Հովհաննիսյան Հենրիկ Վահանի

Հովհաննիսյան Հենրիկ Վահանի
Оганесян Генрих Ваганович
Անգլերեն:	Hovhannisyan Henrik
Հայերեն:	Հովհաննիսյան Հենրիկ Վահանի
Ծննդյան տարեթիվը:	03.06.1936
Ծննդավայրը:	Լենինական, Հայաստանի Հանրապետություն
Համառոտ տվյալներ: Թատերագետ:

Կենսագրություն

Ծնվել է 1936թ. հունիսի 3-ին Հայաստանի Հանրապետության Լենինական քաղաքում:

Կրթություն

• Ավարտել է Ա. Գրիբոյեդովի անվ. թիվ 41 հայկական միջնակարգ դպրոցը։
• 1958թ. ավարտել է Երևանի Գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտը գերազանցության դիպլոմով:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1958-1974թթ. աշխատել է հեռուստառադիոպետկոմում:
• 1990-1991թթ.՝ նախագահ:
• 1965թ.-ից աշխատում է ՀՀ ԳԱԱ Արվեստի ինստիտուտում:
• 1972թ. ատեստավորվել է որպես ավագ գիտաշխատող:
• 1973-1974թթ. Ռադիոհաղորդումների և հեռուստատեսության պետական կոմիտեում՝ հաղորդավարական բաժնի գեղարվեստական ղեկավար:
• 1986-1991թթ. դասավանդել է ԵՊՀ-ում:
• 1968թ.-ից՝ ԵԹԱԿԻ-ում:
• 1976թ.-ից ՀՍՍՀ Գիտությունների ակադեմիայի Արվեստի ինստիտուտի գիտական աստիճանաշնորհման մասնագիտական խորհրդի գիտական քարտուղար:
• 1990-1991թթ.՝ ՀՀ Հեռուստատեսության և ռադիոյի պետական կոմիտեի նախագահ:
• Աշխատում է ԳԱԱ Արվեստի ինստիտուտում որպես թատերագիտության բաժնի վարիչ:
• 2004թ.-ից՝ ՀՀ ԳԱԱ Արվեստի ինստիտուտում Թատրոնի բաժնի վարիչ։

Ձեռքբերումներ

• 1973թ.-ից՝ հայկական սովետական հանրագիտարանի գիտաճյուղային խորհրդի անդամ:
• 1979թ. պարգևատրվել է ՀՍՍՀ Գիտությունների ակադեմիայի գովեստագրով
• 1980թ.՝ արվեստագիտության դոկտոր:
• 1988թ.՝ պրոֆեսոր:
• 1992թ.-ից՝ Երևանի Եղիշե Չարենցի անվան Գրականության և արվեստի թանգարանի գիտական խորհրդի անդամ:
• 2001թ.-ից՝ Հայաստանի Հանրապետության նախագահի հրամանով նշանակվել է ՀՀ հանրային հեռուստառադիոընկերության խորհրդի անդամ։
• 2003թ.՝ ՀՀ գիտության վաստակավոր գործիչ:
• 2006թ. ընտրվել է ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ։
• 2008թ. պարգևատրվել է ՀՀ Մշակույթի նախարարության ոսկե մեդալով։
• 2011թ.-ից՝ ՀՀ հանրային հեռուստառադիոընկերության նախագահի գլխավոր խորհրդական։
• 2011թ. պարգևատրվել է «Հայրենիքին մատուցած ծառայությունների համար» I աստիճան-ի մեդալով:

Այլ

• Լ. Վ. Հովհաննիսյանի եղբայրը:
• Աշխատությունները վերաբերում են հայ թատրոնի պատմության և տեսության հարցերին:
• Հովհաննիսյանի գիտական հիմքի վրա է դրել հայ հին և միջնադարյան թատրոնի ուսումնասիրությունը:
• Հեղինակ է գիտական և հանրագիտարանային հոդվածների, հրատարակվել է գիտական ժողովածուներում, հանդեսներում, մամուլում, կարդացել է զեկուցումներ հանրապետական և միջազգային գիտաժողովներում։ Հեռուստատեսությամբ վարել է մի շարք հեռուստահաղորդաշարեր՝ գրքի, լեզվի, մշակույթի վերաբերյալ, ինչպես նաև նարեկյան ընթերցուներ։

