթավելու անվան հայ-վրացական բանասիրության կաբինետում՝ որպես ավագ լաբորանտ։
• 1975-2006թթ. ԵՊՀ հայագիտական կենտրոնի գիտաշխատող:
• 1977-2001թթ.՝ ԵՊՀ հայագիտական ​​կենտրոնի խորհրդի քարտուղար (հասարակական հիմունքներով):
• 1981թ.-ից` հայ-վրացական բանասիրության գիտահետազոտական խմբի ղեկավար։
• 2006-2013թթ.՝ ԵՊՀ վրացագիտության հայկական կենտրոնի տնօրեն:
• 2014թ.-ից՝ ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտի հայ-վրացական հարաբերությունների բաժնի վարիչ:
• Հետազոտական աշխատանքներին զուգընթաց վրաց լեզու, վրաց գրականության պատմություն, տեսական և գործնական թարգմանության առարկաներ է դասավանդել ԵՊՀ հայ բանասիրության ֆակուլտետում, վրաց գրականության պատմություն, վրաց մատենագիտության պատմություն՝ հայ-վրացական բանասիրություն առարկաներ պատմության ֆակուլտետի «Կովկասագիտություն» բաժնի մագիստրոսական խմբում։

Ձեռքբերումներ

• 1975թ.՝ բանասիրական գիտությունների թեկնածու:
• 1981թ.՝ դոցենտ:
• 1997թ.՝ «Հայոս-Քարթլոս» անկախ միջազգային ամսագրի հուշամեդալ:
• 2006թ.՝ Վրաստանի Գրողների ստեղծագործական միության Իվանե Մաչաբելու անվան մրցանակ:
• 2010թ.՝ Թբիլիսիի քաղաքապետի «Վրացական մշակույթի բարեկամ» մեդալ և «Պատվո դիպլոմ»:

Անդամակցություն

• 1985թ.-ից՝ ԽՍՀՄ գրողների միության անդամ։
• 1990թ.-ից՝ Հայաստան-Վրաստան ընկերության վարչության անդամ:
• 1991թ.-ից՝ Հայաստանի գրողների միության անդամ:
• 2007թ.-ից՝ ԵՊՀ հայագիտական ​​հետազոտությունների ինստիտուտի գիտական ​​խորհրդի անդամ:
• «Հայագիտության հարցեր» հանդեսի խմբագրական խորհրդի անդամ

Այլ

• 1966թ․ հրաժարվել է կոմերիտմիությունից։
• 1975թ. փետրվարի 18-ին Վրաստանի ԳԱ Շոթա Ռուսթավելու անվան վրաց գրականության պատմության ինստիտուտում «Վրաց գրականությունը նախախորհրդային հայ քննադատության մեջ (1846-1916 թթ.)» թեմայով ատենախոսություն է պաշտպանել (վրացերեն) և ստացել բանասիրական գիտությունների թեկնածուի գիտական աստիճան:
• 1975թ. հունիս - օգոստոս ամիսներին Մոսկվայի օտար լեզուների ռազմական ինստիտուտում մասնակցել է սպաների վերապատրաստման եռամսյա դասընթացներին, ստացել սպա թարգմանչի որակավորում և համապատասխան զինվորական կոչում:
• Հրաչյա Բայրամյանի աշխատանքները նվիրված են վրաց գրականության միջնադարյան, նոր և նորագույն պատմությանը, V-XX դարերում Հայաստանի և Վրաստանի գրական-մշակութային հարաբերություններին:
• Հեղինակ է վրաց գրականության պատմության, վրացերեն լեզվի ձեռնարկների, բազմաթիվ գիտական և գրականագիտական հոդվածների: Նրա ստեղծագործությունները տպագրվում են հայերեն, վրացերեն և ռուսերեն: Վրաց դասական և ժամանակակից գրողների ավելի քան 130 նովել ու պատմվածք Հր. Բայրամյանի թարգմանությամբ տպագրվել են գրական հանդեսներում, ալմանախներում, քրեստոմատիական ժողովածուներում, ամսագրերում ու թերթերում:
• Նրա սցենարով նկարահանվել և հայկական հեռուստատեսությամբ ցուցադրվել են «Իրակլի Աբաշիձե» (1984), «Նոդար Դումբաձե» (1985. երկու մասից բաղկացած այս ֆիլմը բազմիցս հեռարձակվել է նաև վրացական հեռուստատեսությամբ), «Սայաթ-Նովա» (1987), «Գալակտիոն Տաբիձե» (1987), «Գաբրիել Սունդուկյան» (1988. երկու մասից), «Շոթա Ռուսթավելի» (1990) ուսումնական և գիտահանրամատչելի ֆիլմերը:
• Բայրամյանը ձեռնարկել է հայ հայ-վրացական հարաբերություններին նվիրված այն աշխատությունների վերահրատարակությունները և թարգմանությունը, որոնք կարևոր են տարածաշրջանում գիտամշակութային որոշակի հիմնահարցեր վճռելու համար: Այդ նպատակով Կենտրոնում 2013-ին հիմնադրել է «Հայ-վրացական հարաբերություններ» մատենաշար: Արդեն լույս է ընծայել մատենաշարի Ա, Բ և Գ գրքերը: Վրացերենից թարգմանել և հրատարակել է ականավոր հայագետ և վրացագետ Լ. Մելիքսեթ-Բեկի «Վարդապետք Հայոց հյուսիսային կողմանց» աշխատությունը (2016) և «Հայոց ցեղասպանության թեման վրացական պարբերականներում» նյութերի ժողովածուն (2017):
• Զեկուցումներով հանդես է գալիս հայագիտության ու վրացագիտության հարցերին, ինչպես նաև պատմական ու հոբելյանական տարեթվերին նվիրված միջազգային գիտաժողովներում ու հանդիսավոր նիստերում:

