Changes

*Ասկարյանը նաև ցույց է տվել, որ տիեզերական ճառագայթների փնջերն արձակում են էլեկտրամագնիսական ալիքներ, այսպիսով ընձեռելով դրանց գրանցման նոր հնարավորություն։ Նախքան Ասկարյանի այս հայտնագործությունը կարծում էին, թե էլեկտրոն-ֆոտոնային փնջերը չեն ճառագայթում էլեկտրամագնիսական ալիքներ, քանի որ էլեկտրոններն ու պոզիտրոնները ծնվում են զույգերով։ Ասկարյանի վերլուծությունները ցույց տվեցին, որ փոխազդեցության պրոցեսում առկա է բացասական լիցքի ավելցուկ (էլեկտրոնային ավելցուկ)։ Այս հավելյալ էլեկտրոնները կա՛մ պոկվում են ատոմներից ֆոտոէֆեկտի միջոցով, կա՛մ ծնվում են իոնիզացիայի հետևանքով։ Միևնույն ժամանակ` անիհիլյացիայի հետևանքով պոզիտրոնների քանակը փնջում նվազում է։ Այսպիսով, առաջանում է տվյալ փնջի ավելցուկային էլեկտրոններով պայմանավորված էլեկտրական հոսանք։ Այս փոփոխական հոսանքն էլ հենց էլեկտրամագնիսական ալիքների առաքման աղբյուրն է։ Այս հետազոտությունները նոր հեռանկարներ բացեցին տիեզերական ճառագայթների հեռակա գրանցման համար։ Ներկայում բազմաթիվ ռադիոաստղագիտական կայաններ կատարում են տիեզերական ճառագայթների ուսումնասիրություններ` հիմնված վերջիններիս գրանցման հենց այս եղանակի վրա։

*Լազերների հայտնագործումից հետո Ասկարյանը սկսեց հետազոտել լազերային ճառագայթների և տարատեսակ նյութերի փոխազդեցությունները։ Այդ տարիներին լազերների հետ աշխատող ֆիզիկոսները սովորություն ունեին բարակ մետաղական շերտերը (սովորաբար` ածելու սայրերը) ծակել լազերային ճառագայթի միջոցով, դա, կարելի է ասել, յուրահատուկ խաղ էր դարձել նրանց համար։ Ասկարյանը նկատում էր, որ լազերային ճառագայթի միջոցով արված անցքերը երկու տեսակի էին։ Երբ նա այդպիսի անցք բացելու համար օգտագործում էր միջին հզորության լազեր, անցքի եզրը ստացվում էր շատ ողորկ, կարծես` մետաղն այդ հատվածում հալվում էր (և դա իրոք այդպես էր)։ Բայց երբ այդպիսի անցքի համար օգտագործվում էր հզոր լազերային ճառագայթ, անցքի եզրերն անհարթ էին ստացվում, կարծես` անցքը կոտրվածքի հետևանք էր, ոչ` հալման։ Սկզբում Ասկարյանը ենթադրեց, որ դա հետևանք է լույսի ճնշման, որը կոտրում է անցքի հատվածը, բայց պարզ հաշվարկը ցույց տվեց, որ դա սխալ ենթադրություն էր։ Խնդիրն ավելի ուշ իր լուծումը ստացավ Գ. Ասկարյանի և Ո. Ի. Մորոզի կողմից։ Բացատրությունն հետևյալն էր։ Հզոր լազերից առաքված ճառագայթն այնքան մեծ հզորությամբ էր բախվում մետաղական մակերևույթին, որ մակերևութային շերտը գոլորշանում էր` նախքան ճառագայթը կհասներ հաջորդ շերտին։ Գոլորշին անջատվում էր մակերևույթից, որից առաջացած հարվածային ուժն ազդում էր ճառագայթի անկման վայրից դուրս գտնվող տիրույթի վրա։ Այդ ուժը թվապես հավասար էր միավոր ժամանակում առաքված գոլորշու իմպուլսին։ Հզոր լազերի դեպքում այս ուժն այնքան մեծ էր, որ ճառագայթի անկման կետի շրջակայքում մետաղը պատռվում էր։ Գոլորշացած մետաղի ճնշումը շատ կարգերով մեծ էր լազերային ճառագայթի էլեկտրամագնիսական ճնշումից։ Այս տեխնոլոգիան այժմ կիրառվում է լազերների միջոցով կառավարելի ջերմամիջուկային ռեակցիաների ընթացքում միջուկային վառելիքի սեղմման համար։