Հնագույն, միջնադարյան, և 19-դ. հայ թատրոնի պատմություն

• Հենրիկ Հովհաննիսյանը թատերագետների երրորդ սերնդի ներկայացուցիչն է մեր իրականության մեջ, սկսել է տպագրվել 60-ական թվականներից։ Համակարգելով հայ թատրոնի պատմությունը նախաքրիստոնեական շրջանից ու վաղ միջնադարից մինչև 19-դարի վերջը՝ նա առավելապես խորացել է նախաքրիստոնեական (ancient) ու միջնադարյան (medieval) թատերագիտության մեջ։
• «Թատրոնը միջնադարյան Հայաստանում. պատմության և տեսության հարցեր» խորագրով աշխատության ոլորտը միջնադարագիտական (մեդիեվիստական) թատերագիտությունն է։ Միջնադարյան թատրոնի ուսումնասիրությունը Հովհաննիսյանին տրամաբանորեն հանգեցրել է այդ երևույթի բնաշխարհիկ, հետևաբար և հնագույն հիմքերի որոնմանը։ Այդ աշխատություններն են՝ '«Հայ հին դրաման և նրա պայմանաձեվերը» (1990թ), «Միջնադարյան բեմ» (2004թ.), «Հնագույն դրաման Հայաստանում» (2010թ.):
• Նրա «Հայ հին դրաման և նրա պայմանաձևերը» աշխատության մեջ բացահայտվում է շղթայվածի միջազգային առասպելի այնպիսի շերտեր, որոնք մոտեցնում են խորհրդապաշտական դրամայի (սիդերական միստերիա) գաղափարին և նրա գլխավոր գործող անձի՝ Շիդարի առեղծվածին։ Այդ աշխատության երեք գլուխներն առանձին-առանձին ենթադրում են մի ընթացք, որ հանգեցնելու է շարունակության՝ «Միջնադարյան բեմ» աշխատությանը, որտեղ Քրիստոնեական պատարագի պատմական հիմքերում նա տեսնում է անտիկ դրաման։ Այնուհետև «Հնագույն դրաման Հայաստանում» աշխատության մեջ լեզվական և մատենագրական տվյալների հիման վրա քննության են առնվում հայ հնագույն դրամայի ծիսային խորհրդանիշը, տարածաժամանակային պայմանաձևը և առասպելաբանական հիմքը, որպես ժամանակի և ճակատագրի դետերմինանտներ։ Հարցադրումը հանգեցնում է դրամայի ծագման նոր տեսության։ Միջնադարյան թատրոնի ուսումնասիրությունը թատերագետին դուրս է բերել նեղ թատերագիտության ասպարեզից, մղել ընդհանուր միջնադարագիտության և հայագիտության ոլորտները։
• Նա գիտաժողովներում (տեղական և միջազգային) զեկուցումներ է կարդացել տարբեր թեմաներով. Այս շարքում առանձնանում է 1980 թ. Դավիթ Անհաղթի 1500 ամյակին նվիրված երևանյան միջազգային գիտաժողովում կարդացած «Դավիթ Անհաղթի էսթետիկական կողմնորոշման մասին» զեկուցումը, ինչպես նաև՝ «Անտիկ դրամայի քրիստոնեական փոխակերպման» (մետամորֆոզ), «Լուսավորչի վկայաբանության միթոլոգիական պայմանաձևի» և այլ հարցերի մասին զեկուցումները։
• Հովհաննիսյանի հնագույն և միջնադարագիտական-թատերագիտական աշխատություններով ոչ միայն գիտական հիմքերի վրա է դրվում հայ հին և միջնադարյան թատրոնի ուսումնասիրությունը, այլև ամբողջանում է հայագիտության մի ամբողջ բնագավառ։ Այլ բնույթի է Հովհաննիսյանի «Հայ թատրոնի պատմություն, 19-րդ դար» աշխատությունը։ Նա ամբողջացնում և տեսականորեն հիմնավորում է 19-րդ դարի հայ դրամատիկական թատրոնի և թատերագրության պատմությունը։ Նա այս աշխատության մեջ ոչ միայն համակարգել է պատմության ժամանակագրական շարը, այլև բուն շարադրանքում առաջադրել է հայ թատրոնի գնահատման և արժեվորման մոտեցումների և սկզբունքների մի համակարգ, որը հետագա ուսումնասիրողների համար առաջնային է դառնալու այս կամ այն դրվագը ուսումնասիրելիս։ Ինչ որ առումով այն կարելի է հայ թատերական մտքի փիլիսոփայական, գեղագիտական ընդհանրացումը համարել։

Էսթետիկա

• «Բեմական խոսքի պոետիկան» աշխատությունը բեմական խոսքի պոետիկական հիմունքների համակարգման առաջին փորձն է մեզանում։ Հիմնվելով դրամայի տեսության, թատրոնի էսթետիկայի և դերասանի արվեստի ընդհանուր սկզբունքների վրա՝ փորձում է բացատրել թատերային խոսքի, որպես ինքնուրույն գեղարվեստական համակարգի, բնույթը։
• Հովհաննիսյանը «Դերասանի արվեստի բնույթը» (2004թ.) աշխատությունում վերանայել է «Բեմական խոսքի պոետիկան» (1973թ.) գրքի հարցադրումները։ Գլխավոր դրույթը, սակայն մնացել է նույնը՝ բեմական խոսքը որպես ինքնուրույն գեղարվեստական համակարգ։ Նա այստեղ շեղվում է Ստանիսլավսկուց։ Նա այստեղ օգտվում է Յոհան Հայզինգայի խաղի տեսությունից, այն է գործողությունը որպես նպատակ, ներշնչման աղբյուր։ 2007թ. հրատարակվել Յոհան Հայզինգայի "HOMO LUDENS" աշխատութունը՝ հոլանդերենից թարգմանված, որի խմբագիրն է Հ. Հովհաննիսյանը։ Նա գրել է գրքի առաջաբանը և «Խաղը՝ բեմական ներկայության ձևային հիմք» ծավալուն հոդվածը։
• Հենրիկ Հովհաննիսյանի էսթետիկական և փիլիսոփայական մտքի վրա ազդեցություն են ունեցել Էմանուել Կանտը, Բենեդետտո Կրոչեն, Նիկոլայ Հարտմանը, Մարտին Հայդեգերը։

Քննադատություն

• Հովհաննիսյանի թատերագիտական ժառանգության մեջ առանձին տեղ է զբաղեցնում քննադատությունը, որը նա համարում է իր գործունեության ֆակուլտատիվ դրսեվորումը։ «Թատրոն. Հին ու նոր արժեքներ», թատերագիտական ակնարկների և թատերախոսականների ժողովածուն ունի երկու հիմնական խնդիր՝ հին ու նոր երևույթների ներքին կապի որոնումը և թատրոնի, որպես գրականությունից անկախ գեղարվեստական գոյաձևի, հաստատումը։
• «Թատրոն և թատերախոսություն» ժողովածուն ընդգրկում է հեղինակի հիմնականում վերջին մեկուկես տասնամյակում հրապարակած հոդվածները, նաև որոշ անտիպ նյութեր, հուշագրական ակնարկներ՝ ընդհանուր թեմատիկ հարցադրումով, ինչ է թատրոնը որպես անձի հրապարակային ներկայության արվեստ, հասարակական գիտակցության դրսևորում, մտածողություն և խաղ։ Շոշափվում են բեմական արվեստի տարբեր ոլորտներ՝ դրամա, էստրադա, կրկես, ստուդիական փորձ և այլն։ Այս գիրքը յուրահատուկ ամփոփումն է հեղինակի թատերական գեղագիտության։

Մատենագիտություն

• Հովհաննիսյան Հ. Վ., Մարտիրոս Մնակյան, Երևան, աշխատույթուն, 1969:
• Հովհաննիսյան Հ. Վ., Բեմական խոսքի պոետիկան, Երևան, աշխատույթուն, 1973:
• Հովհաննիսյան Հ. Վ., Թատրոնը միջնադարյան Հայաստանում, աշխատույթուն, Երևան, 1978:
• Հովհաննիսյան Հ. Վ., Թատրոն. հին ու նոր արժեքներ, աշխատույթուն, Երևան, 1986:
• Հովհաննիսյան Հ. Վ., Հայ հին դրաման և նրա պայմանաձևերը, աշխատույթուն, Երևան, 1990:
• Հովհաննիսյան Հ. Վ., Հայ թատրոնի պատմություն, 19-րդ դար, աշխատույթուն, Երևան, 1996:
• Հովհաննիսյան Հ. Վ., Ալեքսանդր Պուշկին, (թարգմանություններ և առաջաբան), աշխատույթուն, Երևան, 1999:
• Հովհաննիսյան Հ. Վ., Դերասանի արվեստի բնույթը. էսթետիկական քննություն, աշխատույթուն, Երևան, 2002:
• Հովհաննիսյան Հ. Վ., Միջնադարյան բեմ. թատրոն- եկեղեցի հարաբեր,երությունը և հայ հեգևոր դրաման, աշխատույթուն, Երևան, 2004:
• Հովհաննիսյան Հ. Վ., Թատրոն և թատերասիրություն, Երևան, աշխատույթուն, 2004:
• Հովհաննիսյան Հ. Վ., Հայ թատրոնի պատմություն. 19-դար, Երևան, աշխատույթուն, 2010:
• Հովհաննիսյան Հ. Վ., Հնագույն դրաման Հայաստանում, Երևան, աշխատույթուն, 2010:
• Հովհաննիսյան Հ. Վ., Ստանիսլավսկու «սիստեմը» և խաղի պարադոքսը, աշխատույթուն, Երևան 2012:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր(կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ.,Հ.1,Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
• Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիա: