Հակոբ Ե Շամախեցի

Հակոբ Ե Շամախեցի
Акоп Е Шамахеци
Անգլերեն:	Hakob E Shamaxeci
Հայերեն:	Հակոբ Ե Շամախեցի
Ծննդյան տարեթիվը:	17-րդ դ.
Ծննդավայրը:	Շամախի, Ադրբեջան
Մահվան տարեթիվը:	21.03.1763
Մահվան վայրը:	Վաղարշապատ, Հայաստանի Հանրապետություն
Համառոտ տվյալներ: Ամենայն հայոց կաթողիկոս:

Կենսագրություն

Ծնվել է 17-րդ դ. Ադրբեջանի Շամախի քաղաքում:

Մահացել է 1763թ. մարտի 21-ին Հայաստանի Հանրապետության Վաղարշապատ քաղաքում:

Կրթություն

• Ուսանել է Էջմիածնում:

Աշխատանքային գործունեություն

• 1759թ.-ից Ամենայն հայոց կաթողիկոս:
• Դասավանդել է Էջմիածնի վանական դպրոցում:
• Հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ:
• Եղել է Մայր աթոռի միաբանության անդամ, հռչակվել՝ «գիտուն և շնորհաշատ» վարդապետ, տիրապետել տարբեր լեզուների:

Այլ

• 1743թ. կազմել է Գավազանագիրք՝ շարադրելով կաթողիկոսարանի անցուդարձերը:
• Նորոգել է երևանամերձ Ձորագյուղի անապատը՝ դարձնելով «տուն հայրապետանիստ», կարգավորել Էջմիածնի վանքապետական կալվածագրերը:
• Ամփոփված է Էջմիածնի Ս. Գայանե եկեղեցու բակում:
• Պարսկական խաների ու կովկասյան լեռնականների ասպատակություններին վերջ տալու և Արևելյան Հայաստանը պարսկական տիրապետությունից ազատագրելու նպատակով կապեր է պահպանել ժամանակի նշանավոր գործիչների՝ Հովսեփ Էմինի, վրաց Թեյմուրազ 2-րդ և Հերակլ 2-րդ թագավորների և այլոց հետ:
• Դեռևս 1740–ական թվականներին Հակոբ «նրբամիտ գիտնազգեանս» վարդապետ Շամախեցուն իր հոգևոր ծնողը համարող Սիմեոն Երևանցին գնահատում է «ներկայումս իբրև նոր իմն արեգակն փայլի գիտութեամբ և հանճարով ի սուրբ և յերկնանման յԱթոռոջս...»:
• 1731–1735թթ. հոգևոր գործունեություն է ծավալել է Նոր Ջուղայում:
• 1746թ. Նադիր շահի կողմից Ղազար Ջահկեցու նկատմամբ հալածանքների և ապա Էջմիածնից փախուստի ժամանակ նրա տեղապահ լինելու պատճառով ձերբակալվել է նաև Հակոբ Շամախեցին և տարվել Երևանի բերդը: Բերդարգելության շրջանում շարադրել է աղոթքների ու ոտանավորների ժողովածու` «Հաց նեղելոց» վերնագրով: Այստեղ հեղինակը հանգամանորեն խոսում է աղոթքի ուժի մասին: Հակոբ Շամախեցին այնուհետև լայն միջնորդություններ է կազմակերպել Նադիր շահին համոզելու` Հայոց կաթողիկոսին ազատ արձակելու և կրկին իր Աթոռին վերադարձնելու նպատակով:
• Հայերեն և պարսկերեն լեզուներով վարել է Էջմիածնի պաշտոնական գրագրությունը, կանոնավորություն է մտցրել հայաշատ կենտրոնների հետ Էջմիածնի կաթողիկոսական աթոռի գրագրությունների ու ելևմտից հաշվեգրքերի մեջ:
• 1753թ. Աղեքսանդր Բ Բյուզանդացի կաթողիկոսի հրամանով կրկին նշանակվել է տեղապահ: Աղեքսանդր Բ–ի մահից հետո, հինգ տարի (1755–1759) վարել է կաթողիկոսարանի գործերը: Հակոբ Շամախեցին կաթողիկոս է ընտրվել 1759թ. օգոստոսի 15–ին Կոստանդնուպոլսում գումարված կաթողիկոսական ընտրական ժողովի կողմից, որտեղ չեղյալ է հայտարարվել Սահակ արքեպ. Կեղեցիի (Ահագին) ընտրությունը:
• Կաթողիկոս ընտրվելուց հետո կարգավորել է Էջմիածնի վանքապատկան կալվածքները, իրականացրել Երևանի Ձորագյուղի անապատի նորոգությունը և այն դարձրել Հայրապետանիստ եկեղեցի:
• Քաջալերել է հայ ազատագրական շարժման գործիչներին, 1760թ.–ի գարնանը Մայր Աթոռում ընդունել է Հովսեփ Էմինին և խրախուսել նրա ազատագրական ձեռնարկները:
• 1760թ. հուլիսի 20–ին Հակոբ Ե Շամախեցին դիմումնագիր է հղել Ռուսաց կայսրուհի Ելիզավետա l–ին` Հայաստանը պարսկական տիրապետությունից ազատագրելու խնդրանքով: Նամկագրություն է ունեցել Վրաց Թեյմուրազ ll և Հերակլ ll թագավորների հետ: Թեյմուրազի միջոցով նամակ է ուղարկել Ելիզավետա l–ին: Ռուսաստան Թեյմուրազի հապճեպ ճանապարհվելու պատճառով նամակի բնագիրը, սակայն, մնացել է Մայր Աթոռում:

Տե՛ս նաև

• Ով ով է.հայեր(կենսագրական հանրագիտարան:Երկու հատորով),ՀՀ խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ,Երևան,Հայկական հանրագիտարան հրատ.,Հ.1,Աբալյան-Ղուշչյան,2005:
• ՀԱՅՈՑ ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ - Տ. Հակոբ Ե Շամախեցի (1759 - 1763):