6701
edits
Changes
Նոր էջ «{{Person | name-am = Ալամդարյան Հարություն Մանուկի | name-am-aliases = Ալամդարյան Գևորգ | name-ru = Аламдарян ...»:
{{Person
| name-am = Ալամդարյան Հարություն Մանուկի
| name-am-aliases = Ալամդարյան Գևորգ
| name-ru = Аламдарян Арутюн Манукович
| name-ru-aliases = Аламдарян Геворг
| name-lat =
| name-en = Alamdaryan Haroutyun
| name-fr =
| image = Арутюн Аламдарян.JPG
| birth-date = 25.01.1795
| birth-place = Աստրախան, Ռուսաստան
| death-date = 06.06.1834
| death-place = Նոր Նախիջևան, Ռուսաստան
| description = Բանաստեղծ, մանկավարժ, հասարակական-քաղաքական և եկեղեցական գործիչ:
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 1795թ. հունվարի 25-ին Ռուսաստանի Աստրախան քաղաքում:
Մահացել է 1834թ. հունիսի 6-ին Ռուսաստանի Նոր Նախիջևան քաղաքում (այժմ՝ Դոնի Ռոստովի տարածքում):
==Կրթություն==
*14 տարեկան հասակից սովորել է Աստրախանի Աղաբաբյան դպրոցում՝ աշակերտելով ժամանակի հայտնի դեմքերից Սերովբե Պատկանյանցին:
==Աշխատանքային գործունեություն==
*1813թ. հրավիրվել է Մոսկվա և դարձել Լազարյան ճեմարանի առաջին տեսուչը:
*1824-1830թթ.՝ Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցի տեսուչ:
==Այլ==
*Մոսկվայի Լազարյան ճեմարանի տեսուչ լինելու տարիները պատմության մեջ հայտնի են «Դար Ալամդարյան» անունով:
*Թիֆլիսում 1829 թվականին հանդիպել է Դորպատի համալսարանի պրոֆեսոր Յոհան - Յակոբ - Ֆրիդրիխ - Վիլհելմ Պարրորտին (1791-1841), որը Անդրկովկաս էր եկել հիմնականում Արարատի գագաթը բարձրանալու համար: Շատ կարճ ժամանակում Պարրոտը բարեկամացել է Ալամդարյանի հետ, ստացել չափազանց արժեքավոր խորհուրդներ ու տեղեկություններ հայության կյանքի և բնավորության ազգագրական տարաբնույթ խնդիրների շուրջ: Ալամդւսրյանը խորհուրդ է տվել Պարրոտին՝ Արարատյան վերելքի օրերին գիտարշավի կայան կամ ճամբար դարձնել Մասսի լանջերին թառած Սուրբ Հակոբի վանքը: Հենց Թիֆլիսում էլ Ալամդարյանը Պարրոտին է հանձնել հանձնարարական նամակ, որը Պարրոտը 1829 թվականի սեպտեմբերի 8-ին Էջմիածնում ներկայացրել է վանքի կառավարիչ Հովսեփ վարդապետ Տեր-Մարուքյանին:
*1826-1828թթ. ռուս-պարսկական պատերազմի ժամանակ օգնել է հայ կամավորական գնդի կազմավորմանը:
*Պաշտպանել է հայ եկեղեցական և ազգային լուսավորչական հաստատությունների ինքնուրույնությունը:
*Մեղադրվել է որպես Ներսես Ե Աշտարակեցու գաղափարակից, և գեներալ Ի. Պասկևիչի թելադրանքով Էջմիածնի սինոդը նրան 1830թ. աքսորել է Հաղպատ:
*1832-1834թթ. ապրել է Նոր Նախիջևանի Ս. Խաչ վանքում, որտեղ և դավադրաբար սպանվել է:
*Գրել է քնարական-սիրային բանաստեղծություններ, ձոներ, առակներ, պատմական ողբերգություն («Հռադամիզդ և Զենոբիա», 1824-28, անավարտ): Օգտագործել է «վարդի ու սոխակի» ավանդական մոտիվը, պատկերել թշվառ մարդու տառապանքը («Թշուառութիւն սոխակի», «Վարդակորոյս», «Սոխակ ի յոգևարս» և այլն): Գրել է նաև կրոնական տաղեր, ուր միստիկ մտածողության հետ առկա է նաև բողոքը ճակատագրի դեմ։ Հին կտակարանի մոտիվներով գրված բանաստեղծություններում արտացոլված է մարդկային ողբերգությունը։ Ալամդարյանը հայկական կլասիցիզմից դեպի սենտիմենտալիզմ և ռոմանտիզմ անցման շրջանի բանաստեղծ է։ Հ. Ալամդարյանը թողել է բազմաթիվ նամակներ, ճառեր, հոդվածներ, զբաղվել բառարանագրությամբ, կարևորել ռուսերենի ուսուցումը («Համառօտ բառարան ի ռուսաց լեզուէ ի հայ», 1821):
*Թարգմանել է իտալացի հռչակավոր բանաստեղծ Տորկվատո Տասսոյի (1544– 1595) «Ազատագրված Երուսաղեմ» պոեմից մի հատված։
*Զբաղվել է բառարանագրությամբ, մշակել Ներսիսյան դպրոցի վարչական, բարոյակրթական աշխատանքների կանոնները:
*Հարություն Ալամդարյանին աշակերտել է Խ. Աբովյանը, Ս. Նազարյանցը, Ս. Ներսիսյանը, Մ. Մսերյանը և ուրիշներ:
=Նկարներ=
<gallery>
Аламдарян 8564.jpg
Аламдарян 756465.jpg
Могила Арутюна Аламдаряна.JPG|Հարություն Ալամդարյանի գերեզմանաքարը
</gallery>
=Հրապարակումներ մամուլում=
*[http://www.nt.am/am/dates/565/ 1834 թ. սպանվել է հայ բանաստեղծ, մանկավարժ, հասարակական-քաղաքական եւ եկեղեցական գործիչ Հարություն (Գեւորգ) Ալամդարյանը, Նոյյան տապան:]
=Մատենագիտություն=
*Ալամդարյան Հ.Մ., Համառօտ բառարան ի ռուսաց լեզուէ ի հայ, 1821:
*Ալամդարյան Հ.Մ., Հռադամիզդ և Զենոբիա (պատմական ողբերգություն, անավարտ), 1824-1828:
*Ալամդարյան Հ.Մ., Առաջարկութիւնք դպրոցական կարգադրուցեանց ի պէտս հայկական ուսումնարանին Տփխիս քաղաքի, 1825:
*Ալամդարյան Հ.Մ., Թշուառութիւն սոխակի:
*Ալամդարյան Հ.Մ., Վարդակորոյս:
*Ալամդարյան Հ.Մ., Սոխակ ի յոգեւարս:
=Տե՛ս նաև=
*Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
*Ա. Շավարշյան, Հայ մանկավարժներ, գիրք 1, Ե., 1956:
*Շ. Նազարյան, Հ. Ալամդարյանի գործունեության մոսկովյան տարիները, «Բանբեր մատենադարանի», 1960, թիվ 5:
*Հայ նոր գրականության պատմություն, հ. 1, Ե., 1962:
*Պիոն Հակոբյան, Վերելք, Ե., 1982, էջ 64-72:
*Ասատուր Փաշայան, Հայ մշակույթի վաղամեռիկ գործիչներ, Ե., 2002, էջ 14-16։
*Հայկական համառոտ հանրագիտարան, Ե., Հայկական խորհրդային հանրագիտարանի գլխավոր խմբագրություն, 1990, էջ 73-74:
*Аламдаров (Аламдариан, Артемий) // Русский биографический словарь: В 25 т. / А.А. Половцов. М., 1896-1918.
*Большая русская биографическая энциклопедия. (3 CD).
*Вартанян В.Г., Казаров С.С. История Армянской Апостольской церкви на Дону (ХVIII–ХХ в.в.). Ростов н/Д. 2004.
*Геворкян Э. А. Аламдарян. Ер., 1977 (на арм. яз.).
*Ерканян В.С. Армянская культура в 1800-1917 гг. / Пер. с арм. К.С. Худавердяна. Ер., 1985.
*Казарян Г.М. Армянское общественно-политическое движение в 50–60-х годах XIX века и Россия. Ер., 1979.
*Материалы для истории Лазаревского института восточных языков. Вып. 1. М. 1914.
*Назарян Ш. Московские годы деятельности А. Аламдаряна // Вестник Матенадарана. 1960. № 5 (резюме на рус. яз.).
*Норашен. Культурно-духовный, информационный журнал Епархии Армянской Апостольской Церкви в Грузии. №6 2006.
*Сидоров В. Энциклопедия старого Ростова и Нахичевани-на-Дону. Т. 5. Ростов н/Д. 1999.
*Вторые Лазаревские чтения по истории армян России, 25-27 ноября 2003 г., Москва /[сост. и ред. Э. Е. Долбакян]. - Москва, 2006 - с. 56.
*[http://www.litopedia.org/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6_%D4%B1%D5%AC%D5%A1%D5%B4%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6 Հարություն Ալամդարյան, Բանասիրության հանրագիտարան:]
*[http://www.dasaran.am/apps/wiki/view/id/4628 Հարություն Ալամդարյան, Dasaran.am:]
*[http://www.otrok.ru/teach/enc/txt/1/page41.html Педагогическая энциклопедия.]
*[http://pedagogical_dictionary.academic.ru/106/%D0%90%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%8F%D0%BD,_%D0%90%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8E%D0%BD Педагогический терминологический словарь.]
*[http://pedagogicheskaya.academic.ru/2071/%D0%90%D0%9B%D0%90%D0%9C%D0%94%D0%90%D0%A0%D0%AF%D0%9D_%D0%90%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8E%D0%BD Российская педагогическая энциклопедия.]
*[http://voopiik-don.ru/main/2009-06-01-10-23-39/38-2009-06-01-07-00-23/1788-2011-08-04-09-26-09 Аламдарян Арутюн Манукович.]
*[http://www.textologia.ru/literature/istor-liter-kavkaza-zakavkaz/armjanskaja-literatura/arutyun-alamdaryan-perviy-armyanskiy-poet-romantik/4894/?q=471&n=4894 Арутюн Аламдарян – первый армянский поэт-романтик.]
[[Category:Բանասերներ]] [[Category:Բանաստեղծներ]] [[Category:Գրողներ]] [[Category:Մանկավարժներ]] [[Category:Հասարակական գործիչներ]] [[Category:Քաղաքական գործիչներ]] [[Category:Եկեղեցական գործիչներ]] [[Category:Բառարանագիրներ]]
| name-am = Ալամդարյան Հարություն Մանուկի
| name-am-aliases = Ալամդարյան Գևորգ
| name-ru = Аламдарян Арутюн Манукович
| name-ru-aliases = Аламдарян Геворг
| name-lat =
| name-en = Alamdaryan Haroutyun
| name-fr =
| image = Арутюн Аламдарян.JPG
| birth-date = 25.01.1795
| birth-place = Աստրախան, Ռուսաստան
| death-date = 06.06.1834
| death-place = Նոր Նախիջևան, Ռուսաստան
| description = Բանաստեղծ, մանկավարժ, հասարակական-քաղաքական և եկեղեցական գործիչ:
}}
=Կենսագրություն=
Ծնվել է 1795թ. հունվարի 25-ին Ռուսաստանի Աստրախան քաղաքում:
Մահացել է 1834թ. հունիսի 6-ին Ռուսաստանի Նոր Նախիջևան քաղաքում (այժմ՝ Դոնի Ռոստովի տարածքում):
==Կրթություն==
*14 տարեկան հասակից սովորել է Աստրախանի Աղաբաբյան դպրոցում՝ աշակերտելով ժամանակի հայտնի դեմքերից Սերովբե Պատկանյանցին:
==Աշխատանքային գործունեություն==
*1813թ. հրավիրվել է Մոսկվա և դարձել Լազարյան ճեմարանի առաջին տեսուչը:
*1824-1830թթ.՝ Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցի տեսուչ:
==Այլ==
*Մոսկվայի Լազարյան ճեմարանի տեսուչ լինելու տարիները պատմության մեջ հայտնի են «Դար Ալամդարյան» անունով:
*Թիֆլիսում 1829 թվականին հանդիպել է Դորպատի համալսարանի պրոֆեսոր Յոհան - Յակոբ - Ֆրիդրիխ - Վիլհելմ Պարրորտին (1791-1841), որը Անդրկովկաս էր եկել հիմնականում Արարատի գագաթը բարձրանալու համար: Շատ կարճ ժամանակում Պարրոտը բարեկամացել է Ալամդարյանի հետ, ստացել չափազանց արժեքավոր խորհուրդներ ու տեղեկություններ հայության կյանքի և բնավորության ազգագրական տարաբնույթ խնդիրների շուրջ: Ալամդւսրյանը խորհուրդ է տվել Պարրոտին՝ Արարատյան վերելքի օրերին գիտարշավի կայան կամ ճամբար դարձնել Մասսի լանջերին թառած Սուրբ Հակոբի վանքը: Հենց Թիֆլիսում էլ Ալամդարյանը Պարրոտին է հանձնել հանձնարարական նամակ, որը Պարրոտը 1829 թվականի սեպտեմբերի 8-ին Էջմիածնում ներկայացրել է վանքի կառավարիչ Հովսեփ վարդապետ Տեր-Մարուքյանին:
*1826-1828թթ. ռուս-պարսկական պատերազմի ժամանակ օգնել է հայ կամավորական գնդի կազմավորմանը:
*Պաշտպանել է հայ եկեղեցական և ազգային լուսավորչական հաստատությունների ինքնուրույնությունը:
*Մեղադրվել է որպես Ներսես Ե Աշտարակեցու գաղափարակից, և գեներալ Ի. Պասկևիչի թելադրանքով Էջմիածնի սինոդը նրան 1830թ. աքսորել է Հաղպատ:
*1832-1834թթ. ապրել է Նոր Նախիջևանի Ս. Խաչ վանքում, որտեղ և դավադրաբար սպանվել է:
*Գրել է քնարական-սիրային բանաստեղծություններ, ձոներ, առակներ, պատմական ողբերգություն («Հռադամիզդ և Զենոբիա», 1824-28, անավարտ): Օգտագործել է «վարդի ու սոխակի» ավանդական մոտիվը, պատկերել թշվառ մարդու տառապանքը («Թշուառութիւն սոխակի», «Վարդակորոյս», «Սոխակ ի յոգևարս» և այլն): Գրել է նաև կրոնական տաղեր, ուր միստիկ մտածողության հետ առկա է նաև բողոքը ճակատագրի դեմ։ Հին կտակարանի մոտիվներով գրված բանաստեղծություններում արտացոլված է մարդկային ողբերգությունը։ Ալամդարյանը հայկական կլասիցիզմից դեպի սենտիմենտալիզմ և ռոմանտիզմ անցման շրջանի բանաստեղծ է։ Հ. Ալամդարյանը թողել է բազմաթիվ նամակներ, ճառեր, հոդվածներ, զբաղվել բառարանագրությամբ, կարևորել ռուսերենի ուսուցումը («Համառօտ բառարան ի ռուսաց լեզուէ ի հայ», 1821):
*Թարգմանել է իտալացի հռչակավոր բանաստեղծ Տորկվատո Տասսոյի (1544– 1595) «Ազատագրված Երուսաղեմ» պոեմից մի հատված։
*Զբաղվել է բառարանագրությամբ, մշակել Ներսիսյան դպրոցի վարչական, բարոյակրթական աշխատանքների կանոնները:
*Հարություն Ալամդարյանին աշակերտել է Խ. Աբովյանը, Ս. Նազարյանցը, Ս. Ներսիսյանը, Մ. Մսերյանը և ուրիշներ:
=Նկարներ=
<gallery>
Аламдарян 8564.jpg
Аламдарян 756465.jpg
Могила Арутюна Аламдаряна.JPG|Հարություն Ալամդարյանի գերեզմանաքարը
</gallery>
=Հրապարակումներ մամուլում=
*[http://www.nt.am/am/dates/565/ 1834 թ. սպանվել է հայ բանաստեղծ, մանկավարժ, հասարակական-քաղաքական եւ եկեղեցական գործիչ Հարություն (Գեւորգ) Ալամդարյանը, Նոյյան տապան:]
=Մատենագիտություն=
*Ալամդարյան Հ.Մ., Համառօտ բառարան ի ռուսաց լեզուէ ի հայ, 1821:
*Ալամդարյան Հ.Մ., Հռադամիզդ և Զենոբիա (պատմական ողբերգություն, անավարտ), 1824-1828:
*Ալամդարյան Հ.Մ., Առաջարկութիւնք դպրոցական կարգադրուցեանց ի պէտս հայկական ուսումնարանին Տփխիս քաղաքի, 1825:
*Ալամդարյան Հ.Մ., Թշուառութիւն սոխակի:
*Ալամդարյան Հ.Մ., Վարդակորոյս:
*Ալամդարյան Հ.Մ., Սոխակ ի յոգեւարս:
=Տե՛ս նաև=
*Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005:
*Ա. Շավարշյան, Հայ մանկավարժներ, գիրք 1, Ե., 1956:
*Շ. Նազարյան, Հ. Ալամդարյանի գործունեության մոսկովյան տարիները, «Բանբեր մատենադարանի», 1960, թիվ 5:
*Հայ նոր գրականության պատմություն, հ. 1, Ե., 1962:
*Պիոն Հակոբյան, Վերելք, Ե., 1982, էջ 64-72:
*Ասատուր Փաշայան, Հայ մշակույթի վաղամեռիկ գործիչներ, Ե., 2002, էջ 14-16։
*Հայկական համառոտ հանրագիտարան, Ե., Հայկական խորհրդային հանրագիտարանի գլխավոր խմբագրություն, 1990, էջ 73-74:
*Аламдаров (Аламдариан, Артемий) // Русский биографический словарь: В 25 т. / А.А. Половцов. М., 1896-1918.
*Большая русская биографическая энциклопедия. (3 CD).
*Вартанян В.Г., Казаров С.С. История Армянской Апостольской церкви на Дону (ХVIII–ХХ в.в.). Ростов н/Д. 2004.
*Геворкян Э. А. Аламдарян. Ер., 1977 (на арм. яз.).
*Ерканян В.С. Армянская культура в 1800-1917 гг. / Пер. с арм. К.С. Худавердяна. Ер., 1985.
*Казарян Г.М. Армянское общественно-политическое движение в 50–60-х годах XIX века и Россия. Ер., 1979.
*Материалы для истории Лазаревского института восточных языков. Вып. 1. М. 1914.
*Назарян Ш. Московские годы деятельности А. Аламдаряна // Вестник Матенадарана. 1960. № 5 (резюме на рус. яз.).
*Норашен. Культурно-духовный, информационный журнал Епархии Армянской Апостольской Церкви в Грузии. №6 2006.
*Сидоров В. Энциклопедия старого Ростова и Нахичевани-на-Дону. Т. 5. Ростов н/Д. 1999.
*Вторые Лазаревские чтения по истории армян России, 25-27 ноября 2003 г., Москва /[сост. и ред. Э. Е. Долбакян]. - Москва, 2006 - с. 56.
*[http://www.litopedia.org/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6_%D4%B1%D5%AC%D5%A1%D5%B4%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6 Հարություն Ալամդարյան, Բանասիրության հանրագիտարան:]
*[http://www.dasaran.am/apps/wiki/view/id/4628 Հարություն Ալամդարյան, Dasaran.am:]
*[http://www.otrok.ru/teach/enc/txt/1/page41.html Педагогическая энциклопедия.]
*[http://pedagogical_dictionary.academic.ru/106/%D0%90%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%8F%D0%BD,_%D0%90%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8E%D0%BD Педагогический терминологический словарь.]
*[http://pedagogicheskaya.academic.ru/2071/%D0%90%D0%9B%D0%90%D0%9C%D0%94%D0%90%D0%A0%D0%AF%D0%9D_%D0%90%D1%80%D1%83%D1%82%D1%8E%D0%BD Российская педагогическая энциклопедия.]
*[http://voopiik-don.ru/main/2009-06-01-10-23-39/38-2009-06-01-07-00-23/1788-2011-08-04-09-26-09 Аламдарян Арутюн Манукович.]
*[http://www.textologia.ru/literature/istor-liter-kavkaza-zakavkaz/armjanskaja-literatura/arutyun-alamdaryan-perviy-armyanskiy-poet-romantik/4894/?q=471&n=4894 Арутюн Аламдарян – первый армянский поэт-романтик.]
[[Category:Բանասերներ]] [[Category:Բանաստեղծներ]] [[Category:Գրողներ]] [[Category:Մանկավարժներ]] [[Category:Հասարակական գործիչներ]] [[Category:Քաղաքական գործիչներ]] [[Category:Եկեղեցական գործիչներ]] [[Category:Բառարանագիրներ]]