*Ասկարյանի թերևս ամենից փայլուն հայտնագործություններից մեկը լույսի ինքնակիզակետումն էր։ Միջինում երրորդ կարգի ոչ գծային բևեռացման դեպքում բեկման ցուցիչը կարող է ներկայացվել հետևյալ տեսքով` n = n0 + n2I, որտեղ n0-ն գծային բեկման ցուցիչն է, n2-ը օպտիկական հաստատուն է, որ բնութագրում է օպտիկական ոգծայնության աստիճանը, իսկ I-ն`ճառագայթի գաուսյան ինտենսիվությունը։ Ինքնակիզակետման երևույթը կարող է հանդիպել, երբ ուղղայահաց բաղադրիչի ոչ համասեռ բաշխմամբ ճառագայթը (օրինակ` գաուսյան տիպի) անցնում է մի նյութի միջով, որում n2-ը դրական է։ Երբ լույսի հզոր ճառագայթն անցնում է այսպիսի ոչգծայնությամբ (Կեռի ոչգծայնություն) միջավայրով, միջավայրի բեկման ցուցիչը ճառագայթի ներսում դառնում է ավելի մեծ, քան նրանից դուրս։ Եթե էլեկտրական դաշտը բավականաչափ հզոր է, ապա ճառագայթը կծնի դիէլեկտրիկ ալիքատար, ինչը կսահմանափակի կամ ամբողջովին կբացառի ճառագայթի տարամիտությունը։ Ասկարյանն այս երևույթն անվանեց ինքնակիզակետում։ Ինքնակիզակետման երևույթի հայտնագործությունը նոր ոլորտ ստեղծեց ոչ գծային էլեկտրադինամիկայում և օպտիկայում։

*Ասկարյանի էֆեկտը, որ տեսականորեն կանխատեսվել էր Ասկարյանի կողից 1962 թ.-ին, համանման է Վավլիով-Չերենկովի երևույթին` մինչդեռ այս դեպքում հոծ և ռադիոալիքների համար թափանցիկ միջավայրում (օրինակ` աղ, սառույց կամ լուսնային ռեգոլիտ) լույսի արագությունից ավելի արագ շարժվող մասինկը ծնում է լիցքավորված երկրորդային մասնիկների փունջ, որը պարունակում է լիցքային անհամասեռություն և, այսպիսով, սպեկտրի կարճալիք կամ ռադիոալիքային տիրույթում ճառագայթում է կոհերենտ ալիքների կոն։ Այս երևույթն ունի առանցքային նշանակություն հոծ միջավայրերի միջոցով գերբարձր էներգիաներով նեյտրոնների հայտնաբերման ասպարեզում։

*Ասկարյանն առաջինը հասկացավ, որ Լուսնի մակերևույթի առաջին մի քանի մետրը, հայտնի` ռեգոլիթ անվամբ, պետք է բավականաչափ թափանցիկ լինի` հայտնաբերելու համար մասնիկային փնջերի լիցքային ավելցուկից առաջացող կարճալիք ճառագայթումը։ Ռեգոլիթի թափանցիկությունը ռադիոտիրույթում հետագայում հաստատվել է «Ապոլոն» առաքելության ժամանակ։ Ասկարյանը, Լևինի հետ համատեղ, հայտնաբերել էր օժանդակ բարձրհաճախականային դաշտերի այնպիսի համադրություն, որը կկարողանար ապահովել էլեկտրոնային փնջի կայունությունը արագացման ընթացքում։