195
edits
Changes
Նոր էջ «{{Person | name-am = Ռուսինյան Նահապետ Պայազատի | name-am-aliases = | name-ru = Русинян Наапет Пайазатович | name...»:
{{Person
| name-am = Ռուսինյան Նահապետ Պայազատի
| name-am-aliases =
| name-ru = Русинян Наапет Пайазатович
| name-ru-aliases =
| name-lat =
| name-en = Rusinyan Nahapet
| name-fr =
| image = Nahapet Rusinyan.jpg
| birth-date = 28.09.1819
| birth-place = Էվքերե, Օսմանյան կայսրություն
| death-date = 29.11.1876
| death-place = Կ. Պոլիս, Օսմանյան կայսրություն
| description = Փիլիսոփա, բժիշկ, հասարակական գործիչ:
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 1819թ. սեպտեմբերի 28-ին Օսմանյան կայսրության Էվքերե գյուղում (Կեսարիայի շրջան):
Մահացել է 1876թ. նոյեմբերի 29-ին Օսմանյան կայսրության մայրաքաղաք Կ. Պոլսում:
==Կրթություն==
*1829թ.-ից սովորել է Սկյուտարի Ս. Կարապետ եկեղեցու վարժարանում:
*1844թ. ընդունվել է Սորբոնի համալսարանի բժշկագիտության ֆակուլտետ:
==Աշխատանքային գործունեություն==
*1849թ.՝ Փարիզում Ծերենցի հետ ստեղծել է ուսանողական Արարատյան ընկերությունը՝ խնդիր ունենալով «սատարել Հայաստանի առաջադիմությանը»:
*1860թ.՝ մասնակցել է Կ. Պոլսի բարեգործական ընկերության հիմնադրմանը, «Քնար հայկական» երաժշտական ընկերության աշխատանքներին:
==Ձեռքբերումներ==
*1851թ.՝ բժշկագիտության դոկտոր:
==Այլ==
*1851թ. վերադարձել է Կ. Պոլիս:
*Իր համախոհներ Գրիգոր Օտյանի, Նիկողայոս Պալյանի, Սերովբե Վիչենյանի և այլոց հետ ձեռնամուխ է եղել արևմտահայ ազգային կյանքը նորովի կազմակերպելու մտահղացման իրականացմանը:
*1853թ. «Ուղղախօսութիւն արդի հայ լեզուին» աշխատությամբ պաշտպանել է աշխարհաբարը և փորձել (թեև ոչ բավարար լեզվագիտական մակարդակով) մշակել նրա քերականությունը:
*1854թ. իր կազմած «Տարեցոյցում» առաջարկել է ընդունել ֆրանսիական բուրժուական հեղափոխության տոմարը, տվել տարաբնույթ հանրամատչելի գիտելիքներ, շոշափել հայ ազգային կյանքը ժողովրդավարական սկզբունքով վերափոխելու խնդիրներ:
**Ավելի ուշ՝ 1871-72թթ. նա այդ հարցերին անդրադարձել է հարստացված «Բնական տարեցոյց» երկհատորյակում:
*Մեծ ներդրում ունի արևմտահայության Ազգային սահմանադրության (1857) մշակման գործում:
*1863թ.-ից պարբերաբար ընտրվել է Ազգային ժողովի երեսփոխան:
*Նրա մտորումները, արևմտահայ ազգային-հասարակական տրամադրություններն են արտացոլված բանաստեղծություններում («Պատանին և արտուտիկը», «Ծիծառնիկ» և այլն):
*Նահապետ Ռուսինյանը նաև «Կիլիկիա» հանրահայտ երգի խոսքերի հեղինակն է:
*Կատարել է բազմաթիվ թարգմանություններ ֆրանսերենից:
*Կյանքի վերջին տարիներին զբաղվել է փիլիսոփայությամբ:
*Կայսերական բժշկական ուսումնարանում դասավանդել է փիլիսոփայության և բժշկական դեոնտոլոգիա. իր մշակած ուսմունքը շարադրել է «Դասագիրք փիլիսոփայութեան» աշխատության մեջ (ֆրանս. հրտ.՝ 1876, հայ. հրտ.՝ 1879):
*Հետևելով Վ. Կուզենին՝ Էմպիրիզմի և ռացիոնալիզմի միակողմանիությունը փորձել է հաղթահարել Կանտի և Հեգելի ուսմունքների առանձին գաղափարների համադրմամբ:
*Փիլիսոփայությունը, ըստ Նահապետ Ռուսինյանի, գիտություն է բանականության մասին, որը մարդուն բարոյական կատարելության է հասցնում՝ ուղղելով նրա միտքը դեպի ճշմարիտը, բարին, գեղեցիկը: Փիլիսոփայության խնդիրը, վերջին հաշվով, բացարձակ ճշմարիտի գաղափարի իմացությունն է, որը ձեռքբերովի չէ, այլ «կից է» հոգուն:
=Նկարներ=
<gallery>
Պատկեր: Palyan Rusinyan Otyan.jpg|Նիկողայոս Պալյան, Նահապետ Ռուսինյան, Գրիգոր Օտյան
</gallery>
=Տեսանյութեր=
*[https://www.youtube.com/watch?v=FDSVMKSzPfk Կիլիկիա. խոսք՝ Ն. Ռուսինայանի:]
=Հրապարակումներ մամուլում=
*[http://www.azator.gr/yushatetr/4127--1819-1876- «Ազատ օր» օրաթերթ:]
=Տե՛ս նաև=
*Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
*Երկեր. Ազգային հանգանակութիւն, ԿՊ, 1865:
*Գրականություն. Նահապետ Ռուսինյանի աշխարհայացքը, Ե., 1970. Թևոսյան Ալեքսանդր Միքայելի:
*[hhttp://opac.flib.sci.am/cgi-bin/koha/opac-authoritiesdetail.pl?authid=9573 ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան:]
*[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ 2, էջ 41-45:]
[[Category:Փիլիսոփաներ]] [[Category:Հասարակական գործիչներ]] [[Category:Բժիշկներ]] [[Category:Դոկտորներ]] [[Category:Գրողներ]]
| name-am = Ռուսինյան Նահապետ Պայազատի
| name-am-aliases =
| name-ru = Русинян Наапет Пайазатович
| name-ru-aliases =
| name-lat =
| name-en = Rusinyan Nahapet
| name-fr =
| image = Nahapet Rusinyan.jpg
| birth-date = 28.09.1819
| birth-place = Էվքերե, Օսմանյան կայսրություն
| death-date = 29.11.1876
| death-place = Կ. Պոլիս, Օսմանյան կայսրություն
| description = Փիլիսոփա, բժիշկ, հասարակական գործիչ:
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 1819թ. սեպտեմբերի 28-ին Օսմանյան կայսրության Էվքերե գյուղում (Կեսարիայի շրջան):
Մահացել է 1876թ. նոյեմբերի 29-ին Օսմանյան կայսրության մայրաքաղաք Կ. Պոլսում:
==Կրթություն==
*1829թ.-ից սովորել է Սկյուտարի Ս. Կարապետ եկեղեցու վարժարանում:
*1844թ. ընդունվել է Սորբոնի համալսարանի բժշկագիտության ֆակուլտետ:
==Աշխատանքային գործունեություն==
*1849թ.՝ Փարիզում Ծերենցի հետ ստեղծել է ուսանողական Արարատյան ընկերությունը՝ խնդիր ունենալով «սատարել Հայաստանի առաջադիմությանը»:
*1860թ.՝ մասնակցել է Կ. Պոլսի բարեգործական ընկերության հիմնադրմանը, «Քնար հայկական» երաժշտական ընկերության աշխատանքներին:
==Ձեռքբերումներ==
*1851թ.՝ բժշկագիտության դոկտոր:
==Այլ==
*1851թ. վերադարձել է Կ. Պոլիս:
*Իր համախոհներ Գրիգոր Օտյանի, Նիկողայոս Պալյանի, Սերովբե Վիչենյանի և այլոց հետ ձեռնամուխ է եղել արևմտահայ ազգային կյանքը նորովի կազմակերպելու մտահղացման իրականացմանը:
*1853թ. «Ուղղախօսութիւն արդի հայ լեզուին» աշխատությամբ պաշտպանել է աշխարհաբարը և փորձել (թեև ոչ բավարար լեզվագիտական մակարդակով) մշակել նրա քերականությունը:
*1854թ. իր կազմած «Տարեցոյցում» առաջարկել է ընդունել ֆրանսիական բուրժուական հեղափոխության տոմարը, տվել տարաբնույթ հանրամատչելի գիտելիքներ, շոշափել հայ ազգային կյանքը ժողովրդավարական սկզբունքով վերափոխելու խնդիրներ:
**Ավելի ուշ՝ 1871-72թթ. նա այդ հարցերին անդրադարձել է հարստացված «Բնական տարեցոյց» երկհատորյակում:
*Մեծ ներդրում ունի արևմտահայության Ազգային սահմանադրության (1857) մշակման գործում:
*1863թ.-ից պարբերաբար ընտրվել է Ազգային ժողովի երեսփոխան:
*Նրա մտորումները, արևմտահայ ազգային-հասարակական տրամադրություններն են արտացոլված բանաստեղծություններում («Պատանին և արտուտիկը», «Ծիծառնիկ» և այլն):
*Նահապետ Ռուսինյանը նաև «Կիլիկիա» հանրահայտ երգի խոսքերի հեղինակն է:
*Կատարել է բազմաթիվ թարգմանություններ ֆրանսերենից:
*Կյանքի վերջին տարիներին զբաղվել է փիլիսոփայությամբ:
*Կայսերական բժշկական ուսումնարանում դասավանդել է փիլիսոփայության և բժշկական դեոնտոլոգիա. իր մշակած ուսմունքը շարադրել է «Դասագիրք փիլիսոփայութեան» աշխատության մեջ (ֆրանս. հրտ.՝ 1876, հայ. հրտ.՝ 1879):
*Հետևելով Վ. Կուզենին՝ Էմպիրիզմի և ռացիոնալիզմի միակողմանիությունը փորձել է հաղթահարել Կանտի և Հեգելի ուսմունքների առանձին գաղափարների համադրմամբ:
*Փիլիսոփայությունը, ըստ Նահապետ Ռուսինյանի, գիտություն է բանականության մասին, որը մարդուն բարոյական կատարելության է հասցնում՝ ուղղելով նրա միտքը դեպի ճշմարիտը, բարին, գեղեցիկը: Փիլիսոփայության խնդիրը, վերջին հաշվով, բացարձակ ճշմարիտի գաղափարի իմացությունն է, որը ձեռքբերովի չէ, այլ «կից է» հոգուն:
=Նկարներ=
<gallery>
Պատկեր: Palyan Rusinyan Otyan.jpg|Նիկողայոս Պալյան, Նահապետ Ռուսինյան, Գրիգոր Օտյան
</gallery>
=Տեսանյութեր=
*[https://www.youtube.com/watch?v=FDSVMKSzPfk Կիլիկիա. խոսք՝ Ն. Ռուսինայանի:]
=Հրապարակումներ մամուլում=
*[http://www.azator.gr/yushatetr/4127--1819-1876- «Ազատ օր» օրաթերթ:]
=Տե՛ս նաև=
*Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
*Երկեր. Ազգային հանգանակութիւն, ԿՊ, 1865:
*Գրականություն. Նահապետ Ռուսինյանի աշխարհայացքը, Ե., 1970. Թևոսյան Ալեքսանդր Միքայելի:
*[hhttp://opac.flib.sci.am/cgi-bin/koha/opac-authoritiesdetail.pl?authid=9573 ՀՀ ԳԱԱ Հիմնարար գիտական գրադարան:]
*[http://www.example.org Հեղինակի Ազգանուն Ա. Հ.,Հոդվածի վերնագիր, Պատմաբանասիրական հանդես, Երևան, 2005, թիվ 2, էջ 41-45:]
[[Category:Փիլիսոփաներ]] [[Category:Հասարակական գործիչներ]] [[Category:Բժիշկներ]] [[Category:Դոկտորներ]] [[Category:Գրողներ]]