Նկարներ

Թարգմանություններ

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Մատենագիտություն

• Բայրամյան Հ.Ս., Ակնարկներ վրաց նոր գրականության պատմության (1800-1890)։ Ուսումնական ձեռնարկ բանասիրական ֆակուլտետների ուսանողների համար, ԵՊՀ հրատ., 1983, 208 էջ։
• Բայրամյան Հ.Ս., Հայերեն-վրացերեն զրուցարան, Երևան, «Արեգ», 2005 (2-րդ հրատ. 2006, 3-րդ հրատ. 2009), 128 էջ:
• Բայրամյան Հ.Ս., Վրացերեն-ռուսերեն զրուցարան, Երևան, 2006, 128 էջ:
• Բայրամյան Հ.Ս., Վրաց գրականությունը V-XIX դարերում: Ուսումնական ձեռնարկ հումանիտար ֆակուլտետների ուսանողների համար: Երևանի համալս. հրատ., Երևան, 2007, 336 էջ:
• Բայրամյան Հ.Ս., Էջեր հայ-վրացական գրական կապերի պատմությունից: Երևանի համալս. հրատ., Երևան, 2010, 256 էջ:
• Բայրամյան Հ.Ս., Վրաց լեզու (Հնչյունաբանություն, բառագիտություն, ձևաբանություն)։ Հումանիտար ֆակուլտետների ուսանողների համար։ Երևանի համալս. հրատ., Երևան, 2010, 252 էջ։
• Բայրամյան Հ.Ս., Հայերեն-վրացերեն զրուցարան, լրացված և վերամշակված հրատարակություն, Երևան, 2015, 118 էջ:
• Բայրամյան Հ.Ս., Վրացերենի դասընթաց, Ուսումնական ձեռնարկ, Երևանի համալս. հրատ., Երևան, 2017, 306 էջ:

Թարգմանություններ վրացերենից հայերեն

• Արվելաձե Բոնդո, Գաբրիել Սունդուկյանը և վրաց իրականությունը: «Հայաստան», Երևան, 1976, 88 էջ:
• Ինանիշվիլի Ռևազ, Լռություն ճանապարհին (պատմվածքներ): «Սովետական գրող», Երևան, 1979, 132 էջ:
• Մրելաշվիլի Լադո, Իղալթոեցի տղաները (վիպակ): «Սովետական գրող», Երևան, 1981, 236 էջ:
• Փանջիկիձե Գուրամ, Ակնաքար (վեպ): «Սովետական գրող», Երևան, 1982, 268 էջ:
• Դումբաձե Նոդար, Հավերժության օրենքը (վեպ): «Սովետական գրող», Երևան, 1983, 264 էջ:
• Իոսելիանի Օտիա, Այն, ինչ լավ է, դժվար է (պատմվածք): «Սովետական գրող», Երևան, 1985, 32 էջ:
• Դումբաձե Նոդար, Ընտիր երկեր երկու հատորով: Հ.I («Ես, տատիկը, Իլիկոն և Իլարիոնը», «Մի՛ վախենա, մայրիկ» և 12 պատմվածք. «Աստված, ինչի համար», «HELLADOS», «Շունը», «Դիդրո», «Արյունը», «Ապերախտը», «Ցլամարտ», «Գնչուները», «Խազարուլա», «Սատանաները», «Կարոտ», «Բազեն քաղաքում ի°նչ է անում»), «Սովետական գրող», Երևան, 1987, 584 էջ:
• Դումբաձե Նոդար, Ընտիր երկեր երկու հատորով: Հ.II («Հավերժության օրենքը», «Սպիտակ դրոշներ», «Կուկարաչա»), «Սովետական գրող», Երևան, 1987, 526 էջ։
• Գրիշաշվիլի Իոսեբ, Հին Թիֆլիսի գրական բոհեմը:«Մերանի», Թբիլիսի, 1989, 160 էջ:
• Դումբաձե Նոդար, Կուկարաչա (վիպակ) և 20 պատմվածք. «HELLADOS», «Բազեն քաղաքում ի°նչ է անում», «Գերեզմանոց», «Սատանաները», «Գնչուները», «Խազարուլա», «Արևը», «Դիդրո», «Շունը», «Ապերախտը», «Ցլամարտ», «Մի՛ արթնացրու», «Կարոտ», «Մայրը», «Թռչնակը», «Արյունը», «Լենկթեմուրը», «Ուշացած մակարը» («Եղջյուր»), «Աստվա՛ծ, ինչի՞ համար», «Թալիկո»։ «Արևիկ» հրատ., Երևան, 1990, 336 էջ:
• Ուղեցույց աստղը (վրաց մտավորականները Հովհաննես Թումանյանի մասին): «Զանգակ-97», Կազ, Երևան, 1999, 208 էջ:
• Հայ-վրաց գրական, պատմամշակութային հարցերը վրաց մամուլում (1988-1990): Պրակ I, «Զանգակ-97», Երևան, 2001, 160 էջ:
• Միշվելաձե Ռևազ, Նովելներ, «Զանգակ-97», Երևան, 2001, 50 էջ:
• Միշվելաձե Ռևազ, Գյուղի Մադոննան (նովելներ), ՀԳՄ հրատ., Երևան, 2006, 244 էջ:
• Սիրապարտները (Արդի վրացական արձակ), ՀԳՄ հրատ., Եր., 2010թ., 240 էջ (14 հեղինակի 15 նորավեպ և պատմվածք թարգմանել է Հր. Բայրամյանը):
• Դումբաձե Նոդար, Հավերժության օրենքը: Ես, տատիկը, Իլիկոն և Իլարիոնը (վեպեր): «Անտարես», Երևան, 2016, 452 ¿ç:
• Դումբաձե Նոդար, Ես, տատիկը, Իլիկոն և Իլարիոնը (վեպ): «Անտարես», Երևան, 2016, 216 էջ:
• Բիբլիական երեք նովել (ժամանակակից վրացական նովելներ, պատմվածքներ և էտյուդներ), Երևան, «Անտարես» հրատ., 2016, 128 էջ:
• Մելիքսեթ-Բեկ Լևոն, «Վարդապետք Հայոց հյուսիսային կողմանց» և նրանց ինքնությունը, Էջմ., 2016, 288 էջ:

Ժողովածուների կազմում և խմբագրում

• Ձայն բարեկամության (Հայ և վրաց ժամանակակից գրողների պատմվածքներ): Կազմողներ` Հր. Բայրամյան և ուրիշ.: «Նակադուլի» հրատ., Թբիլիսի: «Սովետական գրող» հրատ., Երևան, 1977, 496 էջ (ժողովածուի մեջ մտնող վրացի 4 հեղինակի պատմվածքներ թարգմանել է Հր. Բայրամյանը):
• Վրացական պոեզիա (XII դարից մինչև մեր օրերը): Կազմեց և ծանոթագրեց բան. գիտ. թեկն. Հր. Ս. Բայրամյան: Երևանի համալս. հրատ., Երևան, 1983, 440 էջ:
• Հայ գրողները վրաց գրականության մասին: Կազմեց, խմբագրեց և ծանոթագրեց բան. գիտ. թեկն. Հր. Բայրամյանը: Երևանի համալս. հրատ., Երևան, 1986, 208 էջ:
• «Վրաց երկինք» (Համաշխարհային գրականություն պատանիների համար): Կազմեց և առաջաբանը գրեց Հրաչյա Բայրամյանը: «Արևիկ» հրատ., Երևան, 1990, 768 էջ (14 հեղինակի 28 նորավեպ և պատմվածք թարգմանել է Հր. Բայրամյանը):
• Հայ-վրացական հարաբերություններ. Մատենաշար, Գիրք Ա, Կազմեց, առաջաբանը գրեց և հրատարակության պատրաստեց Հր. Բայրամյանը, Երևանի համալս. հրատ., Երևան, 2013, 788 էջ:
• Հայ-վրացական հարաբերություններ. Մատենաշար, Գիրք Բ, Կազմեց, ծանոթագրեց և հրատարակության պատրաստեց Հր. Բայրամյանը, Երևանի համալս. հրատ., Երևան, 2013, 340 էջ:

Գիտական հոդվածներ

Հայկական սովետական հանրագիտարանում (ՀՍՀ)

• Նինոշվիլի Էգնատե, հ. VIII, 1982, էջ 303:
• Նոնեշվիլի Իոսեբ, հ. VIII, 1982, էջ 339:
• Չիքովանի Սիմոն, հ.VIII, 1983, էջ 53:
• Ռուսթավելի Շոթա, հ. X, 1984, էջ 91-92:
• Սարգիս Ա Վահրամյան (Սարգիս Թմոգվեցի), հ. X, 1984, էջ 216:
• Վաժա Փշավելա, հ. XI, 1985, էջ 228-229:
• Վրաց գրականություն, հ. XI, 1985, էջ 522-524:
• Տաբիձե Գալակտիոն, հ. XI, 1985, էջ 537-538:
• Օրբելիանի Գրիգոլ, հ. XII, 1986, էջ 585:
• Օրբելիանի Սուլխան-Սաբա, հ. XII, , 1986, էջ 585-586:

Հայկական համառոտ հանրագիտարանում (ՀՀՀ)

• Դումբաձե Նոդար, հ. II, 1995, էջ 276:
• Թբիլիսի, հ. II, 1995, էջ 275-278:
• Մխիթարյան Արտաշես, հ. III, 1999, էջ 737:
• Շահնազար Գիվի, հ. IV, 2003, էջ 39-40:
• Ռուսթավելի Շոթա, հ. IV, 2003, էջ 84:
• Սեյրանյան Բենիկ, հ. IV, 2003, էջ 403:
• Վրաստան (համահեղինակ), հ. IV, 2003, էջ 665-670:
• Տաբիձե Տիցիան, հ. IV, 2003, էջ 473:
• Քարամյան Մարտին, հ. IV, 2003, էջ 887:

«Հայկական Սփյուռք» հանրագիտարան

• Վրաստան (համահեղինակ), 2003, էջ 541-580:

Հոդվածներ գիտական հանդեսներում, ամսագրերում, տարեգրքերում

• Վրաց գրականությունը «Մուրճ» ամսագրում: «Բանբեր Երևանի համալսարանի», Երևան, 1974, N 1, էջ 121-130:
• Վաժա Փշավելան Թիֆլիսի հայ նախախորհրդային մամուլում: «Ցիսկարի», Թբիլիսի, 1974, N 3, էջ 111-117:
• Իլիա Ճավճավաձեն և նախախորհրդային հայ մամուլը: «Մնաթոբի», Թբիլիսի, 1974, N 4, էջ 142-145:
• Վաժա Փշավելան հայ քննադատության մեջ: «Երևանի համալսարան» (գիտաինֆորմացիոն հանդես), Երևան, 1976, N 2, էջ 30-33:
• Գաբրիել Սունդուկյանի ծննդյան 150-ամյակը: «Բանբեր Երևանի համալսարանի», Երևան, 1976, N 2, էջ 241-242:
• Իլիա Ճավճավաձեն հայ նախախորհրդային գրականագիտական մտքի գնահատմամբ: «Բանբեր Երևանի համալսարանի», Երևան, 1976, N 3, էջ 134-138:
• Դրամատուրգիայի կրկնամեծ երախտավորը (Գաբրիել Սունդուկյանի ծննդյան 150 - ամյակի առթիվ): «Սովետական մանկավարժ», 1976, N 6, էջ 77-82:
• Սերգո Կլդիաշվիլի (ծննդյան 80-ամյակի առթիվ) // «Կամուրջ» (Վրաստանի գրողների միության հայկական մասնաճյուղի օրգան): Թբիլիսի, Ալմանախ-1976, էջ 519-520:
• Գաբրիել Սունդուկյանը նախախորհրդային վրաց գրական-հասարակական մտքի գնահատմամբ: «Երիտասարդ գիտաշխատող», Երևան, 1981, N 1, էջ 79-85:
• О книге А. Мхитаряна «Армянская советская литература в Грузии», «Литературная Армения», 1981, N 9, стр. 108-110.
• Из истории армяно-грузинских литературных связей (конец XIX-начало XX в.) // «Литературные связи», 1984, т. IV, с. 192-206.
• Ասք բարեկամության. Նոդար Դումբաձե, «Սովետական Հայաստան», 1985, N 2, էջ 26-28:
• Նվիրում (բանաստեղծ, թարգմանիչ Գիվի Շահնազարի ստեղծագործական դիմանկարը): «Սովետական գրականություն», Երևան, 1985, N 3, էջ 138-142:
• Полпред армянской литературы, «Литературная Армения», 1985, N 9, стр. 69-72.
• Շոթա Ռուսթավելին նախահեղափոխական հայ մամուլում (Ռուսթավելին համաշխարհային գրականության մեջ): Թբիլիսիի համալս. հրատ., Թբիլիսի, 1985, հ․IV, էջ 457-459:
• Սայաթ-Նովայի վրացերեն խաղերի գնահատության շուրջ: «Բանբեր Երևանի համալսարանի», Երևան, 1986, N 2, էջ 116-122 Նոդար Դումբաձե (ուրվագիծ): «Պիոներ», Երևան, 1986, թիվ 5: Հարուստ և շարունակվող ավանդույթներ «Սովետական Հայաստան», Երևան, 1987, N 7:
• Հայ-վրաց մշակութային առնչությունները ուշադրության կենտրոնում: «Երևանի համալսարան» (գիտաինֆորացիոն հանդես), Երևան, 1988, N 2-3, էջ 10-13:
• Սիրո և բարության պատգամախոսը (Նոդար Դումբաձեի «Ընտիր երկեր» երկու հատորով ժողովածուի երկրորդ հատորում) «Սովետական գրող» հրատ., Երևան, 1987, էջ 515-525:
• Հայագիտության գիտահետազոտական լաբորատորիան: «Բանբեր Երևանի համալսարանի», Երևան, 1990, N 1, էջ 237-240:
• Հավերժության խորհուրդը («Վրաց երկինք» ժողովածուում): «Արևիկ» հրատ., Երևան, 1990, էջ 3-36:
• Թիֆլիսի հայ գրական կյանքը: «Բանբեր Երևանի համալսարանի», Երևան, 1992, N 2, էջ 196-201:
• Սթափվել է պետք (վրաց ընթացիկ մամուլի էջերից): «Երևանի համալսարան», (գիտաինֆորմացիոն հանդես): Երևան, 1992, N 2, էջ 32-40:
• Ժողովուրդների բարեկամության ուղենիշ աստղը (Հովհաննես Թումանյանի մասին): «Երևանի համալսարան» (գիտաինֆորմացիոն հանդես): Երևան, 1992, N 2, էջ 45-53:
• «Հերկ» հանդեսը (Ամենայն հայոց կաթողիկոս Տ. Տ. Վազգեն Առաջինի ազգային և հասարակական գործունեության մասին): «Երևանի համալսարան», (գիտաինֆորմացիոն հանդես), Երևան, 1992, N 3, էջ 71-75:
• Սպիտակ տաճարի հոբելյանը (Թբիլիսիի պետհամալսարանի հիմնադրման 75 ամյակի առթիվ): «Երևանի համալսարան» (գիտաինֆորմացիոն լրատու): Երևան, 1993, N 3, էջ 13-18:
• Վրաց գրականության դասականները (թերգդալեուլիներ) նախախորհրդային հայ քննադատության մեջ: Վրացագետների երկրորդ միջազգային գիտաժողովի նյութեր: Թբիլիսիի համալս. հրատ., Թբիլիսի, 1993: Ամփոփում` ռուսերեն և անգլերեն, էջ 211-219:
• Հոգևոր կապերի բավիղներում (Իոսեբ Իմեդաշվիլիի` Հովհաննես Թումանյանի մասին հուշերի առիթով): «Բանբեր Երևանի համալսարանի», Երևան, 1994, N 1:
• Վրաց մտավորականները Հովհաննես Թումանյանի մասին: «Հանդես Երևանի համալսարանի» (գիտաինֆորմացիոն լրատու): Երևան, 1997, N 1, էջ 63-80:
• Նա այրվում էր պոեզիայի հրով: «Հանդես Երևանի համալսարանի», (գիտաինֆորմացիոն լրատու): Երևան, 1997, N 3, էջ 22-31:
• Վրաց մտավորականները` Հովհաննես Թումանյանին: «Գարուն», 1997, N 5:
• Չարենցը և վրաց իրականությունը (ծննդյան 100-ամյակի առթիվ): «Չարենցյան ընթերցումներ» ժողովածուում: Երևանի համալս. հրատ., 1998, գիրք VI, էջ 176-190:
• Գնահատանք` լուսեղեն հանճարին («Ուղեցույց աստղը» ժողովածուում): «Զանգակ-97» հրատ., Երևան, 1999, էջ 5-10:
• Հայ գրականության բարեկամը (Տիցիան Տաբիձե): «Հանդես Երևանի համալսարանի» (գիտաինֆորմացիոն լրատու): Երևան, 2000, N 2, էջ 54-60:
• Հայագիտությունը Թբիլիսիի պետական համալսարանում, «Բանբեր Երևանի համալսարանի», 2001, N 2, էջ 204-207:
• Հայ հոգևոր կյանքի կենտրոնը, «Գարուն», 2004, N 10, էջ 28-33:
• Երբ անտեսվում է հավերժության օրենքը «Հայ-վրաց գրական, պատմամշա-կութային հարցերը վրաց մամուլում» ժողովածուում): «Զանգակ-97» հրատ., Երևան, 2001, էջ 3 -16:
• Ժողովուրդների փոխմերձեցման գրավականը (1920-1930-ական թթ., հայ-վրաց գրական կապերի պատմությունից) // «Կամուրջ»- 2004-2005 (Վրաստանի գրողների համազգային միության տարեգիրք), «Մերանի», Թբիլիսի, էջ 233-240:
• Թարգմանչի առաքելությունը: (Սայաթ-Նովայի և Պ. Սևակի բանաստեղծությունների վրացերեն թարգմանությունների առթիվ): «Կամուրջ» -2004-2005, «Մերանի» հրատ., Թբիլիսի, էջ 325-329:
• Վրացերեն-հայերեն բառարան (առաջաբան. անստորագիր), Երևանի համալս. հրատ., Երևան, 2005, էջ 3-5:
• Գրական կորիֆեյների բարեկամությունը մշակույթների մերձեցման կարևորագույն գործոն // Վրացագետների չորրորդ միջազգային գիտաժողովի նյութեր: Թբիլիսիի համալս. հրատ., Թբիլիսի, 2005, էջ 89-95: Ամփոփում` անգլերեն:
• Ակադ. Գուրգեն Սևակի վրացագիտական գործունեությունը («Հայագիտական հանդես», Երևան, 2007, 3, էջ 87-99):
• Դիմանկարի ուրվագիծ (Նոդար Դումբաձեի ծննդյան 80-ամյակի առթիվ): «Կամուրջ»-2008 (Վրաստանի գրողների ստեղծագործական միություն): Թբիլիսի, էջ 246-250:
• Հանդիպումներ Նոդար Դումբաձեի հետ: «Կամուրջ»-2008 (Վրաստանի գրողների համազգային միության տարեգիրք), «Մերանի» հրատ.: Թբիլիսի, էջ 250-253:
• Բենիկ Սեյրանյան. Մարդը, գրողը (ծննդյան 95-ամյակի առթիվ): «Կամուրջ»-2008 (Վրաստանի գրողների ստեղծագործական միություն): Թբիլիսի, էջ 261-263:
• Նյութեր Թումանյանական հանրագիտարանի համար, «Կամուրջ»-2009 (Վրաստանի գրողների ստեղծագործական միություն): Թբիլիսի, էջ 333-340:
• Վրացագիտության հայկական կենտրոն. Երևանի համալսարան-90, գիրք-ալբոմ, Երևանի պետ. համալս. հրատ., 2009, էջ 160-161:
• Կյանքը՝ ժամանակին, գիրը՝ հավերժությանը (Գուրամ Փանջիկիձեի 80 - ամյակի առթիվ), «Կամուրջ» - 2013 (Վրաստանի գրողների ստեղծագործական միություն): Թբիլիսի, էջ 201-209:
• Թարգմանություն՝ պայմանավորված տաղանդավոր անհատի գործոնով «Կամուրջ» - 2013 (Վրաստանի գրողների ստեղծագործական միություն): Թբիլիսի, էջ 312-316:
• Հայրենների վրացերեն թարգմանության շուրջ: «Հայագիտության հարցեր», Երևան, 2014, N 3, էջ 142-151:
• Վրացագիտությունը Երևանի պետական համալսարանում։ «Հայագիտության հարցեր» (ստորագրված է՝ Հրայր Սմբատյան), Երևան, 2014, N 3, էջ 241-245:
• Հայոց ցեղասպանությունը վրացական պարբերականներում 1914-19118 թթ. (նյութերի ժողովածու) «Հայագիտության հարցեր», Երևան, 2015, N 1, էջ 142-151:
• Անդրադարձ և արձագանք, «Կամուրջ» (Վրաստանի գրողների համազգային միության տարեգիրք), «Մերանի» հրատ.: Թբիլիսի, 2015, էջ 295-299:
• Գիտության երևելի մշակը, «Կամուրջ» (Վրաստանի գրողների համազգային միության տարեգիրք), «Մերանի» հրատ.: Թբիլիսի, 2015, էջ 300-305:
• Հայաստանի զինվորական ընտրանին, «Կամուրջ» (Վրաստանի գրողների համազգային միության տարեգիրք), «Մերանի» հրատ.: Թբիլիսի, 2016, էջ 392-394:
• Փառահեղ ուղի (Վրաստան թերթի 95-ամյա հոբելյանի առթիվ), «Կամուրջ» (Վրաստանի գրողների համազգային միության տարեգիրք), «Մերանի» հրատ.: Թբիլիսի, 2016, էջ 410:

Գրախոսություններ

• Հայոց ցեղասպանությունը վրացական պարբերականներում 1914-1918 թթ. // «Հայագիտության հարցեր», Երևան, 2015, N 1, էջ 142-151:
• Անդրադարձ և արձագանք // «Կամուրջ»-2015, Թբիլիսի, էջ 295-299:
• Գիտության երևելի մշակը (Պրոֆ. Լևոն Մելիքսեթ-Բեկի 125-ամյակի առթիվ // «Կամուրջ»-2015, Թբիլիսի, էջ 300-305:
• Հայաստանի զինվորական ընտրանին // «Կամուրջ»-2016, Թբիլիսի, էջ 392-394:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
• Խաչատրյան Հայկ, Գրական տեղեկատու, Հայաստանի Սովետական գրողների միության անդամներ. Երևան, 1986, էջ 99-100:
• Մինաշվիլի Վլադիմիր, Բարամիձե Գրիգոլ, Հետազոտողը և թարգմանիչը: «Լիտերատուրուլի Սաքարթվելո», Թբիլիսի, 1987, 26 հունիսի (վրաց.):
• Խոսքը` հանդիսության պատվավոր հյուրերին: «Սախալխո գանաթլեբա», Թբիլիսի, 1988, 14 հոկտեմբերի (վրաց.):
• Ղուկասյան Արմինե, Գրականագետի և թարգմանչի առաքելությամբ: «Ծիածան», 1992, 23 մայիսի:
• Շահնազար Գիվի, Մի՛ կորցրու ճամփան հին: «Սաքարթվելոս Ռեսպուբլիկա», Թբիլիսի. 4 մարտի, 1998 (վրաց.):
• Շահնազար Գիվի, Մի՛ կորցրու ճամփան հին «Հայաստանի Հանրապետություն», Երևան, 1998, 8 մարտի(թարգմանություն «Սաքարթվելոս Ռեսպուբլիկա» օրաթերթից):
• Մուրման Թավդիշվիլի, Վրաստանի իսկական բարեկամը: «Մծերլիս գազեթի», Թբիլիսի, 2006,10-30 հունիսի (վրաց.):
• Հրաչյա Բայրամյանը Իվանե Մաչաբելիի անվան մրցանակակիր, «Մծերլիս գազեթի», Թբիլիսի, 2006, 15 հոկտեմբերի -10 նոյեմբերի (վրաց.): Ն ո ւ յ ն ը՝ «Գրական թերթ», Երևան, 2006, 3 նոյեմբերի:
• Մեր անխոնջ Հրաչյա Բայրամյանը, «Հայրենիք», Երևան, 2006, 1-31 դեկտեմբերի (N 3):
• «Գրական մունետիկ» (ՀԳՄ տեղեկատվական եռամսյա հանդես), Հրաչյա Բայրամյանը Վրաստանի գրողների միության Իվանե Մաչաբելիի անվան մրցանակակիր, Երևան ,2006, N 4, էջ 10-11։
• Մաղալյան Վահան, Արժանացել է գրական բարձր մրցանակի (հայ-վրացական գրական-մշակութային կապեր), «Հոգևոր հայրենիք», Երևան, 2006, դեկտեմբեր (N 12):
• Երևանի պետական համալսարան (տեղեկատու բյուլետեն, հիմնադրման 90-ամյակի առթիվ), 2008, էջ 60:
• Երևանի համալսարան-90, գիրք-ալբոմ, ԵՊՀ հրատ., Երևան, 2009, էջ 160-161:
• Լադո Մինաշվիլի, Խաթունա Գափրինդաշվիլի, «Ով բարեկամ չի որոնում…», «Լիտերատուրուլի ձիեբանի», գիրք XXXI, Թբիլիսի, 2010, էջ 324-333 (վրաց.):
• Լադո Մինաշվիլի, Խաթունա Գափրինդաշվիլի, «Վրաց գրականության պատմության դասագիրք` հայերեն», «Քարթվելոլոգ», Թբիլիսի, 2011, N 16 (1), էջ 203-217 (վրաց.):
• Lado Minashvili, Khatuna Gaprindashvili, A Texbook on the Historl of Georgian Literature in Armenian, THE KARTVELOLOGIST] (J O R N A L O F G E O R G I A N S T U D I E S), AUTUMN 2011, N 16 (1), 218-229 (անգլ.):
• Վանիկ Սանթրյան, Ձեր ընծայագրերի հետքերով. Ինքնալրագիտարան 2 հատորով, հ. 1, ԵՊՀ հրատ., Երևան, 2011, էջ 189 և 220-221:
• Գառնիկ Շախկյան, Մշակութային գիտարան (Թումանյանական աշխարհ), Երևան, 2016, էջ 143-144։
• Լավրենտի Միրզոյան, Տավշո արմատներ (Գրական-մարզամշակութային հանրագիտարան), Երևան, 2016, էջ 146։
• Հանրագիտական բառարան, ՀՀ ԳԱԱ հրատ. Երևան, 2016, հ. 1, էջ 291-292:
• Հրաչիկ Սմբատի Բայրամյան - ysu.am:
• Հանդիպում վրացագետ Հրաչիկ Բայրամյանի հետ:
• ԵՊՀ Հայագիտական հետազոտությունների ինստիտուտ. Բայրամյան Հրաչիկ: