Changes

*Իբրև եկեղեցու վիճակով մտահոգ հովվապետ` Հովհաննես Գ Օձնեցին իր հզոր գրիչը շարժեց նաև պավլիկյան աղանդի հետևորդների եկեղեցամերժ գաղափարախոսության, դրա անքակտելի մասը կազմող պատկերամարտության դեմ: Մի կողմից տարրորոշելով հույն իրականության մեջ պատկերապաշտական ծայրահեղ ձևերը Հայ եկեղեցու որդեգրած պատկերահարգությունից և, այսու, մյուս կողմից մերժելով պավլիկյանների` պատկերահարգությունը նյութապաշտություն որակող պընդումը, Օձնեցին աստվածաբանորեն հաստատագրում է Հայ եկեղեցու դիրքորոշումը պատկերների և Ս.Խաչի նկատմամբ: Այդ դիրքորոշումը նրա գործուն մասնակցությամբ իր ծիսաիրավական դրսևորումը գտել էր տակավին Դվինի ժողովի ՀԷ, ԻԸ կանոններում, որոնցում, օրինակարգվում է Ս. Խաչի պաշտամունքը, այն օրհնելու և օծելու կարգը:

*Արաբական խալիֆայության տիրապետության պայմաններում ձգտել է ամրապնդել Հայոց եկեղեցու դիրքերը:

*Եկեղեցական, հասարակական կյանքում նկատվող անհարթությունները վերացնելու, կենցաղը հոգևոր ճիշտ հունի վրա դնելու նպատակով գումարված եկեղեցաժողովների սահմանումները դարձան այն կարևոր խթանը, ինչը պետք է մեծապես նպաստեր Հովհաննես Գ Օձնեցու գլուխգործոցի` «Կանոնագիրք Հայոց»–ի խմբագրման աշխատանքներին: Այն կազմված է իբրև «Լուսաշող ճանապարհ առ Աստուած` հնազանդութիւն ընդհանուր հաւատացելոց Քրիստոսի», որպեսզի հայորդիները առաջնորդվեն առաքելավանդ պատվիրաններով և զերծ մնան աղանդավորական, հերձվածողական զանազան հոսանքներից: Հովհաննես Գ Օձնեցու խմբագրած այս մատյանը հայելացումն է հոգևոր փորձառությամբ բյուրեղացած եկեղեցական իրավունքի դարավոր ձեռքբերումների, որոնցում շարադրված են եկեղեցու հայրերի, տարբեր եկեղեցաժողովների որոշումները և սահմանումները: Սակայն կազմողի նպատակը չի եղել կանոնական միավորների սոսկական մեկտեղումը: *Հետևողական որոշակի վերաբերմունքով ու սկզբունքով Հովհաննես Գ Օձնեցին կանոնախմբերից յուրաքանչյուրին կցել է դրանց հորինման, ժամանակի և շարժառիթի մասին խոսող նախաբան, ինչպես նաև` նյութերի համառոտ գլխակարգություն: Հովհաննես Գ Օձնեցին առաջնորդվում է ոչ թե ժամանակագրական հերթակայության, այլ Հայ եկեղեցու ազգային, հոգևոր շահերին առավելագույնս համապատասխանող միավորների ընտրության սկզբունքով:

*Հայ եկեղեցու բարեկարգությանն ու դավանական անձեռնմխելիությանը նախանձախնդիր Հովհաննես Գ Օձնեցի հայրապետը բնականաբար չէր կարող անտարբեր գտնվել եկեղեցու ամենօրյա ծիսական կյանքի անտրոհելի տարրը կազմող պաշտոներգության հանդեպ: Նրանից առաջ ինչպես շարականների, այնպես էլ դրանց կիրառության մեջ բացակայում էր միօրինակությունը: Հայաստանի տարբեր վայրերում նույն տոնը հաճախ կատարվում էր տարբեր հոգևոր երգերով, ինչը կարող էր սողանցք թողնել քաղկենդոնական կամ աղանդավորական զանազան գաղափարների ներթափանցման համար: Այս վտանգը բացառելու նպատակով Հովհաննես Գ Օձնեցին և Ստեփանոս Սյունեցին կանոնակարգում են ժամերգությունը` միակերպության բերելով սուրբ–գրային երկերը, աղոթքներն ու քարոզները: Օգտվելով հայրախոսական աստվածաբանության ընտանի տիպական մեկնաբանության հնուց անտի կենցաղավարող սկզբունքից` Հովհաննես Գ Օձնեցին բացատրում է դրանք: Տվյալ նյութին են նվիրված նրա անունով հայտնի «Յաղագս կարգաց եկեղեցւոյ», «Վասն մեծի աւուր միաշաբաթին», «Սակս գիշերային ժամու», «Յովհանու ընթերցուածոց մեկնութենէ», «Ի խորհուրդ նոր կիւրակէին» երկերը, որոնց մեջ հինկտակարանային իրողությունները խորհրդաբանորեն կապվում են Նոր Կտակարանի համաբնույթ փաստերի հետ: Կարևորելով այս կարգի աշխատությունների բերած նպաստը հավատացյալի հոգևոր, իմացական զարգացմանը` Հովհաննես Գ Օձնեցին պատվիրում է Գրիգորիս Արշարունյաց քորեպիսկոպոսին գրելու Պահոց շրջանում կատարվող ընթերցումների մեկնությունը:

*Հովհան Մանդակունուց հետո Հովհաննես Գ Օձնեցին նորովի կարգավորել ու խմբագրել է «Շարակնոց» ծիսամատյանը, ինչպես նաև մասնավոր ուշադրություն դարձրել ժամերգությունների վրա, կանոնավորել դրանց կարգերը, բացատրել դրանց խորհուրդն ու իմաստը: Սրանից զատ` նա հարստացրել է այդ ծիսամատյանը նորանոր հոգևոր երգերով: Հովհաննես Գ Օձնեցուն են ընծայվում չորս ավագ տոների երգեցողությունների մեծ մասը (Դավիթ Մարգարեի և Հակոբ առաքյալի, Պողոս և Պետրոս առաքյալների, Որոտման Որդիների, Ստեփանոս Նախավկայի կանոնները), ինչպես նաև` Ս.Հռիփսիմեին և Ս. Գայանեին ձոնված ներբողները:

*Ծիսական խոսքի, պաշտոներգության կարգավորումից և բացատրությունից զատ` Օձնեցին մեկնաբանել է եկեղեցական ճարտարապետության ծիսական գործառույթի մաս կազմող զանազան պարագաների խորհրդական նշանակությունը («Հիմնարկէք եկեղեցւոյ», «Օրհնութիւն նորաշէն եկեղեցւոյ»): Ս. Դիոնիսիոս Արիսպագացու ասվածաբանական–խորհրդաբանական համակարգից սերվող այս բացատրությունների նպատակն է (ի հեճուկս պավլիկյան եկեղեցամերժ մտայնության) շեշտել եկեղեցու վերերկրային կարևորությունը: Ժամանակի հրամայականով շարադրված` հիշյալ երկերն իրենց բովանդակությամբ մի շարք ընդհանուր եզրեր ունեն Հովհան Մայրագոմեցու և Ստեփանոս Սյունեցու համաբնույթ երկերի հետ և ներկայացնում են դարաշրջանի եկեղեցաբանական միտքը:

=Նկարներ=